زاغ بور | معرفی تنها پرنده بومی ایران + زیستگاه

در ایران گونه‌های جانوری اندمیک بسیاری وجود دارد که در این میان، زاغ بور تنها پرنده است. به گونه جانوری یا گیاهی که فقط در یک منطقه خاص و محدود مشاهده می‌شود و در سایر نقاط جغرافیایی زیست نمی‌کند، اندمیک یا بوم‌زاد می‌گویند. زاغ بور پرنده منحصربه‌فردی است که فقط در بیابان‌های فلات ایران زندگی می‌کند و به‌عنوان نمادی برای استان کرمان شناخته می‌شود.

هرچند کشور ما به تنوع پرندگان خود شهرت یافته است، زاغ بور تنها پرنده‌ای است که به غیر از ایران، زیستگاه دیگری ندارد. این موضوع سبب توجه بیشتری در گردشگری و پرنده‌نگری به این‌گونه جانوری شده است. با کجارو همراه باشید تا با زاغ بور ایرانی بیشتر آشنا شوید.

همه آنچه که باید درباره زاغ بور بدانید:

درباره زاغ بور ایرانی 

_{منبع عکس: mehdi.ghorbani@}

زاغ بور از تیره کلاغیان است و به‌دلیل رنگ روشن پر‌ این پرنده، به آن «زاغ بور» یا «بور زاغ» می‌گویند. این پرنده به نام‌هایی از قبیل «بور مرغ» یا زاغ کویری» نیز خوانده می‌شود. این پرنده خود را کاملا با شرایط بیابان تطبیق داده است؛ به شکلی که فقط در مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی مشاهده می‌شود. زاغ بور در میان قیچ‌زار‌های شرق و جنوب شرقی ایران زیست می‌کند. قیچ یک نوع گیاه بوته‌ای به ارتفاع ۰٫۵ تا ۱٫۵ متر محسوب می‌شود که شاخه‌های آن کلفت و پر‌آب است و برگ‌های کوچک و قاشق‌مانندی دارد. زاغ بور توانایی پرواز دارد؛ اما به‌ندرت پرواز می‌کند و ترجیح می‌دهد هنگام احساس خطر به کمک آناتومی مخصوص خود با چالاکی در میان سنگ‌ها و بوته‌زار‌ها بدود.

یکی از مهم‌ترین عوامل قرارگیری زاغ بور در گونه‌های اندمیک، عدم تمایل آن به پرواز در مسافت‌های طولانی است. این پرنده که پرهایی به رنگ نخودی مایل به صورتی دارد، به‌راحتی در مناطق بیابانی استتار می‌کند و از نگاه‌ها پنهان می‌ماند؛ به همین دلیل، گاهی در مورد وضعیت پراکندگی زاغ بور در مناطق مختلف آمارهای اشتباه وجود دارد یا او را پرنده‌ای خجالتی قلمداد می‌کنند. تخریب زیست‌گاه‌های این پرنده به‌دلیل گسترش کشاورزی، قطع درختان و بوته‌ها، حضور دام‌ها و چرای بی‌رویه آن‌ها، سبب شده است تا جمعیت آن نسبت به گذشته نه چندان دور، به‌شدت کاهش پیدا کند.

خوشبختانه زاع بور تاحدی از دست شکارچیان در امان مانده؛ چراکه در دسته پرندگان زینتی قرار ندارد و گوشت آن نیز خوراکی نیست. اگرچه امروزه زیستگاه‌های زاغ بور جزو یکی از مناطق چهارگانه تخت حفاظت محیط زیست هستند، این پرنده جزو گونه‌های حفاظت‌شده نیست. زاغ بور پرنده‌ای قلمرو طلب است و اگر در منطقه‌ای لانه دو تا از آن‌ها دیده شود، بی‌شک تا شعاع حداقل ۵۰۰ متری، زاغ بور سومی را نخواهید دید.

مشخصات زاغ بور ایرانی

_{منبع عکس: esmaeildavoodi1345@}

رنگ پر و بال زاغ بور، نخودی مایل به صورتی و دم و منقار آن سیاه است. لکه‌ای سیاه بین چشم و انتهای نوک آن وجود دارد. پس از بلوغ، لکه سیاه بزرگی در بالای سینه این پرنده پدیدار می‌شود. روی بال‌های زاغ بور دو نوار سفید وجود دارد که یکی باریک و دیگری پهن است. منقار آن کمی در انتها به‌سمت پایین انحنا دارد و پاهای بلند و قوی این پرنده برای دویدن در بیابان‌ها سازگار شده‌اند.

کجا زاغ بور ببینیم؟

برای دیدن زاغ بور باید به بیابان‌های مرکزی ایران سفر کرد. از مهم‌ترین مناطق زندگی این پرنده می‌توان به منطقه شکار ممنوع عباس‌آباد نایین و ذخیره‌گاه زیست‌کره توران اشاره کرد. تجربه شگفت‌انگیز پرنده ‌نگری در طول سفر را می‌توانید در استان‌های مختلفی کسب کنید. زیستگاه‌های این پرنده شامل ۱۰ استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، خراسان رضوی، سمنان، اصفهان، یزد، فارس، کرمان و تهران می‌شود.

تولید مثل و زادآوری زاغ بور

_{منبع عکس: mehdi.ghorbani.photo@} 

جفت نر و ماده زاغ بور در تمام طول سال با هم زندگی می‌کنند. آن‌ها در فصل بهار به کمک یک‌دیگر آشیانه دایره‌مانندی در میان قیچ‌ها می‌بافند. معمولا لانه زاغ بور در میان بوته‌های قیچ مشاهده می‌شود؛ اما به این معنی نیست که این پرنده در سایر گیاهان لانه نمی‌گزیند. عوامل طبیعی زیادی همچون حیوانات طعمه‌خوار، تولید مثل این‌گونه را تهدید می‌کنند؛ از جمله حیوانات شکارچی می‌توان به روباه‌ها، بزمجه‌ها و مار‌ها اشاره کرد؛ البته نباید آسیب سگ‌های گله را در تهدید لانه‌ زاغ بور دست‌ کم گرفت.

پس از ساخت لانه، زاغ بور ماده ۶ تخم سبزآبی کم‌رنگ در آن می‌گذارد. جفت ماده روی تخم‌ها می‌خوابد و زاغ نر برای او غذا می‌آورد. پس از ۱۷ تا ۱۹ روز جوجه‌های زاغ بور سر از تخم درمی‌آورند سریع رشد می‌کنند و دو هفته پس از خروج از تخم‌ها می‌توانند به جست‌وجوی غذا بروند؛ اما برای یاد گرفتن مهارت‌های مختلف به والدینشان نیاز دارند.

صدای زاغ بور

صدای زاغ بور در شرایط معمولی کوتاه و ضعیف است و صوتی شبیه به «پی پی پی پی پی» دارد. این پرنده در فصل جفت‌گیری دارای صدای آهنگین‌تری است و آوازی دلنشین و ممتد سه تا ۶ ثانیه‌ای تولید می‌کند.

_{منبع ویدیو: ایران ادوایز؛ عکاس کاور: شهاب چراغی}

نقش زاغ بور در طبیعت

زاغ بور با کمک منقار خمیده‌اش به جست‌وجوی بذر گیاهان و حشرات مختلف پنهان شده در زیر خاک می‌پردازد. او از این طریق منجر به تعادل جمعیت حشرات در بیابان‌ها می‌شود. همچنین با تغذیه از دانه گیاهان مختلف و دفع آن‌ها در نقاط دورتر، به پراکنش بذر آن‌ها کمک می‌کند؛ ضمن اینکه بذر بسیاری از گیاهان به بدن این پرنده می‌چسبد و با پرواز آن، به نقاط دیگر منتقل می‌شود.

شما نیز دیدگاه‌ها و اطلاعات خود را درباره زاغ بور ایرانی و زیستگاه این پرنده اندمیک با کجارو به اشتراک بگذارید.

_{منبع عکس کاور: mehdi.ghorbani.photo@}