شرایط برای دور پنجم مذاکرات مهیاست؟

مهسا مژدهی: تحولات منطقه ای و بروز برخی اختلافات بین تهران و ریاض منجر شد تا برگزاری دور پنجم گفتگوها با تاخیر مواجه شود. وجود چنین فضایی با توجه به توقف مذاکرات هسته ای باعث شد تا برخی این دو اتفاق را در یک راستا ارزیابی کنند. با این حال عراقی‌ها حالا می‌گویند که نخست وزیر این کشور در حال تلاش برای اغاز دوباره گفتگوهای دو طرفه است. از آن سو هم ایران بار دیگر اعلام کرده امادگی از سرگیری گفتگوها را دارد.

چرا بازگشت به میز مذاکرات به سود منطقه است؟

قطع روابط دیپلماتیک و سیاسی ایران و عربستان وارد هفتمین سال خود شده است. از یک سال قبل و به ویژه بعد از حضور بایدن در کاخ سفید، بحث بر سر اشتی با ایران جدی تر شد. تا جایی که عراق تبدیل به میزبانی برای گفتگوهای سیاسی و امنیتی بین تهران و ریاض شد و مقامات دو کشور با حضور در بغداد مسائل گوناگون مورد اختلاف را با یکدیگر در میان گذاشتند. با این حال به نظر می رسد که این گفتگوها هر چند مثبت ارزیابی شده اند اما منجر به نتیجه ای که باعث بهبود روابط دو طرف شود، نشده اند. 

عراق به عنوان کشوری که مایل است هم با ایران و هم با عربستان روابط حسنه ای داشته باشد مایل است تا هر چه زودتر اوضاع بین دو کشور بهتر شود. برخی از کارشناسان عراقی و در پی آن سیاستمداران معتقدند که همکاری همزمان بغداد با تهران و ریاض به سود صلح و پیشرفت در این کشور است و از رقابت‌ها و مسائل سیاسی عراق کم ‌می‌کند. به همین دلیل است که یک مسئول در وزارت خارجه عراق در گفت و گو با العربی الجدید تاکید کرده سه شخصیت دولتی(نامی از آن ها نبرده است) ماموریت تعیین موعد برگزاری دیدار جدید میان دو طرف ایرانی و سعودی را بر عهده گرفته‌اند و خود الکاظمی هم به دنبال ایجاد فرصتی برای بازگرداندن دو طرف بر سر میز مذاکرات است.

بیشتر بخوانید:

ابزار امیدواری عربستان به حل بحران یمن

واکنش انصارالله به آتش‌بس دوماه در یمن

واکنش سازمان ملل به توقف درگیری‌ها در یمن

از سوی دیگر سعودی ها بعد از خروج ترامپ از کاخ سفید مهم ترین حامی خود را از دست داده اند و تیم بایدن روی خوشی به ریاض نشان نمی دهد. به همین دلیل انها دیگر نمی توانند بر اتش اختلافات منطقه ای با حمایت واشنگتن بدمند و باید برای تامین امنیت خود چاره بهتری بی‌اندیشند. اشتی با ایران و ایجاد ارامش در منطقه می‌تواند برای عربستان هم نتایج خوبی به بار بیاورد. به ویژه اینکه عربستان از سوی انصارالله اخیرا به شدت مورد حمله قرار گرفته است.

بر اساس ادعایی که العربی الجدید از قول مقام وزارت خارجه عراق منتشر کرده است، ایرانی ها تمایلی به تکرار موضوعات چهار دور گذشته ندارند بلکه خواهان توافق درخصوص محورهای مشخص برای بررسی هستند و ماموریت عراق درحال حاضر رساندن رویکردهای دو طرف است. مشکلات بین دو کشور بسیارند و به همین دلیل یک سال گفتگو در بغداد باعث نشده تا دیدگاه های دو طرف به یکدیگر نزدیک شود. رفتار سعودی ها با شیعیان و مساله جنگ یمن دو موردی هستند که بیش از دیگر موارد مطرحند. اگر به گزارش العربی الجدید و گفته های دیپلمات عراقی رجوع کنیم، گفته می شود که علت لغو دور پنجم گفتگوها بین تهران و ریاض این بوده که ایران پیش از این از ریاض خواسته بود که عملیات اعدام شیعیان در این کشور را متوقف کند. 

آمادگی ایران برای ادامه گفتگوها

 سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت خارجه اخیرا در نشست خبری خود در مورد زمان برگزاری دور جدید مذاکرات ایران و عربستان گفته است ما آمادگی داریم که تاریخ دور جدید گفت و گو مشخص شود و این مذاکرات ادامه پیدا کند. او تاکید کرده این گفت و گوها نیازمند دستور کار مشخص است ما نظرات خود را به صورت مکتوب به طرف سعودی داده ایم و بهتر است دولت سعودی نیز نظرات خود را به صورت مکتوب ارائه دهد تا ما یقین کنیم اراده ای برای حل و فصل موضوعات فی مابین وجود دارد. مسائل اختلافی بین ما و سعودی روشن است و به رغم پرونده های اختلافی ما باید تلاش کنیم که روابط خود را عادی کنیم و منتفع این روابط عادی مردم منطقه و دو کشور هستند.

از سوی دیگر اتش بس دو ماهه یمن که اخیرا برقرار شده، مورد استقبال تهران قرار گرفته است. این اتش بس باعث شده تا امیدها برای پایان جنگ در این کشور افزایش پیدا کند. در صورتی که تهران و ریاض بتوانند به میز مذاکره برگردند، اوضاع برای یمن هم ممکن است بهتر شود. ایران مایل است که سعودی ها استقلال یمن را به رسمیت شناخته و حملات به این کشور را متوقف کنند. عربستان هر چند که در دام یک جنگ فرسایشی افتاده اما هنوز حاضر نشده تا به خواسته های ایران روی خوش نشان دهد و به نظر می رسد یکی از موارد اختلاف در گفتگوهای بین ریاض و تهران همین موضوع بوده است. با این حال به نظر می رسد که هیچ راه حل دیگری برای حل مساله یمن وجود ندارد. به ویژه آنکه پهپادهای یمنی حالا دیگر به راحتی عربستان را نشانه می‌گیرند و ادامه جنگ می‌تواند صدمات بی‌شماری به سعودی‌ها بزند. به همین خاطر به نظر می رسد اگر دو طرف از مراحل اولیه عبور کرده و وارد مذاکره با یکدیگر شوند، اوضاع ممکن است به سمت رسیدن به برخی نتایج پیش برود. دولت سیزدهم اعلام کرده که اولویت آن در سیاست خارجه بهبود با کشورهای منظقه و همسایه است. در این بین عربستان سعودی نیز به عنوان کشوری تاثیرگذار نمی تواند از این قاعده مستثنی باشد. برای هر دو طرف راه دیگری به غیر از نشستن بر سر میز مذاکرات وجود ندارد. در این بین معاون وزیر دفاع عربستان نیز اخیرا ابراز امیدواری کرد که رایزنی‌های یمنی-یمنی با نظارت شورای همکاری خلیج فارس در ریاض نقش موثری در دستیابی به یک راه‌حل سیاسی فراگیر ایفا کند. با توجه به این تحولات و علاقه عربستان برای خروج آبرومندانه از جنگ یمن به نظر می رسد شرایط برای ازسرگیری گفتگوها در دور پنجم مهیا شده است.

۳۱۱۳۱۲/۴۹