ضمانت حضور هند در چابهار

 چابهار، بندری است که هم از نظر همکاری های بندرگاهی با هند و هم توسعه ترانزیت و راههای ارتباطی نقش مهمی دارد. منطقه آزاد چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است که به عنوان یک منطقه مهم برای صادرات هند به افغانستان و آسیای مرکزی شناخته می شود. این بندر همچنین دستیابی به بازارهای خاورمیانه و آسیای مرکزی را می تواند فراهم نماید.

بندر فوق در مسیر چندین شاهراه بین الملی قرار دارد و لقب دروازه بزرگ یا چهار راه تجارت و اقتصاد را به خود اختصاص داده  و مستعد اتصال مراکز تجاری در جنوب آسیا (هند)، خلیج فارس (دوبی) و آسیای میانه و افغانستان است. بندر شهید بهشتی چابهار به عنوان دروازه تجارت به کشورهای عضو آیورا، افغانستان، CIS  و آسیای میانه و اقیانوس هند از نظر تجاری بسیار مهم است.  با توجه به ارزش تبادل قابل ملاحظه هندوستان با تمامی کشورهای فوق الذکر در سالهای قبل و پیش بینی ترانزیت حجم زیادی از کالا در سالهای اخیر از بنادر هندوستان، این بندر برای هند حائز اهمیت بوده است.

اهمیت افغانستان و آسیای میانه و تأمین نیاز دسترسی هند به آن از یک سو و همچنین رقابت های کلان منطقه ای موجود بین هند و برخی بازیگران مطرح دیگر در تشویق مقامات هندی به ورود و سرمایه گذاری در طرح توسعه بندر چابهار مؤثر بوده است. موافقتنامه دو جانبه با هند و سه جانبه با افغانستان در ارتباط با چابهار از سال ۱۳۹۵ و همزمان با سفر نارندرا مودی و اشرف غنی به تهران، توسط سران سه کشور به امضاء رسید. 

طی این مدت، هندی ها در اجرای تعهدات خود وفق موافقتنامه مذکور، بویژه در میزان سرمایه گذاری در دو زمینه تجهیز بندر و احداث راه آهن چابهار به زاهدان تعلل و تأخیراتی داشته اند، ولیکن قبل از تسخیر افغانستان بدست طالبان، این بندر از نقطه نظر نصب جرثقیل های تخلیه و بارگیری، و ترافیک کشتی ها فعالیت نسبتا قابل قبولی داشته اند.

 عده ای بر این نظر بوده اند که صرف حضور هند در بندرچابهار به عنوان طرف خارجی و کم کاری آن موجب ناشناخته ماندن کریدور ترانزیتی چابهار شده و می بایست شرایطی فراهم گردد تا چین به چابهار ورود نماید و با توجه به سرمایه گذاری چین در گوادر پاکستان، بین دو بندر چابهار و گوادر ارتباط برقرار شود و بندر چابهار در معادله و مدار طرح یک کمربند- یک راه قرار گیرد؛ اما کارشناسان دست اندرکار و دارای دیدگاهای فنی-تخصصی با این رویکرد موافق نیستند و آن را موجب از دست رفتن جنبه جهانی جایگاه مهم چابهار می دانند.

هر چند هند کلیه تحریم های یکجانبه اعمال شده آمریکا علیه کشورمان را از زمان روی کار آمدن ترامپ در عمل به اجرا گذاشت؛ ولی روزنه هایی را برای کار با ایران نیز باز گذارده و به ادامه همکاری ها با ایران به ویژه در ارتباط با چابهار مبادرت ورزید. تا جایی که شاهد تحرک نسبی طرف هندی برای اخذ معافیت کتبی از آمریکا برای بندر چابهار و پروژه های ترانزیتی آن و خریداری تجهیزات مربوطه بوده ایم. مهم تر اینکه هند به سان برخی از کشورهای درون-اقماری امریکا که موجودی های بانکی کشورمان را مسدود کردند عمل نکرده و دستکم امکان خرید کالاهای اساسی و محصولات مورد نیاز کشورمان از هند را برقرار نگاه داشت. 

متاسفانه علیرغم مزیت ها و اهمیت راهبردی بندر چابهار برای کشور، در ماهای اخیر و در موازات با مسائل داخلی افغانستان، شاهد بازتاب و تخریب رسانه ای در برخی از جراید و مطبوعات در حوزه مجازی هستیم که جز آسیب به روند توسعه پروژه هیچ تاثیر دیگری را به ارمغان نخواهد آورد. همانطور که گفته شد جایگاه افغانستان در چابهار تنها بخشی از همکاری ها در زمینه چابهار است و این بندر مهم کشور مزیت هایی به مراتب بیشتر را دارا است.
 

*کارشناس مطالعات هند
 

۲۳۳۱۱