شیشه در گیلان؛ از دیلمان تا ژاپن

میثم نواییان در گفت وگو با ایسنا، شیشه را یکی از داشته های فرهنگی و باستان شناسی گیلان دانست و اظهار کرد: همانطور که در حوزه طلا جام های معروف همچون مارلیک و در حوزه نقره جام رشی را داریم، در تولید شیشه و ظروف شیشه ای نیز سرآمد هستیم.

وی با بیان اینکه پروفسور شینجی فوکایی، نویسنده و باستان شناس ژاپنی کتاب «شیشه ایرانی» را تالیف کرده است، افزود: این کاوشگر حوزه تاریخ باستان در سال ۱۳۳۶ مسئول حفاری های باستان شناسی ایران و عراق بود، اما به طور اتفاقی در تهران با نمونه های تاریخی از آثار شیشه ای برخورد می کند که مشابه آن را در ژاپن و کره جنوبی دیده بود. این باستان شناس در جریان پرس و جوهای خود به منشاء این آثار شیشه ای یعنی شمال کشور و ییلاقات املش و دیلمان می رسد.

مسئول موزه های گیلان، با اشاره به کشف آثار شیشه ای در منطقه دیلمان، عنوان کرد: بررسی های باستان شناسی نشان داد که منشاء شیشه های یافت شده در ژاپن و کره جنوبی و امپراتوری هان به ایران و گیلان باز می گردد و لذا گروه حفاری شینجی فوکایی سال ۱۳۳۷ با دستور میکاسا، شاهزاده ژاپن از عراق به دیلمان می آید، زیرا موضوع شیشه بسیار اهمیت داشت و یافتن مبدا و محل تولید شیشه در دستور کار قرار گرفت.

نواییان، با بیان اینکه حفاری ها در مناطق نوروزمحله، اسپیلی و کوه پس دیلمان آغاز شد و سه سال به طور مداوم ادامه داشت، گفت: کتاب «شیشه ایرانی» نتیجه همین کاوش هاست و نویسنده معتقد است که شیشه در دیلمان تولید و به ژاپن و کره جنوبی و امپراتوری هان رفته است؛ این در حالی است که با فاصله زیادی مواجه هستیم.

وی جاده خورشید را قدیمی تر از جاده ابریشم دانست و بیان کرد: در دیلمان کارگاه های بزرگ شیشه گری وجود داشت و تولیدات آنها از طریق جاده خورشید به شرق آسیا صادر می شد؛ البته طبق بررسی های باستان شناسی، نمونه هایی از این شیشه ها در آلمان نیز یافت شده است.

مسئول موزه های گیلان، با ابراز تاسف از دانش اندک مردم نسبت به قدمت شیشه گری دیلمان، یادآور شد: حسنی محله و آسیابر و اسپیلی و خورگام و عمارلو و… از مراکز تولید شیشه بودند، زیرا مواد اولیه تولید شیشه یعنی سیلیس در این مناطق وجود داشت.

وی قدمت تولید شیشه در گیلان را مربوط به ۲۳۰۰ سال پیش و همزمان با دوره اشکانیان دانست و عنوان کرد: در حفاری های باستان شناسی منطقه لیارسنگ بن نیز آثار شیشه ای بسیار خوبی پیدا شده است. همچنین آموزشگاه های شیشه گری داشتیم و همانگونه که در ماسوله شهرک صنعتی آهن وجود دارد، در دیلمان هم شهرک صنعتی شیشه داشتیم که نه فقط ایران را تغذیه می کرد، بلکه تا مرز اقیانوس رفته بود.

نواییان، با اشاره به خاصیت شیشه و حمل و نقل دشوار آن به دلیل شکنندگی، اضافه کرد: نه تنها شیشه تولید می کردیم، بلکه در تولید خمیر شیشه و شیشه رنگی برای آثار تزیینی نیز مهارت داشتیم و هم اکنون این آثار در موزه رشت وجود دارد.

وی از شورای شهر و شهرداری دیلمان خواست آثار باستانی و مناطق تاریخی مرتبط با شیشه را احیا کنند و گفت: شیشه جزوی از فرهنگ و تاریخ ماست و باستان شناسان نیز دیلمان را منشاء شیشه های باستانی می دانند.

انتهای پیام