سایه انتخابات بر سر مذاکرات

مهسا مژدهی: مذاکرات وین ادامه دارد و دور نمایی از اینکه چه زمانی نتیجه دلخواه به دست بیاید هنوز مشخص نیست. جوزپ بورل که می گوید نسبت به نتیجه گفتگوها خوشبین است پیشنهاد داده تا گفتگوها در وین به طور پیوسته پیش برود و دیپلمات ها دیگر وقتشان را برای سفر به کشورهایشان صرف نکنند. اما به نظر نمی رسد که در شرایط حساسی که همه طرف ها در آن قرار گرفته اند، پیشنهاد او چندان مورد استقبال قرار بگیرد. مذاکرات در وین در جریان است و همه طرف ها، هرچند مایلند که گفتگوها اسان تر به سرانجام برسند اما هنوز نتوانسته اند به راه حلی که همه را راضی کند دست پیدا کنند. در این میان فرسایشی شدن گفتگوها هم جدی است.

مذاکرات وین فرسایشی شده؟

حالا همه می دانند که دست یافتن به یک نتیجه در مورد برجام کار چندان ساده ای نیست. حداقل نه به آن سادگی که تصور می شد بایدن بلافاصله بعد از حضور در کاخ سفید بتواند فرمان بازگشت را صادر کرده و از فردای آن روز بار دیگر در جمع 4+1  قرار بگیرد. در تهران زمزمه هایی وجود دارد که نسبت به خطر فرسایشی شدن اوضاع هشدار می دهند.نخستین بار رهبرانقلاب اسلامی با اشاره به مذاکرات برجامی اظهار کردند که گفتگوها نباید فرسایشی شود. این موضوع در دستور کار تیم مذاکره کننده هم قرار گرفت و عباس عراقچی اعلام کرد که ایران به دنبال مذاکرات فرسایشی و زمانبر کردن این پروسه نیست. تجربه سال های قبل  و مذاکراتی که منجر به ایجاد برجام شد، باعث شده تا در مورد طولانی شدن گفتگوها حساسیت هایی وجود داشته باشد. تهران در تحریم است و مایل است هر چه زودتر به آنچه که در توافق هسته ای به عنوان حقش ذکر شده، دسترسی مجدد پیدا کند. چرا که در بحبوحه کرونا، ضرورت برداشته شدن تحریم های ظالمانه بیش از پیش مشخص شده است. از سوی دیگر ایران موضعی مشخص دارد و می خواهد همه چیز به پیش از زمانی برگردد که دونالد ترامپ با خروج از توافق هسته ای و رقم زدن تحریم علیه ایران، خرابش کرده بود.

از آن سمت هم ایالات متحده هم مایل به کشدار کردن این اتفاقات نیست. دیپلمات هایی که بایدن بر سر کار گذاشته اغلب تجربه حضور در مذاکرات هسته ای را داشته اند و شناخت خوب و مناسبی هم از ایران دارند و این نشان می دهد که عزم رییس جمهور آمریکا برای بازگشت به برجام، جدی است. با این حال در واشنگتن مشکلاتی وجود دارد. جمهوری خواهان مایل نیستند که دولت دموکرات به نتیجه ای با تهران برسد و از سمت دیگر فشار لابی های صهیونیستی جدی است. نتانیاهو عزم خود را جزم کرده تا مانع از اجرای برجام شود. او توافق هسته ای را مرده می خواهد و در این مسیر از هیچ کاری دریغ نمی کند. 

با همه اینها تهران و واشنگتن در نشست های جداگانه ای که در وین دارند، نسبتا خوب پیش رفته اند. به تازگی خطیب زاده، سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرده که امریکا بخش عمده ای از آنچه که ایران ضروری می داند پذیرفته است. از سوی دیگر مقامات غربی مانند هایکوماس هم مدام می گویند که به نتیجه رسیدن گفتگوها باید هر چه سریع تر رخ دهد. اما به نظر می رسد عبور از موانع کماکان دشواری های خودش را دارد. 

گفتگوها تا قبل از انتخابات نتیجه می دهد؟

این موضوعی است که رسانه ها به آن زیاد می پردازند. به نظر می رسد که دو دیدگاه متفاوت در غرب نسبت به این موضوع وجود دارد. در دیدگاه اول بهتر آن است که دیپلماسی همین روزها جواب دهد و برجام جان تازه ای بگیرد. چرا که دیپلمات هایی که امروز در وین هستند، پیش از این هم توانسته بودند تا توافق هسته ای را به سر انجام برسانند و دولت فعلی ایران هم تمایل دارد که تحریم ها هر چه سریع تر برداشته شود. در چنین شرایطی به تعویق افتادن گفتگوها به صلاح هیچ یک از طرفین نیست. اما دیدگاه دوم که در اقلیت قرار دارد، می گوید بهتر است که غرب برای رسیدن با یک توافق با ایران صبر کند تا دولت بعدی برای مذاکرات اقدام کند. 

 هفته گذشته، وزیر امور  خارجه آمریکا که برای مشارکت در مذاکرات نشست جی‌۷ به لندن سفر کرده است، در گفت‌وگو با روزنامه فایننشال تایمز در پاسخ به پرسشی در مورد انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در ایران و امکان تاثیرگذاری انتخابات بر مذاکرات هسته‌ای، با گفتن این که در مورد آن نظر نمی‌دهد، افزود: پیش‌بینی بسیار دشوار است و من نمی‌خواهم در مورد تاثیری که رقم خوردن یک نتیجه یا نتیجه‌ای دیگر در انتخابات ایران بر مذاکرات هسته‌ای دارد یا ندارد حدس و گمانی مطرح کنم ولی در مورد نکته‌ای که اشاره شد، به نظرم واضح است که تصمیم‌گیرنده در نظام ایران کیست و آن شخص رهبر است و او است که تصمیمات اصلی را در مورد رویکرد ایران می‌گیرد.

از سوی دیگر در آستانه دور چهارم گفتگوهای هسته‌ای ایران و قدرت‌های بزرگ در وین، پایتخت اتریش، یک مقام ارشد وزارت امور خارجه آمریکا گفت که حصول یک توافق برای احیای برجام طی هفته‌های آینده پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران در ماه ژوئن «امکان پذیر است.»

روسیه هم خواهان آن است توافق در ظرف دو هفته آینده و پیش از ‍آغاز رقابت ها در انتخابات ریاست جمهوری ایران حاصل شود. اما لودریان از مدتها پیش، نظر دیگری داشته است. او می گوید “مسائل داخلی ایران در آستانه انتخابات ریاست جمهوری” احیای برجام را به تاخیر انداخته است. اما در همان زمان، در امریکا زمزمه هایی در مورد اینکه توافق با تهران بهتر است هر چه سریع تر شکل بگیرد وجود داشت. مونیز، استاد فیزیک هسته‌ای و وزیر سابق انرژی آمریکا در دولت باراک اوباما به سی ان ان گفت: برای آنکه دو طرف توافق گام های دوجانبه ای بر دارند، نیاز به جسارت سیاسی دارند تا این مساله  طی سه ماه آینده حل شود. مونیز در باره اقدام دولت قبلی آمریکا به ریاست دونالد ترامپ در خروج از برجام که باعث ایجاد یک چالش بین المللی شد، تاکید کرد دو طرف باید با اراده و جسارت سیاسی، تلاش کنند این مسئله را ظرف سه ماه آینده حل کنند.مونیز افزود که فعالیت های سیاسی برای بازگشت به برجام وظیفه گروسی نبوده بلکه وظیفه دولت بایدن، اروپایی ها و  چین و روسیه است.

آژانس به دنبال یک راه حل می گردد

اما اژانس بین المللی انرژی اتمی از زاویه دیگری به همه این قضایا نگاه می کند. گروسی نگران این است که با پایان یافتن مهلت توافق با ایران، تهران بخواهد دسترسی آژانس به بازرسی ها را کم کند. او می خواهد تا از دستاوردی که در گفتگو با ایران داشته محافظت کند. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده که اگر مذاکرات وین تا روز ۲۲ مه (اول خرداد) به توافق منجر نشود، شخصاً با ایران وارد مذاکره خواهد شد تا از تداوم بازرسی‌های آژانس در ایران اطمینان حاصل کند.  مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه در مصاحبه با شبکه سعودی العربیه اعلام کرد که در صورت حاصل نشدن توافق در مذاکرات وین، شخصاً به‌منظور اطمینان یافتن از تداوم بازرسی‌های آژانس در ایران با مقامات ایرانی وارد مذاکره خواهد شد.

گروسی در این خصوص به العربیه گفت: «در میانه مذاکرات فنی با ایران هستیم که موازی مذاکرات سیاسی است. نتیجه مذاکرات سیاسی نیاز به صبر و حوصله دارد اما در صورت عدم توافق سیاسی قبل از 1 خرداد من مذاکرات مستقیم را با ایران آغاز می‌کنم تا اطمینان حاصل کنم بازرسی‌ها ادامه یابد.»

به نظر می رسد که همه طرف ها مایلند تا هر چه سریع تر روند موجود طی شده و توافقی حاصل شود. هر چند عباس عراقچی مذاکره کننده ایرانی در وین می گوید که راه دشواری وجود دارد اما هر چقدر که این مسیر در بازه زمانی کوتاه تری طی شود به نفع همه طرف ها خواهد بود. اما از آن سو هم هر چقدر تهران و واشنگتن به حل مشکل خود بر سر برجام نزدیک می شوند،‌ موانع خارجی از سوی کسانی که بازگشت به توافق هسته ای را بر نمی تابند، بیشتر خواهد شد.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
چرا مذاکرات برجامی ۱۴۰۰ امیدوارکننده و پایدار خواهد بود؟
آمریکا در مذاکرات وین به دنبال چیست و درباره ایران چه در سر دارد؟
مذاکرات وین وسفره مردم
اظهارات رهبر انقلاب پایانی بر مواضع ضد برجامی مخالفان بود؟

 312 310