سفر شی به عربستان؛ بن‌سلمان متمرکز روی خاورمیانه و استقلال

«محمد بن سلمان» حاکم دوفاکتوی این غول نفتی سعودی، پس از قتل جمال خاشقجی در سال ۲۰۱۸ که روابط عربستان و آمریکا را تحت تأثیر قرار داد، به صحنه جهانی بازگشته و در مقابل خشم ایالات متحده، به سیاست انرژی این پادشاهی ادامه داده و از فشار واشنگتن برای کمک به منزوی کردن روسیه سرپیچی کرده است.

شاهزاده بن سلمان در نمایش قدرتی به عنوان رهبر مشتاق جهان عرب، در جریان سفر شی جینپینگ، رئیس‌جمهوری چین که قرار است از روز سه‌شنبه آغاز شود، حکمرانان سراسر خاورمیانه و شمال آفریقا را برای نشست سران چینی-عربی گرد هم خواهد آورد.

ایهم کامل، رئیس خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه اوراسیا می‌گوید: «ریاض براساس محاسبات استراتژیک کار می‌کند که باید با پکن همگام باشد، چون اکنون یک شریک اقتصادی ضروری و واجب است.»

به گفته تحلیلگران، گرچه ایالات متحده شریک منتخب کشورهای حوزه خلیج فارس است که برای امنیت خود به آن متکی هستند، اما ریاض در حال ترسیم یک سیاست خارجی است که در خدمت تحول اقتصادی ملی خودش است، زیرا جهان از هیدروکربن‌ها که رگ حیات عربستان است، دور می‌شود.

ایهم کامل گفت: مطمئناً این خطر وجود دارد که گسترش روابط با چین نتیجه معکوس داشته باشد و منجر به شکاف بیشتر در روابط ایالات متحده و عربستان سعودی شود اما محمد بن سلمان مطمئناً این را از سر کینه و لجبازی دنبال نمی‌کند.

سفر شی جینپینگ در زمانی انجام می‌شود که روابط ایالات متحده و عربستان در پایین‌ترین حد است، عدم اطمینان بر بازارهای جهانی انرژی فشار می‌آورد و غرب یک سقف قیمت بر نفت روسیه تحمیل می‌کند و واشنگتن با نگرانی به نفوذ فزاینده چین در خاورمیانه چشم دوخته است.

دولت عربستان سعودی به درخواست‌ها برای اظهارنظر درباره سفر شی و دستور کار آن پاسخی نداد.

شاهزاده بن سلمان به نشانه خشم از انتقاد ایالات متحده از سابقه حقوق بشری ریاض، در ماه مارس به مجله آتلانتیک گفت که برایش اهمیتی ندارد که جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده چیزهایی را درباره او درک نکرده باشد و گفت که بایدن باید روی منافع آمریکا تمرکز کند. او همچنین در همان ماه گفت، گرچه ریاض قصد دارد روابط خود با واشنگتن را تقویت کند، اما می‌تواند سرمایه‌گذاری سعودی‌ها در ایالات متحده را کاهش دهد.

عربستان سعودی در حال تعمیق روابط اقتصادی خود با چین است. این کشور بزرگترین تامین‌کننده نفت چین به شمار می‌رود، گرچه روسیه به عنوان عضو تولیدکننده اوپک پلاس، سهم بازار خود در چین را با سوخت ارزان‌تر افزایش داده است.

پکن همچنین برای استفاده از ارز یوان (واحد پول چین) در تجارت به جای دلار آمریکا لابی کرده است. ریاض قبلاً تهدید کرده بود که برای مقابله با لوایح احتمالی ایالات متحده که اعضای اوپک را در معرض شکایت‌های ضد تراست قرار می‌دهد، برخی از معاملات نفتی دلاری را متوقف خواهد کرد.

روابط ایالات متحده و عربستان در دولت بایدن که در حال حاضر بر سر حقوق بشر و جنگ یمن که ریاض رهبری ائتلاف نظامی آن را بر عهده دارد، متشنج شده است، به دلیل جنگ اوکراین و سیاست نفتی اوپک پلاس، بیش از پیش تیره شده است.

دیپلمات‌ها در این منطقه می‌گویند که انتظار می‌رود شی با خوشامدگویی مجللی نظیر آنچه سال ۲۰۱۷ در سفر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا به ریاض دیده شد، مواجه شود. بر خلاف آن، سفر ماه ژوئن جو بایدن، رئیس‌جمهوری کنونی آمریکا که هدفش باز کردن یخ روابط با ریاض بود، چندان گرم نبود و دو طرف حتی دست ندادند و به کوبیدن مشت خود به یکدیگر اکتفا کردند.  

دیپلمات‌های مطلع به رویترز گفته‌اند که انتظار می‌رود هیئت چینی ده‌ها قرارداد با عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی در زمینه انرژی، امنیت و سرمایه‌گذاری امضا کند. عربستان سعودی و متحدانش در خلیج فارس گفته‌اند که به‌رغم تردیدهای آمریکا در مورد روابط آنها با روسیه و چین، به تنوع بخشیدن به شراکت‌ها برای تامین منافع اقتصادی و امنیتی ادامه خواهند داد.

جاناتان فولتون، عضو ارشد غیر مقیم شورای آتلانتیک گفت که شاهزاده بن سلمان می‌خواهد به هوادارن خود نشان دهد که این پادشاهی برای بسیاری از قدرت‌های جهانی مهم است. او می‌گوید: شاید او به ایالات متحده هم پیامی می‌دهد، اما او بیشتر نگران این است که مردم داخل این پادشاهی چگونه فکر می‌کنند.

در همین حال مقامات آمریکایی در مورد روابط دوجانبه عربستان – چین در آستانه سفر شی جینپینگ، رئیس‌جمهوری چین اظهارنظری نکرده‌اند.

عبدالعزیز الصقر، تحلیلگر سعودی و رئیس مرکز تحقیقات خلیج فارس مستقر در ریاض به تلویزیون سعودی الشرق نیوز گفت که کشورهای عربی می‌خواهند به متحدان غربی خود بگویند که جایگزین‌هایی دارند و روابط آنها در درجه اول براساس منافع اقتصادی است.

جان آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشنگتن، گفت: گرچه به نظر می‌رسد که روابط عربستان با چین بسیار سریع‌تر نسبت به ایالات متحده در حال رشد است، اما روابط واقعی قابل مقایسه نیستند. روابط با چین در مقابل روابط با ایالات متحده، از نظر پیچیدگی و صمیمیت، کم‌رنگ و کم‌اهمیت است.

311311