فیلمگردی نوروز ۱۴۰۰؛ ژانر ترسناک: فیلم Rosemary’s Baby

دیدن یک فیلم از ژانر وحشت احتمالاً گزینه شماره یک فیلم دوستان برای تعطیلات شاد نوروز نیست؛ اما پیشنهاد فیلمگردی ما در ژانر ترسناک اثری است که هم پتانسیل سیراب کردن طرفداران ژانر وحشت را دارد و هم سینما دوستان متفکر را راضی خواهد کرد. فیلم مورد نظر ما اثری نیست جز Rosemary’s Baby (بچه رزماری) به کارگردانی رومن پولانسکی. فیلم بچه رزماری یکی از مشهورترین و بهترین فیلم‌های ترسناک تاریخ سینما است. این عنوان به خوبی اضطراب و ترس انسان‌ها از فرقه‌های مرموز شیطانی را به تصویر می‌کشد.

داستان این فیلم بدین شرح است که: رزماری و گای وودهاوس (با بازی میا فارو و جان کاساوتیس) زن و شوهر جوانی هستند که علی‌رغم توصیه دوست نزدیکشان هاچ، به آپارتمانی قدیمی به نام برامفورد (Bramford) در نیویورک نقل مکان می‌کنند. در همسایگی آن‌ها زوج مسنی به نام مینی و رومن کستوت زندگی می‌کنند. مینی و رومن به سرعت با گای طرح دوستی می‌ریزند. اتفاقات عجیب و غریبی برای اطرافیان رزماری رخ می‌دهد: زن جوانی به نام ترزا که در رختشویخانه آپارتمان با رزماری آشنا می‌شود، به‌طور ناگهانی می‌میرد. هنرپیشه‌ای که رقیب کاری گای محسوب می‌شد ناگهان بدون هیچ دلیلی کور می‌شود و… رزماری نسبت به همسایه‌هایشان مشکوک است اما گای تردیدهای او را بی‌پایه می‌داند و هرچه بیشتر از او فاصله می‌گیرد. رزماری باردار می‌شود و تصور می‌کند همسایه‌هایش نقشه‌هایی برای او و نوزادش دارند…

فیلم Rosemary’s Baby از تکنیک‌های ژانر وحشت استفاده نمی‌کند. تکنیک‌هیی چون خون، خشونت، هیولاهای ترسناک یا جامپ اسکرهای ناگهانی تا مخاطب خود را بترساند. در عوض پولانسکی یک اتمسفر و داستان خارق‌العاده را ساخته است که با مخاطبش در مورد ترس‌های عمیق جامعه صحبت می‌کند. فیلم بچه رزماری به تم‌های مختلفی چون «از دست دادن کنترل»، «زندگی خصوصی در بافت شهری» و «فمنیسم» می‌پردازد. پولانسکی این کار را از قاب رئالیسم انجام می‌دهد که البته ثابت کرد که یکی از بهترین روش‌ها برای نشان دادن ترس واقعی به مخاطبین است.

فیلم Rosemary’s Baby همچنین با حوصله و جزئیات استادانه در طول اثر برای بیننده تنش ایجاد می‌کند، البته نه به این دلیل که کاملا به نتیجه نهایی شیطانی خود متکی است، بلکه به این دلیل که رومن پولانسکی می‌خواهد بیننده را در پارانویا غرق کند. اولین بار 53 سال پیش بود که بچه رزماری در 12 ژوئن 1968، در سینماها اکران شد، این اثر پولانسکی با تغییراتی عمده در ژانر وحشت یا ترسناک که امروز آن را می‌شناسیم، به کلی زمین بازی ژانر وحشت را تغییر داد و به طور موثری موجی جدید از آثار وحشت را ایجاد کرد که ژانر را برای همیشه تغییر داد و زمینه را برای فیلم‌های بزرگی مانند The Exorcist فراهم کرد.

فیلم‌نامه این کار را پولانسکی بر اساس رمانی از آیرا لوین نوشته است که تقابل دین و شیطان را در زندگی روزمره نشان می‌دهد. بچه رزماری با جلب نظر مخاطبان و منتقدان، توانست جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل زن را برای روث گوردون دریافت کند و البته خود رومن پولانسکی نیز نامزد اسکار بهترین فیلم‌نامه اقتباسی شد و سرانجام فیلم برای ثبت شدن در فهرست ثبت ملی فیلم آمریکا انتخاب شد که از نظر تاریخی و فرهنگی دارای اهمیت است. پولانسکی در این اثر از طریق مطالعه دقیق شخصیت‌ها، طرز رفتارها و ویژگی‌های طبیعت گرایانه آنها و وزنی که حتی به اشیا و مکان‌های ظاهراً بی اهمیت‌ غیرمادی وارد می‌کند، یک حس وحشت واقعی را ایجاد می‌کند.

پولانسکی می‌خواست با تکیه بر ابهام ماورا الطبیعه در فیلم و استفاده از آن برای ایجاد اضطراب در مخاطب، فقط از منظر شخصیت رزماری به داستان بپردازد. رزماری، با بازی موثر میا فارو، مظهر یک زن خانه دار دهه 50 است. رزماری مشتاق خشنودی همسرش و مشتاق بچه دار شدن است و نیازهای دیگران را قبل از نیازهای خود قرار می‌دهد، خصوصاً وقتی سلامتی او در معرض خطر باشد. این که سرنوشت رزماری تقریباً هرگز در کنترل خودش نیست، به احساس کلی درماندگی مضطرب حاکم بر داستان منجر می‌شود. و این چیزی است که شخص رومن پولانسکی آن را می‌خواهد.

علیرغم ابهامی که سفر شخصیت رزماری را در رعب و وحشت روانشناختی ریشه دار می‌کند، تعجب آور نیست که این فیلم پس از اکران بحث و جدال‌های فراوانی را برانگیخت. برای مثال دستگا‌ه مدیریت کلیسا‌های کاتولیک اعتراض شدیدی به فیلم کرد، و دفتر ملی کاتولیک‌ها با شکایت از فیلم محکومیتی به آن دادند و حتی برخی از سینماها نمایش فیلم را ممنوع کردند. اما این اتفاقات مانع تبدیل شدن فیلم به یک سازنده پول در گیشه نشد. همچنین Rosemary’s Baby خیلی زود به منبعی برای الگو گیری فیلمسازان ژانر وحشت تبدیل شد، اما تأثیرات آن در ژانر بسیار عمیق تر از چند الهام گیری ساده است.

بچه رزماری با اجرای هنرمندانه، خلق تنش و انعکاس اضطراب‌های مذهبی و سیاست‌های جنسیتی عصر خود، گستره فیلم‌های ترسناک را افزایش داد و تعهد پولانسکی به رفتار واقع بینانه انسانی و جزئیات معتبر در بچه رزماری آن را به جایگاه والایی در جهان سینما رسانید. فیلم Rosemary’s Baby بدون تردید یک فیلم جلوتر از زمان خود بود؛ بنابراین اگر از طرفداران ژانر وحشت یا ترسناک هستید، بدون شک باید پیشنهاد فیلمگردی نوروز ۱۴۰۰ ما در این ژانر را تماشا کنید.