شلیک «پدرخوانده » به زبان فارسی! / ساترا هیچ مسئولیتی حس نمی کند؟

حالا سه هفته‌ای است که گروه سازنده این مسابقه، با تغییراتی در صحنه و ساختار، برنامه‌ای تازه به نام «پدرخوانده» را از بستر فیلم‌نت روانه شبکه نمایش خانگی کرده‌اند. یکی از اشکالات این مسابقه، به رغم جذاب و تماشایی بودنش، کاربرد بی‌رویه و بی‌جای واژه‌ها و عبارات بیگانه است؛ مشکلی که در سال 99 هم در همین صفحه با تیتر «مافیا زبان فارسی را کُشت» به آن اشاره کردیم و توجهی نشد. جالب این که بسترهای پخش صوت و تصویر فراگیر تحت نظارت ساترا (سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر) هستند و گویا مسئولان آن در حوزه زبان فارسی هیچ مسئولیتی را متوجه خود نمی‌بینند.این بی‌توجهی به زبان فارسی در شبکه نمایش خانگی درحالی است که سازندگان مسابقه«شهروند و مافیا»که با اجرای علی‌رام نورایی و بهنام تشکر از شبکه سلامت پخش می‌شد، به شدت روی کاربرد واژه‌های فارسی توسط شرکت‌کنندگان مسابقه حساس بودند و مجری به محض کاربرد واژه‌های بیگانه تذکر می‌داد. نکته تأسف‌ برانگیز این‌که گرداننده مسابقه «پدرخوانده»، یعنی کامبیز دیرباز خودش هم واژه‌ها و عبارات بیگانه را به کار می‌برد بدون این‌که متوجه باشد چه ضربه‌ای به زبان فارسی می‌زند. کاربرد واژه‌ها و ترکیب‌های بیگانه در «پدرخوانده» به اندازه‌ای زیاد است که احتمال می‌دهیم قسمت‌های پایانی این مسابقه کاملاً به زبان انگلیسی باشد!

ترکیب‌سازی‌های عجیب

یکی از عجایب مسابقه «پدرخوانده»، ترکیب‌سازی گرداننده بازی و بازیکنان آن است؛ به این صورت که واژه یا فعلِ بیگانه با یک بُن یا پسوند نسبتِ فارسی ترکیب و واژه‌ای جدید ساخته می‌شود؛ به عنوان مثال، تارگِت‌کُش (کسی که از سوی دیگران بسیار مورد اتهام قرار گرفته‌است!)، فیلینگی (احساسی، حسی)، فَکتی (واقعی، حقیقی)، شاتِ شب (شلیک مافیا در شب) و… . از دیگر ترکیب‌های تازه‌ساز «پدرخوانده» باید به گروهی اشاره کنیم که با استفاده از دو واژه بیگانه ساخته می‌شوند؛ مانند این ترکیب: «مافیای شور» به معنای کسی که مافیا بودنش قطعی است.

فعل‌های ساختگیِ شهروند و مافیا

از دیگر هنرنمایی‌های شرکت‌کنندگان مسابقه«پدرخوانده»، فعل ساختن، آن هم از نوعِ مرکبِ فارسی و انگلیسی است که به وفور ساخته و استفاده می‌شود؛ به جای عقبگرد کردن یا به عقب برگشتن، گفته می‌شود: «بک بزنیم»، به جای پوشش دادن یا حمایت کردن گفته می‌شود: «کاور کنیم»، به جای افشا شدن گفته می‌شود: «شو شد»، به جای قطعی شدن، گفته می‌شود: «شور شد»! استفاده از این ترکیب‌های فعلی آن‌قدر در مسابقه رواج دارد که عادی و طبیعی به نظر می‌رسد و ناخودآگاه این احساس در مخاطب ایجاد می‌شود که او هم باید به همین زبانِ ترکیبی، از نوع «پدرخوانده» صحبت کند. واقعاً چه لزومی دارد به جای افعال فارسی، فعل انگلیسی را با جزء فارسی ترکیب کنیم و یک فعل ساختگیِ بدون هویت به کار ببریم؟

عادی‌سازی کاربرد واژه‌های بیگانه

بیننده«پدرخوانده»،علاوه بر دیدن یک مسابقه هیجان‌انگیز و جذاب، یک رقابت دیگر را هم از نظر می‌گذراند؛ رقابت بازیکنان مسابقه بر سرِ عادی‌سازیِ استفاده از واژه‌های بیگانه در گفتار. هر بازیکنی که بیشتر واژه‌های بیگانه را به کلامش راه دهد،از دیگران جلو می‌زند و برنده است.باید از شرکت‌کنندگان و گرداننده این مسابقه پرسید درزبان فارسی معادلی برای«پلیر»نداریم؟برای «فکت»، «اَکت» ، «اَبیلیتی»،«تِرن»، «ساید» و «شات» چطور؟ اگر به جای این‌ها بگویند«بازیکن»،«دلیل، علت»،«حرکت، عمل»، «قابلیت و توانایی»، «نوبت» و «شلیک» اتفاقی می‌افتد و اختلالی در روند مسابقه پیش می‌آید؟ عادی‌سازیِ کاربرد واژه‌های بیگانه در گفتار، بدون این‌که لزومی داشته باشد، خیانت به زبان شیرین فارسی است. یکی از محاسن مسابقه شهروند و مافیای تلویزیون که از شبکه سلامت پخش می‌شد، این بود که وقتی بازیکنان واژه‌ها و اصطلاحات بیگانه را به کار می‌بردند، گرداننده بازی به آن‌ها تذکر می‌داد تا از واژه فارسی استفاده کنند. ای کاش کامبیز دیرباز هم چنین تذکری به بازیکنان «پدرخوانده» می‌داد و از همه مهم‌تر خودش هم واژه‌های بیگانه را به کار نمی‌برد.