«سمنوپزان»، میراث معنوی قزوینی‌ها در آستانه نوروز

در این روزهای پایانی سال از شلوغی و ازدحام خیابان‌ها که بگذریم، درون خانه‌های برخی از قروینی‌ها بوی سمنو پیچیده است. «سمنوپزان»، میراث معنوی قزوینی‌هاست که در سال ۱۳۸۹ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسید. آیینی که در دهه‌های پیش با شکوه ویژه‌ای در کهنه دیار مینودری برگزار می‌شد. در ادامه به سراغ مژده عباسی، پژوهشگر و کارشناس ارشد مردم‌شناسی رفتیم تا درباره این آیین بیشتر بدانیم.

عباسی با بیان اینکه سمنوپزان، آیینی نفیس و میراثی است که در گذشته علاوه بر خیر و برکت به معنی واقعی کلمه اتحاد و دوستی‌ها را پر رنگ می‌کرد، گفت: پخت سمنو در هر استان و منطقه شرایط و آیین خاص خود را دارد اما این امر در قروین با آداب و رسوم خاص خود همراه است. سمنو خاصیت فراوانی دارد و خوردن آن شادی‌آور است و این نشاط و شادابی زمانی که به صورت گروهی پخت می‌شود، بیشتر خواهد بود.

وی اظهار کرد: همانطور که اشاره کردم قزوینی‌ها برای پخت سمنو به صورت گروهی اقدام می‌کردند. در هر محل یک بانوی کهنسال قزوینی بانی پخت می‌شد و گندم‌ها را در خانه خود سبز می‌کرد. قزوینی‌ها معتقد بودند که سمنو باید در خانه کسی پخت شود که اهالی آن نمازخوان و پاک هستند و ثواب سمنو نذر بانو فاطمه زهرا (س) می‌شد.

این کارشناس مردم‌شناسی با بیان اینکه برای پخت سمنو از گندم نکوبیده استفاده می‌شد، تصریح کرد: گندم نکوبیده باید یک روز در آب خیس می‌خورد و پس از یک روز در ظرف یا سطحی پهن می‌شد سپس پارچه‌ای روی آن قرار می‌گرفت و هر از چندگاهی پارچه معطر می‌شد تا گندم‌ها به اصطلاح قزوینی «شوش» یا همان جوانه بزند.

وی گفت: پس از سبز شدن جوانه ابتدا آن‌ها را می‌کوبیدند به طوری که صدای کوبیدن‌ها به قدری زیاد بود که اهالی محل را دور خانه بانی جمع می‌کرد. در ادامه چند زن قزوینی جوانه‌های کوبیده شده را با دست فشار می‌دادند تا آب آن گرفته شود و مقدمات برای پخت آغاز شود.

عباسی ادامه داد: قزوینی‌ها به دیگچه فلزی، تیام می‌گویند.‌ پس از آب‌گیری جوانه‌های گندم، آب جوانه‌ها را درون تیام می‌ریختند به آن کمی آرد گندم اضافه می‌کردند. همچنین قسمت بیرونی تیام را گل مالی می‌کردند تا سیاه نشود.

وی عنوان کرد: سمنوپزان قروینی‌ها همیشه با سلام و صلوات همراه بوده و از همین رو برای زنان قزوینی آیینی مقدس تلقی می‌شود. زنان قزوینی معتقدند که با هم‌زدن سمنو با ملاقه‌ای آهنین، از آیین سمنوپزان حاجت می‌گیرند. یکی دیگر از رسومات قزوینی‌ها آیین و آداب پخش سمنو بوده است. زنان قزوینی پیش از تقسیم کردن سمنو، ابتدا سهم فقرا و سادات را کنار می‌گذاشتند.

این کارشناس مردم‌شناسی اشاره‌ای به فال سمنو کرد و گفت: چون تمام مقدمات پخت سمنو به صورت دستی توسط زنان صورت می‌گرفت، بنابراین یک روز کامل وقت‌گیر بود و در این فاصله زنان قزوینی با خواندن نماز صبح و در دهان گذاشتن یک عدس روزه سکوت می‌گرفتند تا برداشتن درب دیگچه، فرا رسد.

وی‌ بیان کرد: زمانی که درب دیگچه را برمی‌داشتند، عدس‌ها را از دهان خود درمی‌آوردند و هر عدسی که جوانه زده بود نشانه خوش یمنی برای آن خانواده بود.

عباسی در پایان اظهار کرد: سمنوپزان یک آیین مشارکتی بوده و به احترام گندم، زنان قزوینی در این رسوم کینه‌ها و ناراحتی‌هایی که از یکدیگر داشتند را کنار می‌گذاشتند. به همین خاطر از آن به عنوان یک خاطره جمعی و میراث معنوی یاد می‌شود.

انتهای پیام