شناسایی ۵۴ «دستکند» در ایران

به گزارش ایسنا، چهارمین همایش «دستکندها» دوشنبه ۱۴ آبان‌ماه در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با حضور عطا حسن پور، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان لرستان و مهناز اشرفی، مدیر پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی برگزار شد.

مهناز اشرفی، مدیر پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی گفت: در سه دوره برگزاری همایش دستکندها به مفهوم معماری دستکند رسیدیم. با اینکه معماری دستکند در دهه‌های اخیر مطرح شده است اما تا قبل از آن یک موضوع ناشناخته بود. در سایر کشورهای دنیا سایت‌های برجسته‌ای در حوزه دستکندها در فهرست میراث جهانی قرار دارد که میمند در ایران جزء اولین آثار ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو است و در فهرست آثاری که ثب ملی شدند نیز آثاری داریم که دستکند هستند.

او ادامه داد: اولین همایش دستکند در سال ۹۱ در کرمان برگزار شد که یکی از سیاست‌های پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تعامل با بخش‌های مختلف کشور بود. در آنجا بازدید یک روزه از میمند را داشتیم، دومین همایش در سال ۹۴، سومین همایش در سال ۹۷ در همدان و چهارمین همایش نیز امسال از ۲۲ تا ۲۴ آبان ماه در لرستان برگزار می‌شود.

اشرفی افزود: جریان‌سازی موضوعی و آموزش یکی از اهداف ما در برگزاری این همایش بود که محقق شد. امروزه مجموعه مقالات معماری دستکند مرجع پژوهش‌ها در داخل و خارج از کشور است. تعداد زیادی از مقاله‌های پایان‌نامه بسیاری از دانشجویان معماری درباره دستکند است.

مدیر پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی اضافه کرد: حتی در تعدادی از زیرزمین‌های ما در تهران از معماری دستکند استفاده شده است. از میان این تعداد معماری‌هایی که در آن‌ها از دستکند استفاده شده است می‌توان به مکان‌های سکونت، قنات، آب انبار، سازه‌های آبی، برخی مساجد و… اشاره کرد. برای مثال در ساخت کبوترخانه اصفهان نیز از معماری دستکند استفاده شده است.

اشرفی اظهار کرد: به حدی توجه استان‌ها به موضوع دستکند زیاد است که برای برگزاری همایش دستکند باید بین استان‌ها قرعه‌کشی کنیم و خوشبختانه در سطح جهان هم خیلی خوب شناخته شده‌ایم. با توجه به اینکه معماری دستکند تعامل درستی با طبیعت برقرار کرده است، نباید این را از یاد برد که آسایش و اضافه شدن امن‌ترین مصالح یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که معماری دستکند را برجسته و ماندگار کرده است.

او درباره تعداد دستکندها در کشور نیز گفت: هیچ زمان نمی‌توانیم خیلی دقیق عددی را اعلام کنیم، چون‌ یک‌سری از این دستکندها در زیر زمین هستند که به دلایلی در دسترس نیستند. بسیاری از شهرهای زیرزمینی که پیدا شدند کاملاً اتفاقی بوده است، چون پناهگاه بوده‌اند. از سویی چون در دستکندها نوع تزئینات و فرم خاص وجود نداشته و تلاش بر این بود از حداکثر فضا با حداقل تغییرات استفاده شود سخت می‌توان تعداد دقیق و تاریخ‌گذاری آن‌ها را بدست آورد.

اشرفی درباره تفاوت میان معماری دستکند با سایر معماری‌ها توضیح داد: تفاوت معماری دستکند با سایر معماری‌ها در این است که حتی در زلزله‌ها هم مقاوم است، به همین دلیل در دوره‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی لازم است بدانید قدمت معماری دستکند به قدمت انسان برمی‌گردد.

مدیر پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی بیان کرد: باید برای معرفی، شناسایی و حفاظت از این معماری تلاش کنیم و موضوع انرژی و محیط زیست، معماری طبیعت است که مناظر طبیعی را تخریب نمی‌کند و بسیاری پروژه‌های موفق از این معماری الگو گرفتند. رسالت ما این است که میراث گذشته را درست بشناسیم.

شناسایی ۵۴ نمونه معماری دستکند در ایران

عطا حسن‌پور، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان لرستان در این نشست گفت: حدود یک دهه است که پرونده معماری دستکند در کشور باز شده است و این روزها بیش از قبل به آن اهمیت داده می‌شود.

او ادامه داد: غار ارجنک در الیگودرز لرستان به شکل ۷ طبقه آپارتمان صخره‌ای در دل یک کوه عمودی ایجاد شده است که برای ۲۲۰۰ سال پیش است. اهمیت معماری دستکند تا جایی است که حتی برای آن شعر هم سروده شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان لرستان با بیان اینکه از چه سالی معماری دستکند در ایران به شکل رسمی انجام شد، گفت: در سال ۹۷ برای اولین بار پرونده پژوهشی در قالب دستکندها را باز کردیم و طی آن ۵۴ نمونه معماری دستکند شناسایی و نقشه‌برداری شد.

حسن‌پور درباره تاریخ‌گذاری معماری دستکند اظهار کرد: تاریخ‌گذاری معماری دستکند به دو روش مطلق و نسبی تعیین می‌شود. برای مثال در معماری یکی از دستکندها کتیبه‌ای می‌بینیم که بر اساس روش حجاری و چکش‌زنی می‌توانیم تاریخ آن را مشخص کنیم، در صخره‌ها نمی‌توانیم از سه هزار سال عقب‌تر برویم اما در زمین‌ها مثل باغ نو خرم‌آباد نمونه دستکند دوره نو سنگی را داریم.

چهارمین همایش دستکند قرار است از ۲۲ تا ۲۴ آبان ماه در خرم آباد استان لرستان برگزار شود. ارائه مقاله‌ها، برگزاری کارگاه «روش‌های نوین تکنولوژی برداشت فضاهای دستکند» در فلک الافلاک و بازدید از غار کوگان خرم آباد از جمله برنامه‌های چهارمین همایش دستکند است.

انتهای پیام