روایت‌هایی از واردات ناکام واکسن کرونا

به گزارش ایسنا، در روزهایی که تب سفر به ارمنستان برای واکسیناسیون داغ شده بود و تصاویری از ازدحام جمعیت در مرز زمینی و خیابان‌خوابی مسافران ایرانی در شهر ایروان، پایتخت ارمنستان منتشر شد، بحث بر سر این‌که جزایر ایران می‌توانستند مشابه ارمنستان مقصد گردشگری واکسن باشند، دوباره بالا گرفت. از حدود یک سال پیش تجار و فعالان گردشگری در جزیره کیش از وزارت بهداشت درخواست مجوز برای واردات واکسن داشته‌اند، اما به در بسته خورده‌اند.

از طرفی، روند کند واردات واکسن و تزریق آن در ایران، شرکت‌های خصوصی زیادی را داوطلب واردات واکسن کرونا کرده است. اتاق بازرگانی ایران برای واردات شش میلیون دُز واکسن کرونا پیش‌قدم شده بود که در اردیبهشت‌ماه امسال مسعود خوانساری ـ رییس اتاق بازرگانی تهران ـ گفت: فرصت خریدن و وارد کردن شش میلیون دُز واکسن کرونا از طریق بخش خصوصی از دست رفته است.

سازمان غذا و دارو نیز چندی پیش از موفق‌ نبودن بخش خصوصی در واردات واکسن کرونا با وجود صدور ۳۸ مجوز سخن گفت و اولتیماتوم داد که به‌زودی مجوزها لغو می‌شود.

در این میان، با توجه به وضعیت صنعت گردشگری و آن‌چه «اولویت ندادن به شاغلان آن برای واکسینه‌شدن با وجود دو سال زمین‌گیری و بی‌کاری» عنوان می‌شود، یکی از تشکل‌های خصوصی گردشگری نامه‌ای را منتشر کرد مبنی بر درخواست مجوز از وزارت بهداشت برای واردات ۱۰ میلیون دُز واکسن کووید از روسیه برای مصرف فعالان گردشگری و مسافرانی که قصد خروج از ایران را دارند یا خارجی‌هایی که به ایران سفر می‌کنند. در همین راستا، دو تشکل مرتبط با حوزه گردشگری سلامت نیز اقداماتی را برای واردات واکسن آغاز کرده بودند.

اما سرانجام این پیگیری‌ها چه بوده است؟ چرا شهروندان ایرانی برای دریافت واکسن همچنان سرگردان کشورهای دیگر هستند؟ با وجود این حجم داوطلب و متقاضی واردات واکسن در بخش خصوصی، مواضع وزارت بهداشت در ارتباط با ورود فعالان حوزه سفر و گردشگری به این فرایند چیست و با توجه به نیاز کشور، شرایط را برای بخش خصوصی چگونه تسهیل کرده است؟ این سوال‌ها در نشستی رسانه‌ای در بستر مجازی، با اعضای تشکل‌های گردشگری سلامت و دیگر فعالان گردشگری که در ارتباط با تهیه واکسن تا کنون اقداماتی را انجام داده‌اند، به بحث گذاشته شد.

نیم‌نگاهی به کشور همسایه، ترکیه

مهدی عباسی ـ کارشناس گردشگری و تحلیل گر بازار گردشگری ترکیه ـ درباره تجربیات و طرح‌های کشورهایی مثل ترکیه، قبرس، بلغارستان، ایتالیا، یونان، ژاپن و روسیه در ارتباط با گردشگری در دوران کرونا و رویکرد آن‌ها به واکسیناسیون مسافران و گردشگری، توضیحاتی داد و تاکید کرد که برخلاف آن‌چه برخی از مسؤولان و تشکل‌های خصوصی در داخل ایران می‌گویند، ترکیه درحال حاضر مسافران خارجی را واکسینه نمی‌کند و مجوز آن را فعلا صادر نکرده است. اما طبق آماری که در این کشور منتشر شده تا کنون ۶۲ میلیون دُز واکسن به مردم ترکیه تزریق شده است، چون در این کشور گردشگری حرف اول را می‌زند و دولت ترکیه قصد دارد به مقصدی امن تبدیل شود و گردشگران را سریع‌تر بازگرداند.

او اضافه کرد: ترکیه به جای آن‌که به نفت و انرژی‌های دیگر چشم داشته باشد، از گردشگری تامین درآمد می‌کند. برای همین در شش روز گذشته این کشور با وجود ویروس کرونا، رکورد گردشگری خود را شکسته است. فقط یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر وارد آنتالیا شده‌اند. این کشور به تدریج به حالت عادی برمی‌گردد.

واردات واکسن خیلی پیچیده شده است

محمد جهانگیری ـ رییس انجمن خدمات بین‌المللی گردشگری سلامت ـ درباره آخرین اقداماتی که این تشکل برای واردات واکسن کووید به ایران داشته و همچنین در پاسخ به این سوال که آیا بخش خصوص گردشگری می‌تواند در حوزه واردات واکسن اقدام کند؟ گفت: واردات واکسن در ایران بیش از آن چیزی که ما فکر می‌کنیم، پیچیده شده است. ورود بخش خصوصی گردشگری به این حوزه را در اتاق ایران و حتی با هیأت نمایندگان و ارکان مختلف مطرح کردیم. واردات واکسن واقعا امکان‌پذیر نبود، سوای بروکراسی در صدور مجوز و نامه‌نگاری‌ها، مشکل تامین ارز و ناهماهنگی بین وزارت بهداشت و سایر بخش‌ها برای صدور مجوز، از جمله دلایل آن است.

او ادامه داد: زمانی که واردات واکسن توسط بخش خصوصی را پیگیری کردیم، اولین توصیه این بود با کشورهایی که وارد فاز مطالعاتی می‌شوند صحبت داشته باشیم، چون اگر بخش خصوصی برای این کار اقدام نکند، قطعا دولت با توجه به اولویت‌هایی که دارد توان و بودجه تامین نیاز بخش ما را ندارد.

واکسن را فقط به دولت ایران می‌فروشند. مثلا اگر روسیه دو میلیون دز واکسن به ایران تعهد داده بود، به بخش خصوصی یک میلیون دز می‌فروشد و یک میلیون دز هم به دولت ایران می‌دهد، یعنی کشورها بالاتر از آن‌چه به دولت ایران تعهد داده‌اند، واکسن مازاد به بخش خصوصی ایران عرضه نمی‌کنندجهانگیری درباره نتایج این پیگیری‌ها توضیح داد: از ابتدای همه‌گیری کووید ما روی بعضی از مسائل متمرکز شده‌ایم. البته که اقدامات خوبی هم در راستای تولید واکسن شده است، اما در بعضی امور متمرکز نشده‌ایم. می‌گوییم کشور ما محل تست واکسن دیگران نیست، به این دلیل است که در فازهای تولید واکسن‌های دیگر مشارکت نداشته‌ایم. واردات هم چالش‌های خاص خود را داشت.

او درباره موضع وزارت بهداشت درباره ورود بخش خصوصی گردشگری به واردات واکسن، اظهار کرد: وزارت بهداشت برای واردات اجازه داده، ولی مشروط است. بخش خصوصی گردشگری هم یکی از این گروه‌ها است که می‌تواند واردات داشته باشد، مشکلی از این جهت ندارد. البته روی زمان و مباحث حرف است، اما وزارت بهداشت در این مورد استثنائی قائل نشده است. حتی اتاق بازرگانی ایران هم وارد شد، ولی تا کنون موفق نشده است.

رییس انجمن خدمات بین‌المللی گردشگری سلامت درباره موانع پیش روی واردات واکسن بخش خصوصی که تشکل‌های گردشگری نیز برای آن اقدام کرده‌اند، گفت: علاوه‌ بر بروکراسی‌ای که وجود دارد، ناتوانی و موانع در دیپلماسی، تامین ارز و بازار تولید واکسن هم مسأله بوده است. بعضی کشورها واکسن را فقط به دولت‌ها می‌دادند و وقتی هم که از این مرحله عبور کردیم و بخش خصوصی می‌توانست واردات داشته باشد، دیگر سخت شده بود.

او افزود: در ترکیه برنامه‌ریزی‌ها به صورت سیستماتیک و با مداخله و کمک وزارت گردشگری انجام شده است. البته که در کشور ما نیز از ابتدای کووید، تنها ویزایی که صادر شد، به حوزه گردشگری سلامت مربوط می‌شد، اما در این حوزه گام عملی‌ای را غیر از چند مکاتبه و درخواست از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در ستاد ملی کرونا شاهد نبودیم. به آن مکاتبات نمی‌توان اقدام عملی گفت.

یک دُز واکسن توسط بخش خصوصی وارد نشده و بعید است وارد شود

مصطفی سروی ـ عضو هیأت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران ـ با اشاره به اقداماتی که از طریق شرکتی خصوصی برای واردات واکسن انجام شده است، گفت: واکسن کرونا یک فرادارو است. شرکت‌ها و کشورهایی که مستقیما واکسن را تولید می‌کنند آن را فقط به دولت‌ها می‌فروشند. وزارت بهداشت حدود ۳۶ مجوز به بخش خصوصی داده است، از جمله اتاق بازرگانی ایران. از طرفی، درحال حاضر تنها کشوری که بخش خصوصی آن برای خرید واکسن اقدام کرده، ایران است، چون تامین واکسن در وظیفه دولت‌ها تعریف شده است.

او برای روشن شدن موضوع توضیح داد: وقتی با نامه وزارت بهداشت به کشوری مثل روسیه مراجعه می‌کنید ـ که در جریان آن بودم ـ می‌گویند واکسن را فقط به دولت ایران می‌فروشند. مثلا اگر روسیه دو میلیون دز واکسن به ایران تعهد داده بود، به بخش خصوصی یک میلیون دز می‌فروشد و یک میلیون دز هم به دولت ایران می‌دهد، یعنی بالاتر از آن‌چه به دولت ایران تعهد داده است، واکسن مازاد به بخش خصوصی ایران عرضه نمی‌کند.

سروی ادامه داد: دولت‌هایی مثل استرالیا واکسن آسترازنکا را خریدند، ولی مردم استقبال نکردند. تاریخ انقضای آن واکسن فرارسیده بود که توسط شرکت‌های واسطه دارویی که بیشتر در هند هستند، خریداری شد. این داروها زمانی به دست این شرکت‌ها می‌رسد که فقط یک ماه اعتبار مصرف دارد. واکسن کرونا حداکثر سه ماه تاریخ مصرف دارد. درباره خرید دارو از این شرکت‌ها، نظر وزارت بهداشت این است که آن شرکت‌ها تامین دُز دوم واکسن را هم تعهد دهند. شرکت‌های هندی چنین مقرراتی ندارند. موجودی حال حاضرشان را عرضه می‌کنند و چون این احتمال می‌رود با واردات این واکسن‌ها، مردم دُز دوم را از وزارت بهداشت مطالبه کنند و شائبه کلاهبرداری شرکت‌های خصوصی واردکننده پیش می‌آید، با این روش هم موافقت نشده است.

او اضافه کرد: یکی از شرکت‌های واردکننده هم پروفورما یا پیش‌فاکتورهای واکسن آسترازنکا را که ۴ دلار و ۶۰ سنت قیمت دارد ۵۲ دلار قیمت‌گذاری کرده بود که وزارت بهداشت آن را هم نپذیرفت.

سروی بیان کرد: تا این ساعت که گفت‌وگو می‌کنیم یک دز واکسن توسط بخش خصوصی به کشور وارد نشده است و با وجود چنین مشکلاتی، بعید است به این زودی وارد شود، چون هیچ شرکتی برای تامین دُز دوم نمی‌تواند تعهد بدهد.

این عضو جامعه تورگردانان گفت: گردشگری شاید دغدغه مردم ترکیه باشد، اما دغدغه مردم ما نیست. همان اوایل که اعلام کردند به هنرمندان و موزیسین‌ها واکسن تزریق کنید مردم اعتراض کردند. اگر فردا روزی اعلام کنند واکسنی وارد شده و به بخش خصوصی گردشگری تزریق می‌شود در این فضای کشور، مردم جبهه می‌گیرند. در سفرهای نوروزی هم شاهد بودیم که انگشت اتهام به سمت گردشگری گرفته شد.

تعهداتی که در خارج عمل نشد، مجوزهایی که در داخل صادر نشد

همچنین آرش انیسیان ـ عضو هیأت‌مدیره انجمن صنفی گردشگری سلامت ـ درباره اقدامات این انجمن در ارتباط با واردات واکسن، با بیان این‌که مشکلات زیادی برای واردات واکسن توسط بخش خصوصی وجود دارد، گفت: قرار بود از طریق کووکس و با سهمیه‌بندی عدالت برای دسترسی کشورها به واکسن کووید برقرار شود. سهمیه ایران حدود ۱۶میلیون و ۸۰۰ هزار دز بود که تا این مرحله، ایران کمتر از یک‌چهارم سهمیه را دریافت کرده است و دو شرکت دولتی در کره جنوبی و روسیه که قرار بود از طریق کووکس سهمیه واکسن ایران را از طریق سهمیه برگشتی شرکت‌های دیگر تامین کنند، تا کنون به تعهدات خود عمل نکرده‌اند.

او افزود: با مذاکراتی که با سازمان غذا و دارو انجام دادیم قرار شد اگر صنف یا گروهی موفق شد از وزارت بهداشت مجوز بگیرد با ارز آزاد یا نیمایی واکسن را وارد کند مشروط بر این‌که واکسن رایگان تزریق شود. ما با یک شرکت سرمایه‌گذاری گردشگری قدم‌هایی برداشتیم اما وزارت بهداشت هنوز مجوزی صادر نکرده است.

انیسیان ادامه داد: اگر قرار است به عنوان مقصد ایمن گردشگری شناخته شویم دست‌کم ۷۰ درصد مردم باید ایمن شوند، یعنی حدود ۱۰۰ میلیون دُز واکسن نیاز داریم که در کمتر از یکصد روز یا سه ماه تزریق شود. رسیدن به این شرایط در وضع موجود سخت است و فعلا هیچ کشوری به این آمار نرسیده است، اما کشورهایی هستند که با ۳۰ درصد واکسیناسیون، گردشگری را دوباره شروع کرده‌اند.

عضو هیأت‌مدیره انجمن صنفی گردشگری سلامت گفت: واکسیناسیون می‌توانست عامل و جاذب گردشگری باشد، اما اکنون عامل گردشگری معکوس شده است، یعنی شهروندان ایرانی که در کشور دیگری اقامت یا تابعیت دارند به خاطر واکسن به آن کشورها برگشته‌اند. افرادی هم به کشورهای همسایه رفته‌اند. این چالشی جدی است.

چرا واردات واکسن توسط اتاق بازرگانی ناکام ماند؟

علی‌اکبر عبدالمالکی ـ رییس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران ـ درباره پیگیری‌های این اتاق توضیح داد: در آخرین جلسه هیأت نمایندگان اتاق توضیح داده شد که واردات واکسن توسط اتاق بازرگانی متاسفانه دچار بروکراسی اداری شده است. قرار بود پروفورمای واکسن تایید شود، دو هفته هم مهلت پاسخگویی داشت. درحالی‌که جواب اتاق بازرگانی ایران باید در سیستم چارگون به صورت اتوماسیون ثبت شود، جواب نامه وزارت بهداشت با پست عادی فرستاده می‌شود؛ روندی کاملا عجیب که مانع واردات در موعد مقرر شد.

او اظهار کرد: شرکت‌های زیادی دواطلب خرید واکسن شده‌اند، اما چه مافیایی این وسط آن‌قدر قوی و حرفه‌ای است که اجازه نمی‌دهد این واکسن با قیمت نازل به دست مردم برسد و استفاده شود؟

رییس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران درباره منظور خود از مافیای واکسن، به مافیایی که در داروی درمانی کووید وجود دارد و عامل نایابی و قیمت‌های مختلف آن شده است، اشاره کرد و گفت: طبق برآورد اتاق بازرگانی هزینه تامین واکسن کووید برای هر دُز ۲۵۰ هزار تومان تمام می‌شود، اگر واکسن با قیمت آزاد در اختیار مردم قرار گیرد چقدر تمام می‌شود؟

واردات واکسن در کیش و قشم معطل جواب وزارت بهداشت

مرتضی شیخ‌زاده ـ سرپرست معاونت فرهنگی، اجتماعی و گردشگری دبیرخانه مناطق آزاد کشور ـ هم درباره آخرین اقدام این مناطق در راستای تبدیل کیش و قشم به پایلوت گردشگری واکسن، نخست به همکاری‌های مناطق آزاد با وزارت بهداشت در دوران کرونا اشاره کرد و ادامه داد: بعد از تفاهم با سازمان غذا و دارو، با وزارت بهداشت در ارتباط با واردات واکسن مکاتبه داشتیم؛ از آن‌جا که مناطق آزاد ۱۳۱ هتل دارد و ورود و خروج از جزایر قشم و کیش قابل کنترل است، می‌توانستیم به هر تعداد واکسنی که در ارمنستان تزریق شده در مدت کوتاه در این دو جزیره به مسافران تزریق کنیم. باید از هدررفت و بیرون رفت ارز و آبرو جلوگیری کرد.

او افزود: مناطق آزاد به وزارت بهداشت آعلام آمادگی کرده و رایزنی با کمپانی‌های مختلف انجام شده و تامین منابع مالی هم شده و بخش خصوصی حوزه گردشگری پشت کار خواهد بود.

واکسیناسیون عامل گردشگری معکوس از ایران شده است، یعنی شهروندان ایرانی که در کشور دیگری اقامت یا تابعیت دارند به خاطر واکسن به آن کشورها سفر کردند. افرادی هم به کشورهای همسایه رفتندشیخ‌زاده توضیح داد: مدل ما در مناطق آزاد این‌طور خواهد بود که وزارت بهداشت از مرحله خرید تا نگهداری و تزریق ناظر است و واکسن‌ها رایگان به مسافران تزریق می‌شود. هزینه واکسن و تزریق در تور و سفر مستتر می‌شود.

او درباره پاسخ وزارت بهداشت، گفت: براساس آخرین مکاتبه‌ای که انجام شده است، همچنان منتظر دریافت پاسخ هستیم.

این مقام مسؤول در دبیرخانه مناطق آزاد با اشاره به رکود صنعت گردشگری و تعطیلی هتل‌ها، اظهار کرد: اگر نگاه به تاسیسات گردشگری را عوض کنیم و آن‌ها را به عنوان کمک بزرگ ببینیم می‌توانیم سهم بالایی در کشور داشته باشیم و از بیرون‌رفت ارز جلوگیری کنیم. وزارت بهداشت بنا ندارد از مردم پول بگیرد، اما قبول کنیم ما در جامعه بزرگی زندگی می‌کنیم و مرزها باز است و آن‌هایی که استطاعت دارند از کشور خارج می‌شوند و ارز خارج می‌کنند و دنیایی از مشکلات هم برای‌شان ایجاد می‌شود.

اقدام ناکام برای سینوواک، انتظار برای برکت 

حسین نکونام ـ رییس هیأت‌مدیره جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت ایران ـ نیز درباره اقدامات این تشکل برای واردات واکسن، توضیح داد: چندماه پیش براساس نیازی که در صنعت گردشکری احساس کردیم از طریق لینک‌های کنسولی و خصوصی در چین برای خرید یک میلیون دُز واکسن سینوواک اقدام کردیم و پیش‌فاکتور آن صادر شد. قیمت این میزان واکسن حدود ۲۲.۵ میلیون دلار می‌شود. با این وجود، از وزارت بهداشت هنوز جوابی دریافت نشده است. طبق آخرین صحبتی که با معاون گردشگری در این‌باره داشتیم، نهایت به این تصمیم رسیدیم منتظر واکسن برکت باشیم که تا این لحظه هیچ اتفاقی نیافتاده است.

او افزود: قصد داشتیم با این یک میلیون دُز، فعالان گردشگری را واکسینه کنیم. حتی اعلام کردیم مجموعه‌داران خصوصی حاضرند برای واکسن پرسنل خود هزینه کنند، فقط لازم است دولت اعتبار اولیه را بدهد و بعد از بخش خصوصی پول را بگیرد، ولی اتفاقی نیافتاد. اگر اجازه واردات آن یک میلیون دز را می‌دادند می‌توانستیم گواهی‌نامه گردشگری ایمن را صادر کنیم و مقصدی ایمن برای سفر باشیم.

نکونام با انتقاد از عملکرد وزارت بهداشت در حمایت از بخش خصوصی برای واردات واکسن، اظهار کرد: احساسم این است که وزارت بهداشت موافق واردات واکسن حداقل از سوی بخش خصوصی گردشگری نیست. از زمان آغاز کووید این وزارتخانه فقط نقش هشداردهنده داشته و مدام تذکر می‌داد از خانه بیرون نیایید و پروتکل‌ها را رعایت کنید و صنعت گردشگری را به عنوان چالش دیدند.

شرکت‌های خصوصی دیگری که برای واردات واکسن اقدام کرده بودند، در این نشست به موانع مشابهی از جمله سختگیری در صدور مجوز و بروکراسی شدید وزارت بهداشت و ناهماهنگی‌هایی که به ناکامی واردات واکسن توسط این بخش دامن زده است، اشاره کردند.

در این نشست، از معاون گردشگری، دبیر شورای راهبری گردشگری سلامت، رییس جامعه هتلداران ایران و رییس جامعه گردشگری الکترونیک نیز دعوت شده بود تا درباره آخرین نتایج اقدامات آن‌ها در ارتباط با تهیه واکسن مورد مصرف در حوزه گردشگری با توجه به نامه‌نگاری‌هایی که داشتند، توضیح دهند و همچنین مسؤولان دولتی در این خصوص نتایج آخرین پیگیری‌ها از وزارت بهداشت را شرح دهند و طرح موضع کنند که هیچ‌یک حضور نیافتند.

بخش دوم این نشست در روزهای آینده منتشر می‌شود.

انتهای پیام