فرجام رقابت ایران و روسیه در سوریه پسااسد

اینکه چرا سوریه به این وضعیت افتاد و جمهوری اسلامی دخالتی نکرد این است که ما از ابتدا در سوریه ای بودیم که بخشی از حاکمیت و ارتش آن در مقابل گروه های معارض نمی توانستند ایستادگی کنند. اساسا نیروی خارجی نمی تواندهیچ کشوری را به تنهایی کنترل کند حتی با قدرت نظامی بسیار بالا.نمونه هایی مثل افغانستان و حضور شوروی سابق در این کشور گواه این مدعاست.

اگر بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ نیروهای مستشاری جمهوری اسلامی ایران در سوریه حضور داشتند به درخواست دولت سوریه بود.مسئله دوم بحث زمانبندی است ،نیروهای مقاومت درگیر هجمه سنگینی از طرف رژیم صهیونیستی بودند و بر لبنان و نقاط حیاتی دیگری تمرکز داشتند . مسئله سوم این بود که پیشروی سریع بود و سرعت داشت.رژیم صهیونیستی در ورود و خروچ ایرانیان یک سری محدودیت هایی ایجاد کرده بود و نیروهای مقاومت را تحت هدف قرار داده بود و این پیشروی سریع به نوعی برخی از بحث های تاکتیکی وراهبردی را در حوزه جمع آوری و کمک به نظام سوریه سخت کرده بود و نهایتا این بود که بنظر می رسید حاکمیت سوریه این واقعیت میدانی را پذیرفته بود و انگار درسطح بالا نیز تمایلی برای حفظ نظام سوریه وجود نداشت و تحرک خاصی از سوی آنها نمی دیدیم .

در این میان، مشغولیت روسیه در جنگ اوکراین هم تاثیر داشت و دلایل دیگری همچون نقش بازیگری ایالات متحده آمریکا به تبع اسراییل، تحولات را به این سمت پیش برد.بازیگری ترکیه و ترس این کشور از اوج گیری کرد ها در جنوب نیز دست به دست این مسائل داد و در نهایت اسد سقوط کرد.

فراموش نکنیم روسیه نیز محدودیت ها و معذوریت هایی دارد ؛اولا اینکه روسیه پایگاه هایی در سوریه داشت اما هرگز، در نبرد زمینی حاضر نبود و تحت‌تاثیر جنگ اوکراین نیروهای اعزامی خود به سوریه را به اجبار، کاهش داده بود. دوم اینکه، این جنگ جنگی نبود که بتوان با زدن مثلا  یک مقر فرماندهی تروریست‌ها، می‌شد آنان را مغلوب کرد.وقتی صحبت از یازده روز نبرد می کنیم ، بمباران روس‌ها چقدر می توانست موثر باشد،آن‌هم در وضعیتی که ارتش سوریه کمترین تمایلی به جنگ و مقاومت نداشت. تعداد  اندک کشته‌های ارتش سوریه ، گویای این واقعیت انکارنپذیر است که آنان کمتر درگیر شده‌اند و تروریست‌ها مانع جدی بر سر راه پیروزی خود، ندیدند و حس نکردند. 

همان‌قدر که ایران از این سقوط آسیب‌دیده ، روسیه نیز آسیب‌دیده و اینکه در تحولات بعدی سوریه، چه جایگاهی داشته باشند،به رویکرد منتخب دیپلماتیک و نحوه اجرای این رویکرد از سوی تهران و مسکو بستگی دارد. با توجه به اینکه روسیه از قابلیت دیپلماتیک بیشتری نسبت به جمهوری اسلامی برخوردار است، بعید نیست،با اتکابه روابط خاصی خود با ارتش سوریه، برداشت و سهم بیشتری از کیک سوریه داشته باشد و البته جاگذاشتن روسیه در سوریه برای جمهوری اسلامی ایرانهم قابل‌تصور است اما با لحاظ چالش‌های پیشین و جدی ایران با ساقط‌کنندگان اسد، احتمال تحقق این فرض، دشوارتر به نظر می‌رسد.

کارشناس روابط بین الملل

21212