عملکرد ضعیف امسال تلویزیون با پخش 28 سریال/ چرا آمار بینندگان سریال‌ها را نمی دهند؟

مجموعه‌های نوروزی و پس از آن سریال‌های رمضانی توفیق ویژه‌ای در جذب مخاطب به دست نیاوردند، مجموعه‌های کمدی‌ شبکه‌های مختلف پربیننده نشدند، سریال‌های چند فصلی که در طول سال روی آنتن رفتند، انتظارات را برآورده نکردند، حضور بازیگران تکراری همزمان در دو یا سه سریال با انتقاد مخاطبان مواجه شد و بعضی آثار در مضمون و محتوا نیز با یکدیگر هم‌پوشانی داشتند. با وجود پخش سریال‌هایی که دارای این نقاط ضعف هستند، امسال مجموعه‌هایی مانند «زیرخاکی 3» و «مستوران» نیز روی آنتن رفتند که حساب‌شان از دیگر آثار جداست و مجموعه‌های موفقی بودند، اما به دلیل تعداد کم این سریال‌ها، می‌توان کارنامه سریالی تلویزیون در سال 1401 را «کم‌فروغ» دانست.در این میان اتفاقات جدیدی نیز در نحوه پخش بعضی سریال‌ها رخ داد. اکنون که روزهای پایانی سال را سپری می‌کنیم، کارنامه سریالی تلویزیون در سال 1401 را بررسی کرده‌ایم.

منتشر نشدن آمار بینندگان سریال‌ها

در سال‌های اخیر مرکز افکارسنجی صداوسیما، تحقیقاتی در زمینه میزان بینندگان سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیون در بازه‌های زمانی مختلف انجام می‌داد و نتایج نظرسنجی‌ اش را به صورت آماری منتشر می‌کرد.این نظرسنجی‌ها که ملاک ارزیابی استقبال مخاطبان از تولیدات تلویزیون درنظر گرفته می‌شد، از سال 1400 به صورت نامنظم منتشر می‌شد و تغییراتی هم در آن اتفاق افتاد. به عنوان مثال نوروز امسال،تنها آمار «زیرخاکی» به عنوان پربیننده‌ترین سریال اعلام شد و میزان مخاطب«نجلا 2»، «پلاک 13»، «خداداد» و«دردسرهای شیرین» با عدد و رقم منتشر نشد. آمار میزان بیننده سریال‌های تکراری، هم به صورت ناقص و غیرشفاف منتشر شد. حالا مدتی است که از انتشار میزان بینندگان سریال‌های تلویزیون در مرداد، شهریور، پاییز و زمستان خبری نیست.

ناکامی سریال‌ها در جذب مخاطب

میزان بازدید سریال‌ها در تلوبیون، نظرات مخاطبان درباره مجموعه‌هایی که از ابتدای سال روی آنتن رفتند و همچنین ارزیابی کیفیت آن‌ها ثابت می‌کرد که سریال‌های تلویزیونی نتوانستند بینندگان فراوانی داشته باشند و در این شرایط، بازپخش مجموعه‌های تکراری بیشتر با استقبال مواجه شد. تا زمانی که آمار میزان بینندگان سریال‌ها منتشر می‌شد، اعداد و ارقام گواه این ادعا بودند. نوروز 1401، جز «زیرخاکی» با 69.2 درصد مخاطب که تبدیل به یکی از معدود برندهای تلویزیون شده، آماری از میزان مخاطبان دیگر سریال‌ها منتشر نشد، اما آمار مخاطبان سریال‌ها در رمضان امسال ناامیدکننده بود. مجموعه‌های رمضانی در مقایسه با سریال‌های رمضان 1400، با افت مخاطب مواجه شدند و پرمخاطب‌ترین سریال یعنی «نجلا 2» فقط حدود 27 درصد بیننده داشت. «خوشنام» با 26 درصد مخاطب و «از سرنوشت 4» نیز با 21 درصد بیننده در جایگاه دوم و سوم بودند. پخش آثاری با کمتر از 30 درصد بیننده در مناسبتی مانند رمضان یک شکست در کارنامه سریالی تلویزیون است. پخش سریال‌های کم‌مخاطب همچنان در ماه‌های بعد ادامه داشت. نیمه اول تیرماه سریال «تازه وارد» شبکه سه تنها 10.4 درصد مخاطب داشت و در نیمه دوم، «برف بی‌صدا می‌بارد 2» و «مستوران» با 36 و 18.5 درصد مخاطب پرمخاطب‌ترین سریال‌ها بودند. همان طور که اشاره کردیم، آمار بینندگان سریال‌های فصل پاییز و زمستان منتشر نشده، اما تعداد بازدید پایین مجموعه‌ها در تلوبیون می‌گوید وضعیت بیشتر سریال‌های تلویزیون خوب نیست. دو مجموعه «بی‌همگان»، «گیل دخت» و به تازگی «شهباز» موارد استثنایی هستند که موفق شدند در تلوبیون به تعداد بازدید نسبتا خوب و درخور توجهی برسند.

کمدی‌های ناموفق

در سال 1401، دست تلویزیون از پخش کمدی‌های خوب و پرمخاطب نیز خالی بود. در تعطیلات نوروز، فصل سوم مجموعه «زیرخاکی» روی آنتن رفت و با جذب 69 درصد بیننده توانست مانند فصول قبل مورد توجه قرار بگیرد، اما دیگر سریال کمدی نوروز یعنی «خداداد» با قصه‌ای کلیشه‌ای و شوخی‌های ضعیف با استقبال مواجه نشد و سریال «خوشنام» که رمضان امسال روی آنتن رفت نیز کیفیت بالایی نداشت. دیگر سریال‌های کمدی مانند «آزادی مشروط» در شبکه یک، «وضعیت زرد 2» و «جزر و مد» در شبکه دو، «چشم‌بندی» و «کتونی زرنگی» در شبکه سه و «زیر یه سقف» در شبکه نسیم نیز مجموعه‌های موفقی نبودند و نظر مخاطبان را جلب نکردند. می‌توان گفت تنها کمدی قابل دفاع و پربیننده تلویزیون در سال 1401 مجموعه «زیرخاکی 3» است.

دنباله‌دارهای کم‌مخاطب

طبیعتا سریال‌هایی که در فصل اول با استقبال فراوان مخاطبان روبه‌رو می‌شوند، ادامه‌ پیدا می‌کنند، اما تلویزیون سریال‌های ناکام خود را در فصل دوم و سوم تولید می‌کند. غیر از «زیرخاکی 3» که سریال پربیننده‌ای است، امسال مجموعه‌های دنباله‌داری مانند «از سرنوشت 4» و «وضعیت زرد 2» از شبکه دو روی آنتن رفتند که به ترتیب تنها حدود 26 و 10 درصد بیننده داشتند. سریال «نجلا 2» هم با وجود کیفیت قابل قبول فصل اول، اما در فصل دوم ضعف‌های زیادی داشت و بیننده فراوانی جذب نکرد.

سریال‌های استانی ضعیف در شبکه‌های سراسری

پخش مجموعه‌هایی که در مراکز استان تولید شده‌اند از شبکه‌های سراسری تلویزیون به خودی خود نقطه ضعف نیست، ایراد آن جایی است که این سریال‌ها کیفیت لازم را نداشته باشند و در باکس اصلی سریال شبانه پخش شوند. شبکه دو امسال ابتدا مجموعه «جزر و مد» را که محصول صداوسیمای مرکز خوزستان بود پخش کرد و از اواخر دی‌ماه نیز سریال استانی «ابر می‌بارد» محصول صداوسیمای مرکز گیلان را روانه آنتن کرد. کمدی «جزر و مد» رضایت مخاطبان را جلب نکرد و «ابر می‌بارد» نیز چندان دیده نشد.

روایت سریالی از شیوع کرونا

پس از شیوع ویروس کرونا، تلویزیون چند سریال درباره این موضوع و مبارزه کادر درمان با کرونا تولید کرد و امسال نوبت به پخش «آزادی مشروط» و «ابر می‌بارد» رسید. کمدی «آزادی مشروط» با تمرکز بر فعالیت نیروهای جهادی در کنار کادر درمان، قصه خود را روایت می کرد و «ابر می‌بارد» نیز به وضعیت بحرانی کرونا در شمال کشور می‌پرداخت. سریال 52 قسمتی و طولانی «آزای مشروط» فاقد موقعیت‌های کمدی جذاب بود و شوخی‌های دم دستی و کلیشه‌ای آن، قابلیت خنداندن مخاطب را نداشت. «ابر می‌بارد» نیز نتوانست با یک درام درگیرکننده، کشش تماشای سریال را در مخاطب ایجاد کند، نمایش آن چه درباره کمبود تخت و امکانات در اوایل شیوع کرونا در شمال کشور، بارها شنیده و خوانده بودیم، جذابیت لازم را برای تماشاگر نداشت. پخش همزمان این دو مجموعه با موضوع یکسان نیز، منطقی نبود.

سریال‌هایی با قصه‌های مشابه

یکی از نقاط ضعف سریال‌هایی که امسال روی آنتن رفتند، تولید و پخش مجموعه‌هایی با موضوعات یا قصه‌های مشابه است. نوروز 1401، دو سریال «زیرخاکی 3» و «نجلا 2» با حال و هوای دفاع مقدس، همزمان از شبکه دو و سه پخش شدند. هرچند که قصه و ژانر این مجموعه‌ها متفاوت بود، اما بخشی از قصه هر دو سریال در فضای اردوگاه اسرا می‌گذشت. دو مجموعه «بی‌نشان» و «آتش سرد» هم از لحاظ محتوا و قصه شباهت‌هایی با یکدیگر داشتند. شخصیت مثبت هر دو سریال با بازی پرویز فلاحی‌پور، جانباز دوران دفاع مقدس بودند و با فساد مالی مبارزه می‌کردند. ازدواج فرزندان خانواده کاراکترهای مثبت و منفی قصه با یکدیگر و اختلاف میان آن‌ها، به دلیل تفاوت افکار و عقاید خانواده‌ها نیز از اتفاقات مشترک هر دو اثر بود. شباهت «آتش سرد» و «بی‌نشان» از سوی رضا ابوفاضلی کارگردان «آتش سرد» نیز با انتقاد همراه بود.

حضور بازیگران تکراری در سریال‌ها

علاوه بر موضوعات و فضای مشابه سریال‌ها، معضل دیگر مجموعه‌هایی که امسال روی آنتن رفتند، حضور بازیگران تکراری در چند سریال است. مریم کاویانی در فاصله‌ای کم با سه سریال «راز ناتمام»، «آتش سرد» و «آزادی مشروط» در شبکه یک، دو و سه دیده شد. پرویز فلاحی‌پور با «بی‌نشان» و پس از آن برای مدتی «آتش سرد» و «آزادی مشروط» را به صورت همزمان روی آنتن شبکه یک و دو داشت. مهران رجبی با «خوشنام»، «وضعیت زرد 2» و «آزادی مشروط»، فریبا متخصص با «برف بی‌صدا می‌بارد»، «آتش سرد» و «گیل دخت»، مجید واشقانی با «از سرنوشت 4»، «بی‌نشان» و «عملیات رعد»، کاظم هژیرآزاد با «بی‌نشان» و «بی‌همگان» و اکبر رحمتی با «آزادی مشروط» و «بی‌نشان» نیز از بازیگرانی هستند که حضور پررنگی در تلویزیون داشتند.

پخش مجموعه تکراری از شبکه سراسری

یکی دیگر از مواردی که در کارنامه سریالی تلویزیون به چشم می‌آید، پخش سریال‌های تکراری از شبکه‌های سراسری دو و پنج است. شبکه دو با آغاز ایام عزاداری محرم، یکی از آثار قدیمی و تکراری یعنی تله‌ تئاتر «پیر وفا» را روانه آنتن کرد و پس از پایان آن نیز سریال تکراری دیگری یعنی «وفا» ساخته محمدحسین لطیفی را جایگزین کرد. مجموعه «پریدخت» به کارگردانی سامان مقدم نیز سومین سریال تکراری این شبکه بود که اوایل شهریور پخش شد. آنتن شبکه در 6 ماه دوم سال نیز از سریال تکراری خالی نبود. دی‌ماه دو مجموعه تکراری «رقص پرواز» و کمدی خارجی «بله آقای وزیر» روانه آنتن شدند. شبکه پنج نیز مردادماه بازپخش سریال «رسم عاشقی» محصول سال 84 و بهمن‌ماه تکرار سریال «پیدا و پنهان» محصول سال 91 را روی آنتن برد.

«زیرخاکی 3» پربیننده و «مستوران» جذاب

«مستوران» با روایت جذاب از قصه‌ها و حکایت‌های ایرانی موفق شد به عنوان سریالی قصه‌گو و آموزنده واکنش‌های مثبت مخاطبان را جلب کند. هرچند این مجموعه به اندازه کیفیت خوبی که داشت دیده نشد، اما امتیازهای سریال مانند فضاسازی خوب، روایت پرکشش و آموزنده و بازی خوب بازیگرانش، این مجموعه را جزو سریال‌های شاخص امسال جای می‌دهد. سریال «شهباز» که اکنون از شبکه یک در حال پخش است نیز در مقایسه با سریال‌های ناکام سال 1401، کیفیت قابل قبولی دارد. معماهای قصه و سوژه جدید سریال، مخاطب را به دنبال خود می‌کشاند و روایت این مجموعه به ویژه از نیمه آن، پراتفاق‌تر و بهتر پیش رفت.

پخش یک سریال از 2 شبکه

در سال 1401، شاهد یک اتفاق کم‌سابقه یعنی پخش یک سریال جدید همزمان از دو شبکه نیز بودیم. مجموعه پلیسی «شهباز» که ویژه شبکه پنج ساخته شد و قرار بود از این شبکه پخش شود، در کنداکتور شبکه یک هم جای گرفت و به صورت همزمان از این دو شبکه روی آنتن رفت. احتمالا این تصمیم به دلیل دیده شدن بهتر «شهباز» گرفته شده که در مقایسه با تولیدات شبکه پنج، کیفیت خوبی دارد. مجموعه تاریخی «گیل‌دخت» محصول شبکه آی‌فیلم نیز امسال به صورت همزمان از دو شبکه آی‌فیلم و یک روی آنتن می‌رود.

بازگشت به دوران پخش هفتگی یک سریال

حدود دو دهه قبل، تلویزیون سریال‌های مهم و آثار الف ویژه خود را به صورت هفتگی پخش می‌کرد. این سریال‌ها مانند «یوسف پیامبر»، «مختارنامه» و «در چشم باد» به اندازه کافی جذابیت داشتند تا مخاطب برای تماشای آن‌ها منتظر بماند و لازم بود که به بهترین نحو دیده شوند. سال 1401 پس از سال‌ها، سریال «گیل‌دخت» نیز پنج شنبه و جمعه‌ها در کنداکتور شبکه یک قرار گرفت و این مجموعه به صورت هفتگی روی آنتن رفت. هرچند که کیفیت این سریال به اندازه آثار ماندگاری مانند «در چشم باد» و امثال آن نیست.

رفع توقیف «کتونی زرنگی»

یکی از اتفاقات درخور توجه در کارنامه سریالی امسال تلویزیون، رفع توقیف «کتونی زرنگی» است. این مجموعه اولین‌بار قرار بود بهمن 98 روی آنتن برود، اما بعضی اظهارنظرهای علی ملاقلی‌پور کارگردان این سریال در فضای مجازی باعث شد این سریال از کنداکتور کنار گذاشته شود. این اتفاق مدت‌ها بعد اعتراض ملاقلی‌پور را برانگیخت و این کارگردان خواستار رسیدگی به وضعیت «کتونی زرنگی» شد، تا این که امسال پس از گذشت سه سال، بدون تبلیغات قبلی این مجموعه رفع توقیف شد و اکنون از شبکه سه روی آنتن است. اکنون مهم‌ترین سریال توقیفی تلویزیون «سرزمین مادری» است که رفع توقیف آن می‌تواند اتفاق مهمی در تلویزیون باشد.

2323