سیمرغ بلورین، فقط برای مرادی کرمانی!

روزنامه خراسان: هر داستان دستمان را می‌گیرد و ما را از دنیایی که برای خود ساخته‌ایم، بیرون می‌کشد تا دست کم برای لحظاتی هم که شده غرقِ زندگی شخصیت‌ها و آدم‌هایی غیر از خود و اطرافیانمان شویم و تا می‌توانیم پرنده خیالمان را به پرواز دربیاوریم. اصلاً فایده اصلی خواندنِ داستان همین است که دیگر به خودمان فکر نکنیم. داستانِ فیلم‌ها هم همین‌طور است. یعنی ما با دیدن یک فیلم سینمایی با داستان آن همراه می‌شویم و تا ساعت‌ها بعد از پایان فیلم به داستانش فکر می‌کنیم و درباره شخصیت‌هایش حرف می‌زنیم.

فیلم‌ها داستان‌هایی تصویری هستند که گاهی از روی کتاب‌ها ساخته می‌شوند و این، برای کسانی که کتابی را خوانده‌اند و بعد فیلمی را که از آن کتاب اقتباس و ساخته شده، دیده‌اند، لذتی دوچندان دارد. سی و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر از امروز آغاز می‌شود و به همین مناسبت به سراغ نویسندگانی رفته‌ایم که بر اساس آثارشان فیلم ساخته شده و در دوره‌های مختلف این جشنواره حضور داشته‌اند.

هوشنگ مرادی کرمانی

آثار خالق «قصه‌های مجید» رکورددار اقتباس سینمایی در ایران است. هوشنگ مرادی کرمانی که در نوجوانی علاقه عجیبی به سینما پیدا کرد و در دوره‌ای بلیت سینما می‌فروخت، یکی از نویسندگان نام‌آشنا و صاحب سبک ایرانی است که با زبان و بیان سهل ممتنعش دلِ خیلی از دوستداران ادبیات را به دست آورده و حالا به عنوان نویسنده‌ای جهانی از او یاد می‌شود. از جمله آثار مرادی کرمانی که بر اساس آن‌ها فیلم سینمایی ساخته شده است، می‌توان به این داستان‌ها اشاره کرد: «صنوبر»، «قصه‌های مجید»، «خمره»، «چکمه»، «تنور»، «مثل ماه شب چهارده» و «مربای شیرین».

اما مهم‌ترین اقتباس‌های سینمایی از آثار مرادی کرمانی که در جشنواره فیلم فجر و بعدتر، در اکران عمومی بیشتر دیده شدند، فیلم‌های «مهمان مامان» به کارگردانی داریوش مهرجویی و «تیک تاک» به کارگردانی محمدعلی طالبی هستند. «مهمان مامان» داستان خانواده‌ای است که وضع مالی خوبی ندارند و مهمانانی سرزده به خانه‌شان می‌آیند.

داستان این فیلم در بیست و دومین جشنواره فیلم فجر نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم نامه شد، اما این داستان «تیک تاک» بود که برای آقای نویسنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم نامه جشنواره دوازدهم را به ارمغان آورد. این فیلم داستان مادری است که ساعت یادگارِ همسرش را به معلم پسرِ کلاس دومی‌اش می‌دهد تا به او هدیه کند.

جعفر مدرس صادقی

یکی از مهم‌ترین آثار داستانی جعفر مدرس صادقی، رمان «گاوخونی» است که در سال ۱۳۶۲ منتشر شد. بعد‌ها در سال ۱۳۸۱ بهروز افخمی بر اساس این رمان فیلم نامه‌ای اقتباسی نوشت. فیلم «گاو خونی» در بیست و دومین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و زنده یاد عزت ا… انتظامی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را به خاطر بازی در آن دریافت کرد.

«گاو خونی» در سال ۱۳۸۳ در بخش «دو هفته با کارگردانان» جشنواره فیلم کن هم به نمایش درآمد. داستان «گاو خونی» روایت کابوس‌های پسر جوانی است که خاطرات پدرِ از دنیا رفته‌اش، شهرِ محل تولدش، اصفهان و از همه مهم‌تر رودخانه زاینده‌رود او را به شدت آشفته می‌کند؛ تا جایی که مرز بین واقعیت و تخیل را گم می‌کند. افخمی در نوشتن فیلم نامه کاملاً به متن رمان مدرس صادقی وفادار بوده است.

گلی ترقی

اگر هوشنگ مرادی کرمانی در بین نویسنده‌های ایرانی رکورددار بیشترین اقتباس سینمایی است، داریوش مهرجویی را هم می‌توان استاد اقتباس سینمایی از آثار داستانی دانست. یکی از آثار سینمایی این کارگردان در حوزه اقتباس فیلم «درخت گلابی» محصول سال ۱۳۷۶ است.

این فیلم بر اساس داستان «درخت گلابی» از مجموعه داستان‌های کوتاه گلی ترقی، نویسنده معاصر ساخته شده است و داستان شاعر و نویسنده‌ای را روایت می‌کند که در دوران میان‌سالی به باغی در زادگاهش می‌رود تا تازه‌ترین اثرش را بنویسد. این فیلم در شانزدهمین جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین فیلم را نصیب داریوش مهرجویی کرد و در دومین جشن خانه سینما در سال ۷۷ هم تندیس بهترین فیلم نامه را به دست آورد.

محمود دولت‌آبادی

خالق «کلیدر» و «جای خالی سلوچ» در ابتدایِ دوران نویسندگی‌اش آثار داستانی کوتاه می‌نوشت که مجموعه آن‌ها در «کارنامه سپنج» گردآوری شده‌اند. مهم‌ترین ویژگی آثار محمود دولت‌آبادی توصیفی و تصویری بودن آن‎هاست و برای همین بسیار مناسب اقتباس نمایشی و سینمایی هستند. یکی از داستان‌های کوتاه این نویسنده به نام «سفر» در سال ۱۳۸۴ اساس اقتباس یک فیلم سینمایی به نام «زمستان است» به کارگردانی رفیع پیتز شد که در بیست و چهارمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد.

این فیلم همچنین در سال ۲۰۰۶ نامزد دریافت جایزه خرس طلایی در جشنواره فیلم برلین شد. فیلم روایت زندگی خانواده‌ای فقیر است که سرپرستشان راهی سفری به خارج از کشور می‌شود و در همین زمان پای کارگری جوان به زندگی‌شان باز می‌شود. «زمستان است» با این که نتوانست در داخل کشور نظر منتقدان را به خود جلب کند، اما نمونه خوبی از پیوند ادبیات با سینماست.

حبیب احمدزاده

یکی از به یادماندنی‌ترین نقش‌های زنده‌یاد خسرو شکیبایی بازی در نقش راننده فیلم «اتوبوس شب» به کارگردانی کیومرث پوراحمد است. فیلم داستان نوجوانی در دل جنگ است که اسیران عراقی را به پشت جبهه می‌برد. این فیلم بر اساس یکی از داستان‌های حبیب احمدزاده، نویسنده دفاع مقدس در مجموعه داستان «شهر جنگی» ساخته شده است. پوراحمد درباره این داستان گفته است: «به قدری گیرا و جذاب بود که مرا به دنبال خود کشاند و گفت مرا بساز». «اتوبوس شب» در جشنواره بیست و ششم دستش از جایزه کوتاه ماند، اما در یازدهمین جشن خانه سینما تندیس بهترین فیلم و فیلم نامه را از آن خود کرد.