علیخانی، مدیری و غفوریان حذف شدند، معتمدی و رضا صادقی چه می‌کنند؟

مهسا بهادری: اساسا در آثاری که برای تلویزیون ساخته می‌شود، رگه‌های خلاقیت و نبوغ چندان به چشم نمی‌خورد. این مسئله هم به این خاطر نیست که هنرمندان خلاقیت ندارند یا بلد نیستند برنامه‌ای متفاوت بسازند. اتفاقا هنرمندان ما بسیار هم توانمندند اما چه می‌شود که در تلویزیون برنامه‌ای ساخته نمی‌شود که متفاوت باشد؟ اولین ایرادی که به این ماجرا وارد می‌شود، عدم توانایی تلویزیون در نگه داشتن هنرمندان توانمندش است. می‌پرسید چرا؟ همین ویژه‌برنامه‌های نوروزی را نگاه کنید، کدام یک از مجریانی که محبوب بودند و هر سال روی آنتن مخاطبان را سرگرم می‌کردند، امسال هم حضور دارند؟ رامبد جوان، مهران مدیری، رضا رشیدپور، علی ضیا و… این افراد هم مجریان توانمندی هستند، هم ایده‌های خوبی برای برنامه‌سازی دارند. یکی از همین ایده‌ها «خندوانه»ی رامبد جوان بود؛ اما چه شد؟ جهانی شد؟ خیر. درآخر او را کنار گذاشتند. مسئله دومی که درباره عدم توانایی در ساخت برنامه‌های متنوع، متفاوت و خلاقانه در تلویزیون مطرح می‌شود، این است که این رسانه مقبولیت و مشروعیت خود را نسبت به گذشته از دست داده و کمتر کسی آن را دنبال می‌کند.

کاهش جذابیت برنامه‌ها، افت کیفی سریال‌ها، کم شدن مخاطبان و موارد دیگر، از مهم‌ترین اتفاقاتی است که در سال‌های اخیر در تولیدات سازمان صداوسیما دیده می‌شود. شاید برای گریز از این بحران بود که مدیران سیما تصمیم گرفتند تا با کپی‌برداری از برنامه‌های محبوب خارجی یا اصطلاحا بومی‌سازی و ایرانیزه کردن آن‌ها، برای تلویزیون جذابیتی دست‌وپا کنند.

اگرچه عده‌ای معتقدند این مسئله امری عادی در دنیای تلویزیون‌ها است و در همه جای جهان با چنین اتفاقی روبه‌رو هستیم اما بسیاری دیگر این مسئله را نقصی اساسی برای نهادی بزرگ و گسترده مانند صداوسیما می‌دانند و تاکید می‌کنند کپی‌کاری، بیشتر در شبکه‌های کوچک و غیرملی با پوشش کم استفاده می‌شود اما گویا شبکه‌های داخلی، گوش‌شان به این انتقادها چندان بدهکار نیست و همچنان بر طبل کپی‌کاری می‌کوبند. در ادامه چند نمونه از کپی‌هایی که اخیرا در تلویزیون پخش شده‌اند را مرور می‌کنیم.

مگر «عصر جدید» چه ایرادی داشت؟

به تازگی در یکی از شبکه‌های فارسی‌زبان خارجی برنامه‌ای پخش می‌شود که هنرمندان و کسانی که صدای خوبی دارند، در هر سن و با هر جنسیتی در آن برنامه حاضر می‌شوند و استعداد خوانندگی خود را به نمایش می‌گذارند، برنامه‌ای که مشابه آن را داشتیم اما فقط به خوانندگی معطوف نمی‌شد و به هر استعدادی بها می‌داد. نام این برنامه «عصر جدید» با اجرای احسان علیخانی بود. زمانی که این برنامه روی آنتن تلویزیون رفت، تَب این تقلیدها تازه در تلویزیون داغ شده بود. ماجرای فراگیر شدن این برنامه استعدادیابی از آن‌جایی شروع شد که حدود سه ماه قبل از آغاز «عصر جدید»، علی فروغی، مدیر شبکه سه سیما، به برنامه «حالا خورشید» آمد و خبر از ساخت یک برنامه جدید با اجرای احسان علیخانی داد. بعد از صحبت‌های مدیر شبکه سه در مورد برنامه «عصر جدید»، تبلیغاتش شروع شد که از مردم می‌خواست ویدئوی استعداد خودشان را در زمینه‌های مختلف برای برنامه بفرستند، باز هم تا این‌جا چیزی مشخص نبود که می‌خواهند با این ویدئوها چه کاری انجام بدهند. از اوایل بهمن که ویدئوهای تبلیغاتی این برنامه آغاز شد، همه متوجه شدند که با یک مسابقه استعدادیابی طرف هستند. تا اینجای کار اتفاق عجیبی رخ نداده بود اما پس از شروع اولین قسمت و دیدن دکور و اجرای برنامه مشخص شد که سوژه‌ ساخت «عصر جدید» چیزی نبود جز برنامه «آمریکا استعداد دارد» (America’s Got Talent) که در کشورهای مختلف دنیا با رعایت قانون کپی رایت امتیاز آن خریداری شده و در شکل‌های مختلف و با دکورهای متنوع اجرا می‌شود.

با وجود این که خود «عصر جدید» یک کپی دست چندم از یک برنامه دیگر بود و البته بسیار مورد استقبال قرار گرفته بود، بازهم تعطیل شد و یک کپی خیلی ضعیف‌تر از برنامه «عصر جدید» ساخته شد. برنامه‌ای به نام «رویانیوم» که سیدبشیر حسینی اجرای آن را برعهده داشت. کسی که خود داورد مسابقه «عصر جدید» بود.

«آوای جادویی» و جریاناتش

در آمریکا، اروپا، ترکیه و کشورهای زیادی برنامه استعدادیابی خوانندگی برگزار می‌کنند و پس از سال‌های طولانی نوبت برگزاری این مسابقات به ایران رسیده است.

بعد از «عصر جدید» که با تعطیلی‌اش موقعیت‌های استعدادیابی از دست رفت یکی از پلتفرم‌ها تصمیم به پخش مسابقه‌ای به نام «آوای جادویی» گرفت. برنامه‌ای که به کشف استعدادهای موسیقی می‌پردازد و داوران آن محمد اصفهانی، محمد معتمدی، رضا یزدانی و رضا صادقی هستند و پخش آن از صبح روز پنجشنبه ۲۵ اسفند ۱۴۰۱ به صورت هفتگی از پلتفرم فیلم‌نت آغاز شده است. علیرضا افکاری به عنوان مدیر هنری مسابقه حضور دارد و علی اوجی هم اجرای این مسابقه را برعهده دارد.

در نخستین قسمت از مسابقه «آوای جادویی»، علاوه بر معرفی داوران و جزییات مسابقه، اولین گروه از شرکت‌کنندگان هر کدام یک قطعه اجرا می‌کنند و نفرات منتخب وارد تیم داوران می‌شوند.

این مسابقه ابتدا قرار بود اسفند سال گذشته پخش خود را آغاز کند ولیکن درنهایت از آخرین پنجشنبه سال ۱۴۰۱ از فیلم‌نت عرضه شد.

پیش‌تولید این مسابقه سال ۹۹ آغاز و فراخوان ارسال ویدئوها توسط علاقه‌مندان به شرکت در خرداد سال ۱۴۰۰ منتشر شد. پس از اعلام فراخوان، چندین هزار ویدئو به دبیرخانه «آوای جادویی» ارسال شد که این آثار در گروهی به سرپرستی علیرضا افکاری مورد بررسی قرار گرفت و افراد منتخب برای مرحله اولیه مسابقه با عنوان راستی آزمایی به طور حضوری دعوت شدند. از بین این افراد، منتخبانی که اجرایشان مورد تایید قرار گرفت کارت طلایی دریافت کرده و وارد مسابقه شدند. در هر قسمت از «آوای جادویی»، شرکت‌کنندگان به اجرای قطعاتی از آثار چهره‌های مطرح کشور می‌پردازند و نفرات برگزیده با نظر داوران به مراحل بعدی راه می‌یابند.

بیشتر بخوانید:

تلویزیون کنداکتورش را با مسابقه پر می‌کند

طلسم حضور رضا صادقی و رضا یزدانی در شبکه نمایش خانگی شکست

تلویزیون در پی جایگزین مهران مدیری است؟

«دورهمی» و تقلید از هندی‌ها

مسئله کپی از برنامه‌های خارجی تا قبل از برنامه «دورهمی» مهران مدیری آن چنان جنجال به پا نکرده‌ بود، دست کم به اندازه امروز عیان نشده بود. اولین بار که در سال ۹۴ مراحل پیش‌تولید برنامه «دورهمی» آغاز شد، به نظر می‌آمد یک برنامه متفاوت و خلاقانه قرار است با ساختاری کاملا جدید نسبت به سایر آثار نمایشی پیشین تلویزیون ساخته شود اما پس از شروع برنامه معلوم شد که «دورهمی» کپی کاملی از یک برنامه پربیینده کشور هندوستان به نام «Comedy night with kapil» است که مدت‌هاست به زبان هندی پخش می‌شود و یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیونی و جُنگ‌های طنز شبانه هند است. «دورهمی» کاملا با کپی‌برداری از آن برنامه ساخته شد و حتی این کپی‌برداری در شکل دکور و نحوه نشستن مهران مدیری نیز رعایت شده بود و فقط به نوعی متن فارسی در قالب یک برنامه هندی اجرا می‌شد.

کی زودتر کُپی کرد؟

رمضان سال ۹۷ بود که محمدرضا گلزار پس از حضور در برنامه «ماه عسل » احسان علیخانی، اعلام کرد در حال ساخت برنامه‌ای با هدف ترویج کتابخوانی است و در همین میان هم به این نکته اشاره کرد که «برنده باش»، نمونه ایرانی یک مسابقه آمریکایی است و او سعی کرده آن را مطابق با شرایط کشور بازسازی و به عبارتی ایرانیزه‌اش کند اما پیش‌تر از پخش «برنده باش» برنامه‌ای با نام «پنج ستاره» برای اولین بار در تاریخ ۱۷ اسفند ۹۶ روی آنتن تلویزیون رفت. کارگردان این برنامه، مصطفی امامی، هم هدف این مسابقه را ترویج کتابخوانی اعلام کرد. مجری فصل اول این برنامه اشکان خطیبی و مجری فصل دوم و سوم آن حمید گودرزی بود.

جنجال‌های پیرامون این مسابقه تلویزیونی و اشاره به کپی‌بودن آن زمانی آغاز شد که حمید گودرزی، در صفحه شخصی خود کنایه‌ای به برنامه رقیب زد و نوشت:« ما می‌خواهیم یک برنامه حرفه‌ای و استاندارد بسازیم همه انرژی و توان یک تیم ۶۰ نفر این است که شما یک ساعت از دیدن یک مسابقه جذاب لذت ببرید. هر کسی می‌خواهد کپی کند، بکند ولی حداقل درست کپی کند.»

این در حالی بود که گلزار حدود دو ماه قبل از شروع برنامه اعلام کرده بود که الگوی خود برای ساخت این برنامه را یک کشور غربی قرارداده اما گودرزی که فصل دوم برنامه‌اش سه هفته زودتر از «برنده باش» آغاز شده بود معتقد بود که «برنده باش» یک کپی دست دوم و سطح پایین از برنامه «پنج ستاره» است. در همین میان هم عده‌ای معتقد بودند که این بحث‌ها تنها یک دعوای رسانه‌ای برای تبلیغات برنامه است و عده‌ای دیگر هم معتقد بودند کُپی، کُپی است فرقی نمی‌کند چه کسی زودتر آن را انجام داده باشد. مهم این است که خلاقیت و نوآوری در آن وجود ندارد.

مهران غفوریان، استیو هاروی می‌شود؟

بعدها هم برنامه‌ای به اسم «اعجوبه‌ها» با اجرای مهران غفوریان پخش شد که از همان ابتدا و حتی از تیزر آن هم مشخص بود که موضوع آن رقابت کودکان برای کشف استعدادهایشان است. این برنامه در ۱۰۰ قسمت ۷۰ دقیقه‌ای از شبکه سه سیما پخش شد و بعد از آن، امسال، حامد سلطانی اجرای آن را برعهده گرفت که دیگر با محوریت اصلی آن تفاوت فاحشی داشت.

فصل اول «اعجوبه‌ها» برنامه‌ای بود که تاکنون مانند آن در ایران ساخته نشده بود اما استیو هاروی، مجری آمریکایی، پیش از این برنامه‌ای را با عنوان «کله‌گنده‌های کوچک / Little Big Shots» روی آنتن برده که موضوع برنامه رقابت کودکان برای کشف استعدادشان است. عکس‌های اولیه منتشر شده از دکور برنامه شباهت زیادی به الگوی آمریکایی خود دارد.

۲۵۹۲۴۵