سنت گیلانی‌ها هنگام خشکسالی – ایسنا

سپیده آشفته‌پور ـ مسئول پژوهش و کمیته ثبت میراث ناملموس استان گیلان ـ با بیان اینکه کشاورزی مهمترین شاخص فعالیت اقتصادی در این استان است، به ایسنا گفت: زندگی و امرار معاشِ جمع وسیعی از مردم این استان از طریق فعالیت‌های کشاورزی تأمین می‌شود. هرچند استان گیلان در کلیت خود به عنوان یک سرزمین حاصلخیز و مناسبِ فعالیت‌های کشاورزی شناخته شده است، اما شرایط محیطی از قبیل اقلیم، ارتفاع، جنس خاک و قابلیت دسترسی به آب در همه جا، یکسان و یکنواخت فراهم نیست.

او ادامه داد: کشت برنج٬ از دیرباز یکی از ارکان اساسی اقتصاد کشاورزی و برنج یکی از اساسی‌ترین مواد غذایی گیلانی‌هاست. از این رو٬ در فرهنگ مردم گیلان برنج و برنج‌کاری انعکاسی بسیار وسیع داشته است و جایگاهی در داستان‌ها و آداب و رسوم گیلکی دارد. نیاز مداوم برنج به آب و اهمیت آبیاری در کشاورزی برنج، به مدیریت آب در استان گیلان اهمیت ویژه‌ای بخشیده است. از این‌رو، نظام عرفیِ شکل‌گرفته بر پایه حق و حقوق هر یک از نهرها و چگونگی نظارت بر جریان دائم آب، پیچیدگی زیادی دارد. 

آشفته‌پور افزود: به این دلیل سنت آب‌سوارگیری یا مِراب‌گیری در استان گیلان مرسوم است. آب‌سوار، مِراب یا میراب کسی است که توسط خود کشاورزان انتخاب می‌شود و در تقسیم آب به شالیکاران کمک می‌کند و در ازای کاری که انجام می‌دهد، بر اساس توافق با کشاورزان، مزدی دریافت می‌کند. آب‌سوار در سرچشمه‌ جوی آب، از تنه‌ درختی حدود دو متر  که به آن کَل (Kal) می‌گویند، استفاده می‌کند و آب را به شکل مساوی به داخل خال مزارع (یعنی هر قطعه) هدایت می‌کند. مزارعی که مستقیما از این آب بهره‌مند می‌شوند، به آن «جوب سرخال» می‌گویند، که بعد از سیراب شدن باید آب را به زمین پایین دست بدهد، که به آن «دم آبخور» می‌گویند. به مزارعی که در بالادست قرار دارند و آب ابتدا به آن‌ها می‌رسد، «سر آب‌خور» می‌گویند.

این کارشناس گفت: در مواقعی که خشکسالی به نهایت شدت می‌رسد، میراب تمام  کل‌ها را می‌بندد و آب را به سمت جوی اصلی هدایت می‌کند. سپس با بازبینی مزارع ابتدا به خشک‌ترین مزارع آب می‌رساند و این کار را با بستن کل‌های متعلق به مزارع دیگر انجام می‌دهد و به ترتیب با اولویت‌بندی، همه مزارع آبیاری می‌شوند و این کار فقط توسط  میراب صورت می‌گیرد. امروزه میراب توسط کهنسالان و افراد سالخوردۀ روستا و معمولا در مساجد یا قهوه‌خانه‌ها انتخاب می‌شود. 

مسئول ثبت آثار ناملموس استان گیلان درباره اهمیت ثبت «سنت مِراب‌گیری» توضیح داد: با ورود تکنولوژی و تغییر سبک زندگی، رسم‌ها، آیین‌ها و  مراسم‌ها هم تحت‌تاثیر عوامل مختلفی همچون عوامل محیطی قرار  گرفته و همچنین با توجه به دشواری کار میراب و نداشتن مهارت کافی نسل جوان و نپذیرفتن این مسئولیت سنگین، به نظر می‌رسد که  جوانان از پذیرفتن این مهارت واهمه داشته و در نتیجه با توجه به کهنسال بودن افراد متخصص در این زمینه، ممکن است با مرگ هر یک از افراد، این سنت و مهارت به فراموشی سپرده شود. از سوی دیگر، به دلیل اهمیتی که برنج در فرهنگ مردم گیلان دارد ضروری است به بررسی آداب فرهنگی خاص مرتبط با این منطقه پرداخت. از این رو مطالعه، حفظ و شناساندن این دانش بشری می‌تواند گامی برای حفظ آثار معنوی و میراث فرهنگی ناملموس باشد. بنابراین سنت آب‌سوارگیری(سنت مِراب‌گیری) با شماره ثبت ۲۷۶۰ در سال ١۴٠١ در فهرست میراث ملی کشور ثبت شد.

انتهای پیام