شمارش معکوس تا 31 اردیبهشت؛زمان در حال از دست رفتن است

مهسا مژدهی: پیشرفت در مذاکرات وین. این خبری است که اولیانوف نماینده روسیه در وین از آن پرده برداشته است. هنوز مشخص نیست اعلام آن خبری که رسانه ها انتظارش را می کشند، چه زمانی میسر باشد. خبرهایی که از وین می رسند محدودند و مذاکرات در حالی ادامه می یابد که جزییات زیادی از آن منتشر نمی شود. 

آنچه از مذاکرات وین می دانیم این است که همه طرف ها به لزوم بازگشت به توافق هسته ای باور دارند. در این میان ایران خواسته هایش را روشن کرده و شرط خود را برای بازگشت به تعهدات برجامی، لغو همه تحریم ها دانسته است. به نظر می رسد که ایالات متحده برای پذیرش شرط ایران در داخل امریکا معذوریت هایی دارد. از سوی دیگر بحث راستی آزمایی هم در میان است. تهران می خواهد مطمئن باشد که پس از بازگشت ایالات متحده به برجام،‌ می تواند از مواهب آن به طور کامل بهره مند شود و تجربه پیشینی که شاهدش بوده تکرار نخواهد شد.

به نظر می رسد که همه طرف ها به نحوی به موضوع زمان در مذاکرات خود توجه دارند. به ویژه اینکه ایران انتخابات را هم پیش روی خود دارد. به همین خاطر جمع بندی مذاکرات وین در بهار یا تابستان، اتفاق مطلوبی است که همه طرف ها مایلند رخ دهد. اما همانقدر که ایران از فرسایشی شدن گفتگوها استقبال نمی کند، اما به نظر می رسد که علاقه ای هم به تعجیل کردن در کار نمی بیند و ترجیح می دهد تا سر فرصت همه جوانب رویدادها را بررسی کند و البته مهم تر از همه اینها اینکه مسیر گفتگوها کماکان ناهموار است و با وجود برخی توافقات، اختلافات زیادی هنوز وجود دارد و چانه زنی بر سر مسائل مورد اختلاف کار ساده ای نیست.

سوی دیگر این ماجرا هم آژانس بین المللی انرژی هسته ای قرار دارد. ایران و آژانس سال گذشته موفق به ایجاد تفاهمی با یکدیگر شدند که کمک می کرد تا نظارت آژانس نسبت به فعالیت های هسته ای ایران متوقف نشود. با این حال این توافق زمان محدودی داشت و حالا این سازمان به دنبال آن است تا بتواند توافق را تمدید کند. چرا که بر خلاف آنچه که امیدوار بود، ایران و ایالات متحده در این مدت نتوانسته اند به توافقی با یکدیگر دست پیدا کنند. اگر اژانس نتواند نظر ایران را در این زمان جلب کند، اجرای پروتکل الحاقی و دسترسی‌های برجامی به طور کامل متوقف و صرفا تعهدات پادمانی ایران اجرا می‌شود. بر این اساس، طبق قانون مجلس هیچ دسترسی فراپادمانی به آژانس اعطا نخواهد شد و هیچگونه بازرسی فراپادمانی نیز انجام نمی شود.

همچنین به تازگی یک دیپلمات اروپایی حاضر در مذاکرات در این رابطه به یورونیوز فارسی گفته: «ایران اصرار دارد که سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران و برخی از نظامیان از لیست سازمان‌های تروریستی آمریکا خارج شود، این در حالیست که آمریکا چنین چیزی را نمی‌پذیرد.» به نظر می رسد که ایالات متحده برای پذیرش چنین موضوعی زمان بیشتری را می خواهد چرا که هم باید در داخل این کشور با مخالفان چنین طرحی برخورد کند و هم شرکای منطقه ای خود را راضی به پذیرش آن کند. به نظر نمی رسد که برای واشنگتن این اتفاق به سادگی رخ دهد.

حالا اعلام شده که کمیسیون مشترک برجام قرار است در وین برگزار شود. پیش از این سخنگوی وزارت خارجه کشورمان گفته بود که توافق اولیه ای وجود نخواهد داشت و اگر لازم شود، کمیسیون مشترک در اتریش برگزار خواهد شد. او در مورد این دور از مذاکرات گفته بود: “به نظر می‌رسد باید فرصت بدهیم. ضمن اینکه نمی‌خواهیم این گفت و گوها فرسایشی شود، حتما هم نمی‌خواهیم توافقی صورت بگیرد که در چارچوب سیاست‌های عالی نظام و دستورالعمل های اجرایی مرکز نباشد”. به نظر می آید که کماکان هیات های دو طرف در رفت .و آمد به کشورهایشان باشند و این روند را ادامه دهند. چرا که این مذاکره کنندگان مستقیما از پایتخت های خود دستور می گیرند و مسائل حل نشده نیاز به بررسی های دقیق تر دارد به ویژه اینکه وقتی اینبار قرار است وین را ترک کنند، تنها یک هفته قرصت باقی می ماند تا آژانس انرژی اتمی فکری به حال توافق با تهران کند.

مذاکرات وین لایه های زیادی دارد

امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با خبرآنلاین می گوید: چیزی که ما در مورد مذاکرات وین می دانیم این است که گفتگوها بین مقامات ایرانی و 4+1 و مقامات امریکایی و این کشور ها در جریان است. اگر مواردی نیاز به اطلاع رسانی به عموم مردم باشد، مقامات کشورها اینکار را انجام خواهند داد اما فعلا گفتگوها در شرایطی انجام می شود که جزییات آن چندان منتشر نمی شوند. یکی از مواردی که باید به آن توجه کنیم این است که گفتگوها برای بازگشت به برجام موضوعی چند وجهی است. اتفاقی پیجیده است که لایه های مختلقی اقتصادی،‌سیاسی، بین المللی، حقوقی و … دارد. همچنین ما نمی توانیم بگوییم که فقط دو کشور ایران و آمریکا در این گفتگوها نقش دارند. پای 4+1 هم در میان است. هر موضوعی که مطرح می شود موافقین و مخالفینی دارد و با این حساب اینکه ما منتظر باشیم تابه سرعت همه چیز سر و سامان پیدا کند انتظاری واقعی نیست.

او در مورد اهمیت زمانبندی در مذاکرات و ارتباط آن با انتخابات ایران توضیح می دهد: موضوع انتخابات ایران به گفتگوها بی ارتباط نیست. اما دو طرف می دانند که تصمیماتی از این دست در سیستم حاکمیت گرفته می شوند و در شوراهای بالادستی تصمیم گیری می شود و تیم های مذاکره کننده اجرا کننده این تصمیمات هستند. به همین خاطر هر دولتی که سر کار بیاید و انتخابات هر طور که پیش برود، تصمیمی که حاکمیت گرفته است، اجرایی خواهد شد. دستگاه وزارت خارجه در این زمینه خیلی تاثیرگذار نیست و فقط اجرا کننده است. با این حساب طرفین خود را محدود به یک زمان و انتخابات نمی کنند.

اما یکی از موضوعاتی که باعث پیچیدگی گفتگوهای وین شده،‌ بحث نظارت بر فعالیت های هسته ایران و پروتکل الحاقی و توافقی است که بین ایران  و آژانس انجام گرفته و مهلت آن هم رو به پایان است.

ابوالفتح در مورد اتفاقات اخیر در منطقه و اثر آن بر گفتگوهای وین هم می گوید: در عالم سیاست هرچیزی به چیز دیگر ارتباط دارد. اسراییل و امریکا می گویند راکت هایی که از نوار غزه به سمت سرزمین های اشغالی پرتاب می شوند، کار ایران است. تلاش های نتانیاهو هم به همین بهانه برای اینکه مذاکرات بین ایران و آمریکا به نتیجه نرسد بیشتر شده است. با همه اینها همین قدر که هیات های مذاکره کننده بی توجه به این کارشکنی ها هنوز در وین در حال گفتگو هستند به این معناست که نقشه نتانیاهو نتوانسته ایالات متحده را نسبت به ادامه گفتگوها سرد کند. این را هم باید در نظر بگیریم که دولت بایدن معتقد است که امنیت اسراییل هم در گرو توافق هسته ای و وجود آن است . دموکرات ها برای قانع کردن تلاویو می گویند که در صورتی که برجام دوباره اجرایی شود، اسراییل هم از آن در منطقه سود خواهد برد. 

به هر حال مشخص است که دولت امریکا به عنوان یک عامل تاثیرگذار بر ماندن یا نماندن برجام،‌مایلند تا این توافق احیا شود و به همین خاطر است که هیات دیپلمات هایشان در وین حضور دارند. 

این کارشناس مسائل بین الملل ادامه می دهد: مذاکرات ممکن است سال ها طول بکشد، تیم های مذاکره کننده تغییر کنند، اما اصراری نیست که استراتژی کلان دولت ها عوض شود.دستور العمل ها برای تیم های مذاکره کننده مستقیما از پایتخت هایشان ارسال می شود. البته توانمندی دیپلمات ها و اشناییشان با مسائل مرتبط با دیگری و برجام متفاوت است و مهارت های گوناگونی دارند اما اینطور نیست که با عوض شدن دولت ها استراتژی کلی تغییر زیادی کند.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
خبرآنلاین-در-کلاب-هاوس-با۶-هزار-نفر-و-بدون”>بحث داغ کارشناسان سیاسی و سیاست خارجی درباره مذاکرات وین
چرا مذاکرات برجامی ۱۴۰۰ امیدوارکننده و پایدار خواهد بود؟
اظهارات رهبر انقلاب پایانی بر مواضع ضد برجامی مخالفان بود؟

 312 310