ستاره‌هایی که پیش از عزت‌الله انتظامی و جمشید مشایخی روی صحنه می‌درخشیدند

تئاترهای لاله‌زار در سالیان دور مکان هنرنمایی بسیاری از چهره‌های تاثیرگذار بوده‌اند ولی از آنجاکه در آن دوره نشریات به وسعت امروز نبوده و فرهنگ شفاهی تسلطی بی‌چون و چرا بر ما داشته، جمع زیادی از آنان تنها در حافظه کسانی زنده هستند که شوق یادآوری گذشته را دارند.

اما پیمان شیخی روزنامه نگاری که چند بار برای نوشتن کتاب هم دست به قلم شده، در تازه‌ترین کتاب خود با نام «فراموش‌شدگان خیابان لاله‌زار»به زندگی هنری ده تن از هنرمندانی پرداخته که روزگاری تئاتر لاله‌زار را رونق بخشیده‌اند ولی امروز به دست فراموشی سپرده شده‌اند.

شیخی درباره نگارش این کتاب توضیح می‌دهد: در این کتاب زندگی ده تن از هنرمندان قدیمی تئاتر کشورمان بررسی می‌شود که پیش از نسل استادانی مانند آقایان انتظامی، مشایخی و … در لاله‌زار فعال بوده‌اند. چراکه درباره این استادان عزیز کتاب‌های مختلفی وجود دارد اما درباره نسل‌های قبلی، کمتر کتابی داریم و از این جهت جای آنان در آثار مکتوب ما خالی است.

او که در این کتاب به زندگی هنری هنرمندانی چون معزالدیوان فکری ارشاد، سید علی نصر، اسماعیل مهرتاش، عبدالحسین نوشین، رفیع حالتی، هوشنگ سارنگ، نصرت الله محتشم، اصغر تفکری، صادق بهرامی و غلامحسین نقشینه پرداخته است، ادامه می‌دهد: این چهره‌ها برغم تاثیرگذاری فراوانی که در دوره خود داشته‌اند، برای نسل امروز ناشناخته هستند در حالیکه آنان در دهه ۳۰ بسیار پرکار بوده‌اند و کسانی که در آن مقطع تماشاگر تئاتر بوده‌اند، حتما به یاد دارند که وقتی نام بازیگری همچون هوشنگ سارنگ در اعلان نمایشی دیده می‌شد، مردم برای دیدن بازی او در تئاتر نصر یا همان تئاتر تهران چگونه صف می‌کشیدند و چه راه بندانی در خیاان لاله زار درست می‌کردند؛ ازدحام عجیب و غربیی که نسل ما در تئاترهای بعدی کمتر نظیر آن را دیده است.

شیخی در ادامه از عبدالحسین نوشین هم به عنوان دیگر نخبه تئاتر در آن مقطع یاد می‌کند و می‌گوید: متاسفانه جنبه هنری این هنرمند در زیر سایه انگ سیاسی که به او زده می‌شود، کمرنگ شده در حالیکه نوشین در آن مقطع هنرمندی بزرگ بوده که به مناسبات حرفه‌ای تئاتر توجه داشته است. این افراد در زمانی تئاتر کار کرده‌اند که هیچ نظم و قاعده‌ای وجود نداشته است ولی هنرمندی مانند نوشین به اصولی مانند طراحی، موسیقی و همه جوانب هنری تئاتر توجه داشته است.

او که پیش از این سه کتاب دیگر هم درباره تئاتر ایران نوشته است، فراموش کردن بزرگان و پیشکسوتان را یکی از بدبختی‌های بزرگ تئاتر امروز می‌داند و ادامه می‌دهد: عادت کرده‌ایم درباره بزرگان سنگ‌پرانی کنیم و این تاسف‌بار است.

شیخی درباره گردآوری اسناد و مدارک برای نگارش این کتاب نیز توضیح می‌دهد: بیشتر اطلاعات این کتاب از راه گفتگو با پیرزنان و پیرمردان تهران به دست آمده است. چراکه پیش از این سال‌ها درباره تهران قدیم تحقیق می‌کردم و در همین آشنایی‌ها و دوستی‌ها، اطلاعات زیادی از طریق گفتگو با افراد موی سپید کرده به دست آوردم . در همین کوچه گردی‌هایی که برای تهیه مطالب برنامه رادیویی تماشاخانه‌های تهران انجام می‌دادم، با بازیگران قدیمی هم آشنا و هم کلام می‌شدم و برخی از آنان مانند محمدعلی رازقی که در تئاترهای فرهنگ و تهران فعال بوده‌اند و خوشبختانه از نعمت وجودشان بهره‌مندیم ، عکس‌ها و مدارکی در اختیارم گذاشتند که هر یک همچون گنجی گرانبهاست و ایشان بی‌دریغ این گنج را با من سهیم شدند.

او اضافه می‌کند: علاوه بر این توانستم اعضای خانواده بخشی از این هنرمندان پیشکسوت را پیدا کنم و از راه گفتگو با آنان نیز اطلاعات ارزشمند بسیاری دریافت کردم.

شیخی می‌افزاید: بنابراین بخش عمده‌ای از اطلاعات این کتاب مبتنی بر گفتگوهای شفاهی است در کنار آن در لابه لای روزنامه‌های خیلی قدیمی جست و جو کرده‌ام و بخشی را هم از میان خاطرات سیاسون بیرون کشیده‌ام.

او تاکید دارد که در این کتاب که حدود ده روز پیش از سوی نشر «غنچه» منتشر شده، فقط به جنبه‌های هنری زندگی این هنرمندان پرداخته و نگاه سیاسی نداشته است.

شیخی در ادامه با ابراز تاسف از ضعف تبلیغات و اطلاع‌رسانی در زمینه کتاب‌های تئاتری می‌افزاید: ما به عنوان کسانی که سال‌ها در رسانه فعالیت کرده‌ایم، با تمام عشقی که به خانواده‌های خود داریم، بیشتر زمان و انرژی‌مان را در خانواده تئاتری خود صرف کرده‌ایم ولی متاسفانه کمتر از سوی این خانواده حمایت شده‌ایم.

او در عین حال خاطرنشان می‌کند: به هیچ عنوان مقصودم هنرمندان نیست که همیشه لطف و همراهی داشته‌اند بلکه منظورم مرکز هنرهای نمایشی به عنوان متولی تئاتر کشور است. کسی از این مرکز بودجه‌ای نمی‌خواهد ولی متاسفیم به عنوان متولی تئاتر کشور و سایت تخصصی تنها سایت تخصصی تئاتر ایران است، هرگز به کتاب‌ها و پژوهش‌هایی که توسط افراد مختلف در حوزه تئاتر انجام می‌شود، توجه نمی‌کنند.

شیخی اضافه می‌کند: مرکز هنرهای نمایشی که در تمام شهرها نماینده دارد، به راحتی می‌تواند اخبار و اطلاعات کتاب‌های تئاتری را در اختیار آنان بگذارد و حتی تعدادی نسخه برای شهرهای مختلف خریداری کند تا هم آنان از کتاب‌های تئاتری بهره‌مند شوند و هم از آن ناشر و نویسنده حمایتی صورت بگیرد. مگر در سال چند کتاب در حوزه تئاتر منتشر می‌شود که این چنین مورد بی‌اعتنایی متولی تئاتر و رسانه تخصصی آن قرار می‌گیرد.

۲۴۱۲۴۱