شمشیر دولبه در دستان زلنسکی؛آیا او به آرمان‌های اوکراین خیانت می‌کند؟/پای صدها میلیارد دلار در میان است…

رسول سلیمی: در حالی که جنگ اوکراین و روسیه به سومین سال خود نزدیک می‌شود، گمانه‌زنی‌ها درباره توافقی میان اوکراین و ایالات متحده برای پایان دادن به این درگیری شدت گرفته است.

در دو روز گذشته، رسانه‌های بین‌المللی گزارش‌هایی درباره پیش‌نویس توافقی منتشر کرده‌اند که ظاهراً تحت فشار دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در حال شکل‌گیری است. این توافق که به گفته منابع خبری شامل امتیازاتی از جمله دسترسی آمریکا به منابع معدنی اوکراین در ازای تضمین‌های امنیتی است، واکنش‌های متفاوتی را در کی‌یف، بروکسل و مسکو برانگیخته است.

آخرین جزئیات توافق اوکراین و آمریکا

برابر آنچه واشنگتن پست گزارش داده، پیش‌نویس توافق میان اوکراین و آمریکا شامل سه محور اصلی است: تضمین امنیتی بلندمدت از سوی واشنگتن برای حفاظت از اوکراین در برابر تهدیدات روسیه، واگذاری دسترسی به معادن استراتژیک اوکراین به شرکت‌های آمریکایی، و فشار بر کی‌یف برای پذیرش آتش‌بسی که به حضور نیروهای حافظ صلح بین‌المللی منجر شود. این گزارش می‌افزاید که مذاکرات در سطح وزرای خارجه دو کشور در جریان است و دونالد ترامپ شخصاً بر سرعت بخشیدن به این روند تأکید دارد.

کارشناسان می‌گویند این ساختار توافق نشان‌دهنده تغییر رویکرد آمریکا از حمایت نظامی گسترده به یک استراتژی عمل‌گرایانه‌تر است که منافع اقتصادی را در اولویت قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد دولت ترامپ به دنبال کاهش هزینه‌های نظامی آمریکا در اوکراین و همزمان تضمین دسترسی به منابع کمیاب مانند لیتیوم و تیتانیوم است که در شرق اوکراین فراوان‌اند.

چگونه نظر اوکراین برای توافق با طرح ترامپ جلب شد؟

پاسخ به این سوال از آنجا اهمیت دارد که رسانه اوکراینی همچون کی‌یف پست گزارش دادند ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، پس از یک تماس تلفنی پرتنش با مقامات ارشد دولت ترامپ، به پذیرش مذاکرات روی آورده است. این رسانه مدعی است که تهدید آمریکا به کاهش کمک‌های نظامی و مالی در صورت عدم همکاری، نقشی کلیدی در تغییر موضع کی‌یف داشته است. پولیتیکو نیز در همین راستا گزارش داد که زلنسکی در دیدار با نمایندگان کنگره آمریکا در واشنگتن، تضمین‌هایی برای ادامه حمایت محدود دریافت کرده، مشروط به اینکه اوکراین آتش‌بس را بپذیرد.

ناظران سیاسی معتقدند فشار اقتصادی و نظامی آمریکا، زلنسکی را در موقعیتی قرار داده که گزینه‌های محدودی پیش رو دارد. کاهش حمایت اروپا به دلیل مشکلات اقتصادی داخلی کشورهای عضو اتحادیه و خستگی از جنگ، اوکراین را بیش از پیش به تصمیمات واشنگتن وابسته کرده است.

اوکراین چه داد و چه گرفت؟

اوکراینسکا پراودا که رسانه ای اوکراینی است گزارش داد که اوکراین در این توافق، کنترل برخی از معادن شرقی خود را به مدت ۲۰ سال به شرکت‌های آمریکایی واگذار می‌کند. در مقابل، آمریکا متعهد شده است که سامانه‌های دفاعی پیشرفته و آموزش نظامی مداوم به اوکراین ارائه دهد، بدون اعزام مستقیم نیرو. نیویورک تایمز نیز اشاره کرد که آتش‌بس پیشنهادی شامل خطوط مرزی موقت است که بخشی از مناطق اشغالی را به روسیه واگذار می‌کند.

در مجموع این معامله برای اوکراین یک شمشیر دو لبه است. از یک سو، تضمین امنیتی می‌تواند از حملات بیشتر روسیه جلوگیری کند، اما از سوی دیگر، واگذاری منابع و زمین به معنای از دست دادن بخشی از استقلال اقتصادی و سرزمینی است که اوکراینی‌ها برای آن جنگیده‌اند.

انتقاد رسانه‌های اوکراینی به طرح پیشنهادی آمریکا چیست؟

زدرکالو تیزنیا هفته‌نامه تحلیلی منتشر شده در اوکراین، در مقاله‌ای در ۲۴ فوریه ۲۰۲۵ این طرح را “خیانت به آرمان‌های اوکراین” توصیف کرد و نوشت که واگذاری معادن به آمریکا، اوکراین را به یک “مستعمره اقتصادی” تبدیل می‌کند. ان‌وی نیز در همان روز گزارش داد که بسیاری از سیاستمداران اوکراینی معتقدند این توافق به نفع روسیه تمام خواهد شد، زیرا فشار نظامی مسکو کاهش می‌یابد بدون اینکه هزینه‌ای بپردازد.

این انتقادات که ریشه در نگرانی از از دست دادن حاکمیت ملی دارد، مشخصا بر این نکته متمرکز است که رسانه‌های اوکراینی می‌ترسند که این توافق، زلنسکی را در برابر افکار عمومی تضعیف کند و به جنبش‌های اعتراضی داخلی دامن بزند.

آمریکا چه میزان قرار است از معادن اوکراین بهره‌برداری کند؟

این حجم از بهره‌برداری نشان‌دهنده نیت آمریکا برای تبدیل اوکراین به یک شریک استراتژیک اقتصادی است، اما هزینه آن برای اوکراین می‌تواند از دست دادن کنترل بر ثروت طبیعی‌اش باشد. فارن پالیسی نیز گزارش داد که آمریکا به دنبال بهره‌برداری از حداقل ۳۰ درصد از منابع معدنی اوکراین، شامل لیتیوم، کبالت و نیکل است که ارزش آن‌ها در بازار جهانی به صدها میلیارد دلار می‌رسد. این منابع برای صنایع فناوری پیشرفته و تولید باتری‌های الکتریکی حیاتی‌اند. اسپوتنیک نیز ادعا کرد که این اقدام بخشی از استراتژی آمریکا برای کاهش وابستگی به چین در زنجیره تأمین مواد معدنی است.

نظر اتحادیه اروپا با امضای توافق‌نامه اوکراین و آمریکا

اتحادیه اروپا در موقعیت دشواری قرار دارد. از یک طرف، پایان جنگ به نفع اقتصاد اروپا است، اما از طرف دیگر، تضعیف اوکراین می‌تواند به نفوذ بیشتر روسیه در منطقه منجر شود. گاردین هم گزارش داده که اتحادیه اروپا از این توافق نگران است، زیرا تضعیف موضع اوکراین در برابر روسیه می‌تواند امنیت شرق اروپا را به خطر بیندازد. لوموند نیز نوشت که پاریس و برلین خواستار نقش فعال‌تر ناتو در هرگونه آتش‌بس هستند و از رویکرد یکجانبه آمریکا انتقاد دارند.

اوکراین با توافق‌نامه موافقت خواهد کرد یا نه؟

اکونومیست در ۲۵ فوریه پیش‌بینی کرد که اوکراین به احتمال ۷۰ درصد این توافق را می‌پذیرد، زیرا فشارهای اقتصادی و نظامی گزینه دیگری باقی نگذاشته است. اما کومرسانت هشدار داد که اگر زلنسکی این توافق را امضا کند، با مقاومت داخلی شدیدی مواجه خواهد شد که ممکن است به عقب‌نشینی او منجر شود.

کارشناسان می‌گویند موافقت اوکراین به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله میزان حمایت عمومی و واکنش روسیه. اگر مسکو آتش‌بس را رد کند، این توافق عملاً بی‌معنا خواهد شد.

با این حال، توافق اوکراین و آمریکا در آستانه امضا قرار دارد، اما پرسش‌های بسیاری بی‌پاسخ مانده است. آیا این معامله پایان جنگ را به ارمغان می‌آورد یا اوکراین را به یک بازیگر ضعیف‌تر در صحنه جهانی تبدیل می‌کند؟ پاسخ به این پرسش‌ها در روزهای آینده روشن خواهد شد، اما آنچه مسلم است، این است که این توافق، نه تنها سرنوشت اوکراین، بلکه تعادل قدرت در اروپا و فراتر از آن را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

۲۱۳۳۱۵