علت طولانی‌شدن و فرسایشی‌شدن مذاکرات برجام

به همین جهت تا موقعی که این نگاه عوض نشود و دو طرف مذاکرات نپذیرند که یا باید به صورت پله پله یا پکیج و بسته کامل با یکدیگر کنار بیایند به نظر می‌رسد که این مذاکرات فرسایشی ادامه پیدا خواهد کرد. لذا مذاکرات دوحه، پیش از آن 8 دور مذاکراتی که در وین صورت گرفت و پیشنهاد اخیر اتحادیه اروپا همه مقدمات یا مؤخراتی است که تلاش می‌کند سقف آرزوها را مقداری جابه‌جا کند. اما با توجه به دلایلی که دو طرف دارند هیچ کدام نمی‌توانند خیلی کوتاه بیایند و تا زمانی که چنین نگاهی وجود دارد مذاکرات به نتیجه نخواهد رسید.

از طرفی زمانی که موضوع مذاکرات پیش می‌آید موضوع منافع کشورهای روی میز خیلی مهم می‌شود. یعنی نمی‌توانیم بگوییم که مذاکرات 1+4 با ایران شکل گرفته اما برخی از کشورها یا بلوک‌های قدرت یا منافع خود را کمتر دیدند یا اصلا منافع خود را نادیده گرفتند. لذا زمانی که بحث مذاکرات پیش می‌آید همه طرف‌های حاضر علاقه‌مند هستند که منافع خود را کسب کنند و امتیازاتی دریافت کند.

در این فرایند شاید برخی اتفاقات و حوادث بتواند شرایط را تسهیل کند. مثلا در گذشته اینگونه بوده که چون اروپایی‌ها اصطلاحا برپاکننده مذاکرات بوده‌اند مقداری حرفشان بیشتر و بهتر از بازیگران دیگر خریدار داشته است. در حال حاضر نیز شاید اینگونه باشد که با توجه به رویکردی که دولت در نوع نگاه خود به سیاست خارجی دارد برخی از بازیگران حرفشان خریداری بیشتری داشته باشد تا دیگر بازیگران. بنابراین روس‌ها نیز در تلاشند که به گونه‌ای میز مذاکرات را مدیریت کنند که منافع خود را کسب کنند.

حال این منافع امکان دارد که برخی اوقات گرفتن امتیاز از آمریکا برای مذاکرات موشکی باشد یا منازعاتی که میان آمریکا و روسیه موجود است. یا در خصوص بحث انرژی و تحریم‌روس‌ها باشد که روس‌ها بتوانند منافع اقتصادی بیشتری کسب کنند. هرچند که تحریم روس‌ها از سوی اتحادیه اروپا همراهی نشده است. لذا بازیگرانی که دور میز می‌نشینند همه به دنبال منافع خود هستند و این توان تیم مذاکره کننده است که باید هنر گرفتن امتیازات بر اساس ملاحظات و مقتضیات روز داشته باشد.

در نهایت چشم‌انداز مذاکرات اینگونه است که کشورهایی که برای خودشان مذاکرات هدفمند شکل می‌دهند حتما پلن‌های مختلفی دارند و یک پلن روی میز حاضر نیست. در این راستا به نظر می‌رسد تجربه ما در سالیان سالی که مذاکره صورت گرفته همیشه برای موقعیت‌ها و فرصت‌های مختلف جایگزین و آلترناتیو داشتیم. اگر چنین شرایطی باشد که جایگزی‌های مختلفی وجود داشته باشد مذاکرات به نتیجه‌گیری و رسیدن به توافق نزدیک‌تر خواهد شد. در حال حاضر برخی از خواسته‌های طرفین به نقطه انجماد رسیده و حاضر نیستند از یک سقفی پایین بیایند. لذا وقتی موضوع مذاکره در یک سقفی بسته می‌شود دیگر مذاکرات خیلی جلو نمی‌رود و با روند فرسایشی مواجه می‌شود.

* منتشر شده در روزنامه آرمان ملی/ دوشنبه ۱۰ مرداد ۱۴۰۱