سوزش هنگام مدفوع؛ علت، روش درمان و پیشگیری

گاهی اوقات اسهال شدید یا خوردن غذاهای تند باعث بروز احساس سوزش هنگام مدفوع می‌شود. البته این‌‌ دو تنها علل این عارضه نیستند و ممکن است این سوزش نشانه نوعی بیماری جدی نیز باشد. اگر سوزش هنگام دفع مدفوع به‌ندرت رخ دهد، جای نگرانی نیست، اما اگر مرتب تکرار شود یا با علائم غیرعادی دیگری همراه باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. اگر می‌خواهید بیشتر درباره علل سوزش مقعد هنگام مدفوع، روش‌های پیشگیری از آن و زمان مراجعه به پزشک بدانید، با ما همراه باشید.

آیا سوزش هنگام مدفوع عادی است؟

عوامل مختلفی ممکن است باعث دفع دردناک شوند. گاهی این عارضه موقت است و به‌سبب مشکل گوارشی کوتاه‌مدتی ایجاد می‌شود، اما اگر دردی شدید یا طولانی حین دفع مدفوع حس کنید، شاید نشانه عارضه‌ای جدی باشد. ممکن است درد موقت زمانی ایجاد شود که به‌علت مصرف کم فیبر و آب، مدفوع سفت و دفع آن دشوار شده است. دفع دردناک مدفوع بر اثر یبوست معمولا با برطرف‌شدن یبوست از بین می‌رود.

درد هنگام دفع یا احساس سوزشی که گاهی با آن همراه می‌شود، ممکن است ناراحت‌کننده باشد، اما فقط در بعضی موارد خطرناک است. باید به علائم دیگری که با این سوزش همراه می‌شوند توجه داشته باشید تا با اطلاع‌رسانی مناسب به پزشک، به تشخیص قطعی برسید.

علائمی که با سوزش هنگام مدفوع همراه‌اند

اگر هنگام دفع مدفوع دچار مشکلاتی می‌شوید، ممکن است متوجه یک یا چند مورد از این علائم شوید:

• ناتوانی در خالی‌کردن کامل روده‌ها؛
• احساس انسداد در دستگاه گوارش؛
• درد شکم؛
• مدفوع سفت و برجسته؛
• مدفوع شل؛
• دفع مدفوع ۳ بار در روز یا بیشتر؛
• دفع مدفوع کمتر از ۳ بار در هفته؛
• خونریزی مقعدی؛
• مدفوع خونی؛
• تب یا لرز.

علل احتمالی سوزش هنگام دفع

ممکن است این سوزش علت ساده‌ای مانند مصرف غذاهای تند داشته باشد. البته اگر احساس سوزش پس از حذف غذاهای تند از رژیم غذایی برطرف نشود، شاید به یکی از عارضه‌هایی دچار باشید که در ادامه نوشته‌ایم.

۱. یبوست

اگر یبوست گهگاهی رخ دهد، عادی است. گاهی دستگاه گوارش شما تحت‌تأثیر عواملی مانند رژیم غذایی، استرس و تغییرات هورمونی قرار می‌گیرد. یبوست مزمن از عوامل احتمالی احساس سوزش هنگام دفع است. افراد زیادی دچار یبوست می‌شوند و درمان‌های مختلف زیادی نیز دارد.

خوب است بدانید که تلاش برای دفع مدفوع عادی نیست. اگر یبوست چند هفته یا چند ماه ادامه داشته باشد، مزمن در نظر گرفته می‌شود. شاید دفع مدفوع ۳ بار در هفته برای بعضی افراد عادی باشد، اما نباید با درد یا زورزدن شدید همراه شود. یبوست مداوم حتی شاید نشانه انسداد روده‌ باشد. اگر دچار گرفتگی شکم نیز باشید، باید به این عارضه شک کنید و به‌سرعت به پزشک مراجعه کنید.

۲. اسهال

اسهال مدفوعی شل و آبکی است که شاید چند بار در روز رخ دهد. این عارضه ممکن است باعث درد و سوزش شود، مخصوصا اگر پوست اطراف مقعد تحریک شده باشد. علائم اسهال عبارت‌اند از:

• درد یا گرفتگی شکم؛
• نیاز مداوم به دست‌شویی؛
• مدفوع شل یا آبکی.

اسهال عارضه‌ای شایع است و علل مختلفی دارد از جمله عفونت، مسمومیت غذایی، دوره قاعدگی یا پیش از قاعدگی، تغییر در رژیم غذایی و قرارگرفتن در موقعیت استرس‌آور. این عارضه با روش‌های زیر در منزل درمان می‌شود:

• اجتناب از مصرف غذاهایی که ممکن است اسهال را بدتر کنند (مانند غذاهای سرخ‌کردنی یا چرب)؛
• نوشیدن آب کافی؛
• مصرف داروهای بدون نسخه اسهال.

اگر اسهال بیشتر از ۳ روز ادامه پیدا کند یا با علائمی مانند استفراغ، تهوع یا مدفوع خونی همراه شود، باید به پزشک مراجعه کنید. ممکن است آزمایش‌هایی برای تشخیص علت انجام شوند. علت اسهال شاید ویروس، باکتری یا عارضه‌ای طولانی‌تر باشد.

۳. شقاق مقعدی

پارگی در پوست کانال مقعدی یا فیشر مقعدی می‌تواند دردناک باشد و باعث احساس سوزش هنگام دفع مدفوع شود. زورزدن هنگام دفع یا دفع مدفوع سفت از علل ایجاد این پارگی هستند. البته عوامل دیگری نیز شقاق مقعدی ایجاد می‌کنند و این عارضه در کودکان نسبتا شایع است. علائم شقاق مقعدی عبارت‌اند از:

• خونریزی از راست‌روده (لوله‌ای ماهیچه‌ای که روده‌ها را به مقعد متصل می‌کند)؛
• درد یا سوزش هنگام دفع مدفوع؛
• درد یا حساسیت به لمس در ناحیه مقعد؛
• دردی که شاید تا چند ساعت پس از دفع هم ادامه داشته باشد.

درمان زخم مقعدی شامل کاهش درد و سوزش هنگام التیام طبیعی زخم است. البته درمان عامل زمینه‌ساز عارضه، مثلا یبوست، نیز بخشی از درمان است. درمان‌های خانگی این عارضه عبارت‌اند از:

• اضافه‌کردن نمک اپسوم (منیزیم سولفات) به وان حمام؛
• اجتناب از به‌کارگیری دستمال توالت پس از دفع و شست‌و‌شو با آب؛
• استفاده از ملین برای دفع آسان‌تر مدفوع؛
• نشستن در یک تشت آب کوچک.

زخم‌های مقعد شایع‌اند، معمولا با درمان‌های خانگی التیام می‌یابند و دیگر تکرار نمی‌شوند. البته اگر متوجه درد هنگام دفع شدید، خوب است برای تشخیص زخم مقعد به‌عنوان علت آن به پزشک مراجعه کنید و درمان شوید. با مشاهده خون درون یا روی مدفوع نیز مراجعه به پزشک و ردکردن علل ضروری می‌شود.

۴. سرطان

سرطان روده یا راست‌روده معمولا با رشد غده‌هایی به‌نام پولیپ روی دیواره داخلی روده‌ها ایجاد می‌شود. پولیپ‌ها می‌توانند رشد کنند و سرطانی شوند. همچنین ممکن است خونریزی داشته باشند، روده‌ها را مسدود کنند یا به درون اندام‌های دیگر رشد کنند. درد هنگام دفع معمولا هنگام ابتلا به سرطان روده یا مقعد رخ می‌دهد، اما در سرطان‌ مقعد شایع‌تر است. علائم سرطان‌های روده و مقعد عبارت‌اند از:

• ترشحات مقعد؛
• خون درون یا روی مدفوع؛
• تغییر در عادات دفع (تکرار بیشتر یا کمتر دفع)؛
• یبوست؛
• اسهال؛
• کوفتگی؛
• وجود غده در کانال مقعدی؛
• درد، تحریک یا خارش در ناحیه مقعد؛
• کاهش وزن بی‌دلیل.

درمان سرطان روده و مقعد با روش‌های جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و ایمونوتراپی انجام می‌شود. روش درمان سرطان بسته به نوع سرطان، توانایی‌های بیمار و میزان پیشرفت بیماری بستگی دارد. ممکن است بعضی افراد هنگام تجربه سوزش هنگام دفع سریع نگران ابتلا به سرطان شوند. با اینکه این عارضه یکی از علائم سرطان است، در بیشتر موارد ناشی از سرطان نیست. البته مراجعه سریع به پزشک باعث می‌شود بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان شناسایی یا رد شوند.

۵. بیماری التهابی روده

بیماری التهابی روده یا IBD که شامل بیماری‌های کرون و کولیت اولسراتیو است، در دسته بیماری‌های التهابی مربوط به ایمنی قرار می‌گیرد و باعث التهاب در دستگاه گوارش و سایر قسمت‌های بدن می‌شود. این بیماری التهابی روده می‌تواند باعث اسهال یا یبوست شود که به نوع بروز بیماری بستگی دارد. علائم دیگر این عارضه عبارت‌اند از:

• درد یا گرفتگی شکم؛
• نفخ؛
• اسهال؛
• ازدست‌دادن اشتها؛
• ایجاد زخم در دهان؛
• وجود مخاط در مدفوع؛
• تهوع؛
• خونریزی مقعدی؛
• درد معده؛
• کاهش وزن بی‌دلیل؛
• احساس نیاز شدید به دفع.

اسهال، یبوست، زخم و تاول‌ها می‌توانند باعث درد هنگام دفع شوند. در بیماری التهابی روده، هدف اصلی مهار علت زمینه‌ای التهاب است. این کار باعث کاهش عوارض بیماری و بعضی علائم همراه با بیماری می‌شود. درمان معمولا شامل مصرف دارو، تغییرات سبک زندگی و درمان‌های مکمل است. افراد مبتلا باید با مشاهده علائم جدید یا بدترشدن علائم قبلی به پزشک مراجعه کنند. بیماری التهابی روده نوعی بیماری مادام‌العمر است، پس فرد مبتلا باید منظم (حداقل ۱ یا ۲ بار در سال) توسط متخصص گوارش معاینه شود.

۶. بواسیر یا هموروئید

هموروئید بیماری شایعی است که می‌تواند باعث بروز درد هنگام دفع شود. البته بیشتر افراد مبتلا به این بیماری دچار درد نیستند. هموروئید هنگامی رخ می‌دهد که رگ‌های مقعد یا راست‌روده ملتهب و دردناک شوند. این رگ‌ها می‌توانند خونریزی کنند و دردناک شوند، مخصوصا هنگام دفع یا پاک‌کردن مقعد. علائم شایع هموروئید عبارت‌اند از:

• خونریزی (ممکن است خون روی دستمال توالت یا روی مدفوع دیده شود)؛
• احساس وجود چیزی در مقعد یا راست‌روده؛
• خارش درون یا اطراف مقعد؛
• درد درون یا اطراف مقعد؛
• درد هنگام دفع؛
• درد راست‌روده.

درمان هموروئید ابتدا با داروهای بدون نسخه و درمان‌های خانگی برای کاهش التهاب و درد انجام می‌شود. بعضی روش‌های درمان آن عبارت‌اند از:

• اجتناب از پاک‌کردن مقعد با دستمال‌کاغذی پس از دفع و استفاده از آب برای شست‌و‌شو؛
• استفاده از پمادها و کرم‌های بدون نسخه برای کاهش التهاب و درد؛
• درمان اسهال یا یبوست؛
• نشستن در تشت کم‌عمق آب گرم به‌مدت ۱۰ دقیقه یا بیشتر؛
• استفاده از دستمال‌های مرطوب درمانی پس از دفع.

اگر درمان‌های خانگی مؤثر نباشند یا عارضه با خونریزی، درد یا علائم شدید دیگری همراه شود، باید به پزشک مراجعه کنید. ممکن است کرم‌ها، پمادها و داروهای قوی‌تر تجویز شوند یا پزشک درباره درمان‌های دیگری مانند جراحی با شما صحبت کند.

۷. پروکتیت

پروکتیت شامل التهاب لایه درونی راست‌روده است. این عارضه ممکن است به علل زیر ایجاد شود:

درد و احساس گرفتگی در مقعد، راست‌روده یا قسمت چپ شکم از علائم شایع پروکتیت هستند که ممکن است هنگام دفع رخ دهند. سایر علائم عبارت‌اند از:

• احساس دائمی نیاز به دفع؛
• اسهال یا یبوست؛
• خون در مدفوع که ممکن است روشن، قرمز تیره یا مشکی باشد؛
• خونریزی مقعدی؛
• ترشحات مخاطی یا چرکی در مدفوع.

از آنجا که پروکتیت به‌عنوان علامت یک بیماری دیگر بروز می‌کند، معمولا با درمان آن بیماری بهتر می‌شود. اگر متوجه دفع خون، مخاط یا چرک هنگام مدفوع شدید یا درد شدید شکمی احساس کردید، به‌سرعت به پزشک مراجعه کنید.

۸. رژیم غذایی

مصرف غذاهای پرادویه و اسیدی از علل بسیار شایع سوزش هنگام دفع است. اگر مقعد هنگام دفع احساس سوزش داشت، شاید رژیم غذایی علتش باشد. فلفل قرمز چیلی از غذاهایی است که می‌تواند سوزش ایجاد کند. این نوع فلفل حاوی ماده‌ای شیمیایی به‌نام کاپسایسین است که با گیرنده‌های درد ترکیب می‌شود و احساس سوزش را به مغز منتقل می‌کند. در بیشتر موارد، بدن کاپسایسین را پیش از رسیدن به مقعد هضم می‌کند، اما گاهی ممکن است کامل هضم نشده باشد و باعث سوزش هنگام دفع شود.

غذاهای اسیدی که می‌توانند باعث سوزش هنگام دفع شوند عبارت‌اند از:

درمان سوزش هنگام دفع

درمان این عارضه به علت زمینه‌ساز آن بستگی دارد. شل‌کننده‌های مدفوع و داروهای بدون نسخه مانند هیدروکورتیزون یا ایبوپروفن معمولا به‌ این منظور به کار می‌روند. عارضه‌های جدی‌تر مانند سرطان یا بیماری کرون به درمان پزشکی نیاز دارند. برای درمان خانگی سوزش مقعدی بعد از دفع رعایت نکات زیر می‌تواند مؤثر باشد:

• رژیم غذایی متعادل؛
• کاهش استرس؛
• منظم‌کردن الگوی دفع (هر روز در یک زمان خاص)؛
• وعده‌های غذایی منظم؛
• افزایش مصرف فیبر؛
• افزایش مصرف آب؛
• پرهیز از غذاهایی که به آنها حساسیت دارید؛
• ورزش منظم؛
• مصرف مکمل‌های پروبیوتیک؛
• استراحت کافی.

پیشگیری از سوزش هنگام دفع مدفوع

با اینکه سوزش هنگام دفع همیشه قابل‌پیشگیری نیست، رعایت بعضی نکات احتمال بروز این عارضه را کاهش می‌دهد. اگر از غذاهای پرادویه لذت می‌برید، به خاطر داشته باشید که گاهی این غذاها می‌توانند باعث سوزش هنگام دفع شوند. اگر نمی‌توانید این غذاها را از رژیم غذایی خود حذف کنید، با ترکیب آنها با خوارکی‌های حاوی نشاسته مانند نان و برنج می‌توانید از اثرات محرکشان کم کنید.

برای پیشگیری از هموروئید یا زخم مقعد باید آب و غذاهای غنی از فیبر مانند لوبیا، تمشک، بروکلی و مغزها را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. مصرف فیبر باعث نرم‌شدن و افزایش حجم مدفوع می‌شود، دفع را آسان‌تر و از یبوست پیشگیری می‌کند.

همچنین برای کاهش خطر ابتلا به سرطان روده و مقعد، باید از ۴۵سالگی منظم غربالگری سرطان روده را انجام دهید. همچنین اجتناب از مصرف تنباکو، کاهش مصرف الکل، ورزش منظم، وزن مناسب و رژیم غذایی سالم به کاهش خطر ابتلا به این سرطان کمک می‌کنند.

چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟

احساس سوزش هنگام دفع ممکن است ناشی از عامل ساده‌ای باشد مانند غذای تندی که شب قبل خورده‌اید، اما می‌تواند نشانه نوعی بیماری روده‌ای خطرناک نیز باشد. اگر این سوزش ادامه داشت یا با یک یا چند مورد از علائم زیر همراه شد، به پزشک مراجعه کنید:

• برجستگی‌ها و توده‌های غیرعادی در مقعد؛
• یبوست شدید یا مزمن؛
• ترشح یا خونریزی از مقعد؛
• کاهش وزن بی‌دلیل؛
• احساس خارش، آزردگی یا درد اطراف مقعد؛
• مدفوع خونی یا سیاه؛
• اسهالی که بیش از ۳ روز ادامه داشته باشد؛
• دل‌درد شدید؛
• تغییر قابل‌توجه مدفوع؛
• علائمی که با درمان بدتر می‌شوند یا بهبود نمی‌یابند.

سخن پایانی

احساس سوزش یا آزردگی هنگام دفع علل احتمالی مختلفی دارد. بعضی از این علل یبوست، اسهال، زخم مقعد و بیماری التهابی روده هستند. می‌توانید با برنامه‌ غذایی و دفع منظم و بعضی عادات سالم دیگر از این عارضه پیشگیری کنید. سرطان به‌ندرت از علل سوزش هنگام دفع است. برای درمان عارضه نیز می‌توانید از درمان‌های خانگی یا پمادهای بدون نسخه استفاده کنید. اگر همراه با این سوزش متوجه علائم گوارشی دیگری شدید، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

گامی برای تسلط شما بر مهارت‌های برقراری ارتباط

هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر