سونوگرافی، همه‌چیز درباره این روش تشخیص پزشکی

برترین‌ها: امروزه روش‌های تشخیصی پزشکی آن‌قدر پیشرفت کرده‌اند که دیگر کمتر پزشکی از تشخیص بیماری ناتوان می‌ماند. یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال مطمئن‌ترین این روش‌ها همان سونوگرافی است. سونوگرافی به عنوان یکی از اصلی‌ترین روش‌های تشخیصی در پزشکی شناخته می‌شود که از طریق امواج صوتی با فرکانس‌های بالا عمل می‌کند و با کمک آن نیز می‌توان ساختار درونی بدن را مشاهده کرد. در این مطلب همراه ما باشید تا در رابطه با این روش تشخیصی بیشتر بدانیم.

سونوگرافی چیست؟

به طور کلی می‌توان گفت که فرآیند سونوگرافی توسط نوعی دستگاه تصویربرداری صورت می‌گیرد که با کمک امواج صوتی فراصوت رخ می‌دهد و با کمک آن می‌توان اندام‌ها و همین‌طور ساختار‌های درونی بدن را مشاهده و بررسی کرد. جنس امواج به‌کاررفته در سونوگرافی مانند صدا است و به دلیل بالا بودن بسامد آن به گوش ما نمی‌رسد. معمولاً از این روش برای بررسی قلب، رحم، رگ‌های خونی، کلیه‌ها، کبد و… استفاده می‌شود.

امواج ناشی از سونوگرافی برخلاف اشعه ایکس هیچ ضرری را به بدن وارد نمی‌کنند. این روش می‌تواند سایز، شکل و همین‌طور ساختار درون اندام را حتی اگر که بافت پیچیده‌ای داشته باشد نیز نشان دهد، به همین دلیل هم از آن به عنوان یکی از بهترین و مطمئن‌ترین راه‌های شناسایی وضعیت و بیماری یاد می‌کنند.

روش انجام سونوگرافی

برای انجام فرآیند سونوگرافی، فرد بر روی تخت دراز می‌کشد و پزشک نیز ژل مخصوص سونوگرافی را بر روی پوست بدن بیمار می‌ریزد. بعد از آن دستگاه کوچکی را که توسط یک سیم به دستگاه مرکزی سونوگرافی وصل شده بر روی پوست قرار داده و بر روی ژل می‌مالد.

این ژل اجازه می‌دهد که امواج صوتی بتوانند راحت‌تر و به صورت یکنواخت‌تری بر درون بدن نفوذ پیدا کنند. با حرکت دادن دستگاه بر روی ژل قسمت‌های مورد نظر از درون بدن از زوایای مختلف قابل‌مشاهده خواهند بود و تصاویر آن‌ها نیز بر روی مانیتور مرکزی دیده خواهد شد. نتایج سونوگرافی نیز بلافاصله بعد از انجام فرآیند آن در برگه‌هایی قابل‌چاپ هستند.
به طور کلی می‌توان گفت که سونوگرافی برای بسیاری از قسمت‌های مشخصی از بدن مورد استفاده قرارگرفته و در فرآیند تشخیص و مدیریت وضعیت خاص پزشکی کمک‌کننده خواهد بود. این قسمت‌ها غالباً شامل چنین مواردی می‌شوند:

• محدوده شکم و سینه (کبد، کلیه و…)
• سینه، بافت سینه و گره‌های آن
• عروق، عضله قلب، قفسه سینه، رگ‌های قلب و…
• بیماری‌ها و سیستم تناسلی زنانه
• ماهیچه‌های اسکلتی، مفصل‌ها، عضلات و تاندون‌ها
• بررسی جنین، رحم، وضعیت نوزاد در دوران بارداری و…
• غدد تیروئید
• سونوگرافی کودکان
• نارسایی‌های مردانه

انواع سونوگرافی

به طور کلی اگر بخواهیم انواع سونوگرافی را در یک دسته‌بندی کلی قرار دهیم می‌توانیم به چند نوع سونوگرافی ترانس واژینال، سونوگرافی معمولی، سونوگرافی تخصصی، تصویربرداری رنگی، سونوگرافی سه بعدی، سونوگرافی ۴ بعدی و همین‌طور اکوکاردیوگرافی جنینی اشاره کنیم. سونوگرافی ترانس واژینال در واقع سونوگرافی درون واژن است که اغلب در دوران اولیه بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. سونوگرافی معمولی نیز همان روش معمولی و جاافتاده سونوگرافی بر روی نقاطی مانند شکم است و سونوگرافی تخصصی نیز در زمانی صورت می‌گیرد که پزشک به مشکلی مشکوک باشد و به تجهیزات پیچیده‌تری نیاز دارد.

اگر بخواهیم در رابطه با تصویربرداری رنگی توضیح دهیم باید بگوییم که در این روش که با نام کالر داپلر نیز شناخته می‌شود تغییراتی جزئی در فرکانس امواج فراصوتی اندازه‌گیری می‌شود، تا جایی که اجسامی متحرک مثل سلول‌های خونی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرند.

سونوگرافی سه بعدی نیز با استفاده از شیوه‌ای متفاوت‌تر کمک می‌کند که تصاویری سه بعدی از جنین در حال رشد در رحم مادر به دست آید. این در حالی است که در سونوگرافی ۴ بعدی نیز اسکنر‌هایی مخصوص برای نگاه کردن به صورت و حرکات جنین قبل از زایمان طراحی شده است. در نهایت نیز می‌توان گفت که اکوکاردیوگرافی جنینی نیز برای ارزیابی آناتومی و عملکرد قلب جنین است که می‌تواند مشکلات نقص قلب مادر زادی را مورد بررسی قرار دهد.

سونوگرافی بارداری

یکی از رایج‌ترین انواع سونوگرافی، سونوگرافی بارداری است که خود به چند شکل متفاوت صورت می‌گیرد، به همین دلیل نیز می‌توان به طور جداگانه از آن صحبت کرد. به طور کلی هر خانم بارداری در طی دوران بارداری خود باید چند مرحله سونوگرافی را در حالت معمول پشت سر بگذارد که از میان آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

سونوگرافی برای بررسی حاملگی خارج از رحم: این مورد اولین سونوگرافی در زمان بارداری است که با هدف تشخیص ساک حاملگی و احتمال وجود حاملگی خارج از رحم صورت می‌گیرد. معمولاً دو یا سه هفته بعد از عقب افتادن عادت ماهانه می‌توان برای این سونوگرافی اقدام کرد.

سونوگرافی nt: این نوع از سونوگرافی بارداری در هفته‌های ۱۱ تا ۱۲ بارداری انجام می‌شود و به عنوان بخشی از غربالگری‌های سه ماه اول بارداری شناخته می‌شود. در این نوع از سونوگرافی میزان مایع پشت گردن جنین و هم‌چنین ضخامت آن مورد بررسی قرار می‌گیرند. در این نوع از سونوگرافی است که احتمال ابتلا به اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون و… بررسی می‌شود.

سونوگرافی آنومالی: این نوع از سونوگرافی در سه ماه ابتدای بارداری تجویز می‌شود و برای بررسی و یافتن هر نوع نقص ساختاری و مشکلات رشدی از جمله مشکلات قلبی، شکم، ستون فقرات، چهره و… صورت می‌گیرد. در این سونوگرافی هم‌چنین می‌توان وضعیت جفت و هم‌چنین جنسیت نوزاد را نیز بررسی کرد.

آخرین سونوگرافی: بعد از هفته ۲۸ بارداری این نوع سونوگرافی برای خانم‌های باردار تجویز می‌شود تا میزان رشد جنین و هم‌چنین وزن او نسبت به سنی که دارد بررسی شود. به علاوه آنکه طول استخوان‌های دور سر، ران و هم‌چنین دور شکم جنین نیز در این مرحله تخمین زده می‌شود و آن را نسبت به وزنی که در آن هفته از بارداری باید وجود داشته باشد مقایسه می‌کنند.