رفتار با فرزند ناتنی؛ چالش‌ها، بایدها و نبایدها

تصویر نامادری شرور سیندرلا و سفیدبرفی از دوران کودکی در ذهنمان ثبت کرد که نه نامادری مادر است و نه ناپدری پدر. این را یاد گرفتیم و در جامعه‌ای به نسل بعد منتقلش کردیم که تقریبا از هر ۳ ازدواج یکی به طلاق ختم می‌شود. بااین‌حال، در همین کشور خانواده‌هایی هستند که روابط ناتنی آنها به‌مراتب صمیمانه‌تر از روابط تنی خانواده‌های دیگر است، چون این خانواده‌ها برخلاف کلیشه‌ها، نحوه رفتار با فرزندان ناتنی را خوب بلدند. اگر شما هم مشتاقید که این نحوه رفتار را یاد بگیرید، تا آخر مقاله همراه ما باشید.

چالش‌های پدران و مادران ناتنی

اکثر فرزندان طلاق امید دارند که والدینشان راهی برای سازش و ازدواج مجدد پیدا کنند. این اصلی‌ترین دلیل نارضایتی آنها از والدین ناتنی است که به‌شکل عصبانیت، نفرت و سردرگمی بروز می‌کند. تقریبا نیمی از زوج‌هایی که با فرزند وارد زندگی مشترک جدید می‌شوند، درباره فرزندان اختلاف‌نظر پیدا می‌کنند و برای برقراری ارتباط در خانواده جدید تحت‌فشار قرار می‌گیرند. برخی از چالش‌های مهم پدران و مادران ناتنی عبارت‌اند از:

• ممکن است عقاید متفاوتی درباره نحوه تربیت فرزندان داشته باشند.
• نگرانی کودکان از این ارتباط جدید به آنها اجازه برقراری ارتباط نمی‌دهد.
• هرچه فرزند ناتنی بزرگ‌تر باشد، درک او از شرایط بیشتر و سازگاری او کمتر است. (بچه‌های کوچک‌تر عضو جدید خانواده را راحت‌تر می‌پذیرند.)
• اگر قبل از ازدواج و ورود عضو جدید به خانه ارتباطی میان فرزند و والد ناتنی نباشد، واکنش دفاعی کودک شدیدتر خواهد بود.
• حضور والد اصلی در زندگی کودک پذیرش والد ناتنی را برای او سخت می‌کند.
• کودکان تمایل دارند بیشتر وقت خود را با پدر یا مادر تنی خود بگذرانند و اجازه برقراری ارتباط به والدین ناتنی نمی‌دهند.

چالش‌های فرزندان با پدر و مادر ناتنی

علاوه بر چالش‌هایی که عضو جدید خانواده با آنها دست‌به‌گریبان است، کودکان نیز با الزام به پذیرش فرد ناآشنا به‌عنوان پدر یا مادر با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

• کودک نمی‌تواند جایگزینی پدر یا مادر تنی خود با فردی غریبه را بپذیرد و دچار مشکلات احساسی می‌شود.
• اعتمادکردن به فرد ناآشنا برای کودکی که از رهاشدگی رنج می‌برد سخت است. کودک نمی‌خواهد به والدی اعتماد کند که بعد از دلبستگی او را ترک می‌کند.
• حضور خواهر یا برادر ناتنی با ایجاد فضای رقابت امنیت و آرامش خاطر کودک را بر هم می‌زند.
• کودکان طلاق با اندوه ازدست‌دادن خانواده روبه‌رو هستند و قبل از پذیرش عضو جدید باید این فقدان را هضم کنند.

چند باید مهم در رفتار با فرزند ناتنی

در جایگاه والد ناتنی، رعایت این بایدها سبب ارتباط بهتر و صمیمی‌تر شما با فرزند همسرتان می‌شود.

۱. برخورد اول بی‌نهایت مهم است

اولین برخورد هرچه ساده‌تر و کوتاه‌تر باشد، مؤثرتر است. ملاقاتی کوتاه برای کودک کافی است و نباید خیلی زود به تفریحات طولانی تبدیل شود. یادتان باشد هر چیزی که به کودک فشار بیاورد یا بیش از حد به نظر برسد، می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد و موجب طرد والد ناتنی از سوی کودک شود. انتظارتان را از ملاقات اول کم کنید و توقع روی خوش نداشته باشید. اجازه دهید کودک سرعت پیشرفت رابطه را تعیین کند تا به‌مرور زمان تمایل به صمیمیت را از رفتارش بفهمید.

۲. به کودک زمان بدهید با حضور شما کنار بیاید

فرزند ناتنی شما شرایط سختی را برای تطبیق با وضعیت جدید خانوادگی خود سپری می‌کند و برای پذیرش آن به زمان نیاز دارد. ازدواج مجدد امید کودک به بازگشت والدین نزد هم را از بین برده و سوگواری او را آغاز کرده است. از طرفی کودک نگران این است که با پذیرش شما به والد تنی خود خیانت کرده، صدمه زده و او را عصبانی کرده است. بنابراین تلاش می‌کند با نشان‌ندادن روی خوش، عشق و وفاداری خود را به والد اصلی اثبات کند.

احساسات او را در نظر بگیرید و روی همدلی تمرکز کنید. با شنیدن داستان‌ها، تماشای عکس‌های خانوادگی قدیمی و برنامه‌ریزی برای فعالیت‌هایی که با والد تنی خود انجام می‌داد، به او کمک کنید برای این اندوه سوگواری کند.

۳. با او مثل فرزند خود رفتار کنید

کودک ناتنی مهمان خانه شما نیست. اگر چند روز در هفته به دیدار والد تنی خود می‌رود، طبیعی است بخواهید روزهایی که پیش شماست همه‌چیز عالی و بی‌نقص باشد، غافل از اینکه با این کار حس راحتی «خانه» را از او گرفته‌اید. به‌جای این فداکاری بی‌نتیجه، او را در مسئولیت‌های خانه شریک کنید. بچه‌ها وقتی به آنها آموزش داده می‌شود که برخی وظایف و تعهدات خانواده را بپذیرند، احساس بهتری به خود و خانواده‌شان دارند. در کنار اینها همیشه نظرات کودک را بشنوید، به آنها احترام بگذارید و در موقعیت‌های مناسب تحسینش کنید.

۴. گاهی کودک را با والد تنی تنها بگذارید

به کودک اجازه دهید گاه‌گداری با والد تنی خود وقت بگذراند. حتی بگذارید بچه‌ها تنها و در نبود شما با هم بازی کنند و ارتباط برقرار کنند تا این خانواده جدید برای آنان رنگ‌و‌بوی امنیت بگیرد. معمولا بعد از چند ساعتی خلوت با والد تنی، کودک برای وقت‌گذرانی با والد ناتنی اشتیاق بیشتری نشان می‌دهد.

۵. صادق باشید و اعتمادش را جلب کنید

اعتماد عنصر حیاتی این رابطه است. کودک دقت می‌کند که شما چقدر خوب گوش می‌دهید، چقدر رازدار خوبی هستید، چقدر به علایق او اهمیت می‌دهید و چقدر صداقت دارید. باور کنید یا نه، کودکان به‌سرعت فرق راست و دروغ را می‌فهمند. صداقت، اعتماد و خود واقعی‌تان را نشان دهید تا خیلی زود به یکی از افراد مورداعتماد او تبدیل شوید.

۶. با او علایق مشترک پیدا کنید

به علایق فرزند ناتنی خود اشتیاق نشان دهید و آنها را امتحان کنید. سپس از علاقه‌مندی‌های خود بگویید و او را به امتحان‌کردنشان مشتاق کنید. این فعالیت‌های مشترک فرصت خوبی برای وقت‌گذراندن و مهم‌تر از آن خوش‌گذراندن با کودک فراهم می‌کنند. می‌توانید به‌بهانه این فعالیت‌ها وعده صبحانه، ناهار یا شام را همراه هم میل کنید که فرصت مناسبی برای صحبت‌کردن است.

۷. دوستش باشید نه پدر یا مادرش

عشق به‌یک‌باره اتفاق نمی‌افتد. شاید چشم باز کنید و ببینید فرزند ناتنی خود را بی‌قید‌و‌شرط دوست دارید، اما دست‌کم تا چند سال اول هدف دوستی با آنهاست. البته می‌توانید به این دوستی نگاه پرمهر داشته باشید. دیده‌اید بچه‌ها برای دوست‌شدن اول اسم یکدیگر را می‌پرسند؟ شما هم از همین‌جا شروع کنید. بپرسید دوست دارد چطور صدایش کنید و بگویید که ترجیح می‌دهید چطور صدایتان کند.

۸. اگر به در بسته خوردید، عقب بکشید

این احتمال را بدهید که هیچ‌وقت نتوانید به فرزندخوانده خود نزدیک و با او صمیمی شوید. اگر سن فرزندتان نسبتا زیاد باشد، به‌خاطر روحیاتی که دارد شاید نتواند شما را جایگزین والد اصلی خود ببیند و شاید هم تفاوت‌های زیادی با هم داشته باشید. اگر تلاش خود را کردید و به نتیجه نرسیدید، باید بتوانید در موقعیت مناسب عاقلانه و شجاعانه از تلاش برای ایجاد رابطه‌ای صمیمی دست بکشید.

چند نباید مهم در رفتار با فرزند ناتنی

۱. بیش از حد برای جلب رضایتش تلاش نکنید

قطعا اولین راهی که برای برقراری ارتباط با فرزند همسرتان به ذهنتان می‌رسد، تلاش برای جلب رضایت و خشنودی اوست. اما زیاده‌روی در این کار دقیقا نتیجه عکس دارد و کودک را وارد فاز دفاعی می‌کند. به‌جای تلاش برای فریب کودک، شانس خود را با صداقت و جلب اعتماد او امتحان کنید.

۲. انتظار زیادی نداشته باشید

شمردن روز و ماه و سال را کنار بگذارید و به خود یادآوری کنید که فرزندپروری فرایندی درازمدت است. انتظار نداشته باشید کودک به‌سرعت و با چند هدیه و بازی با عضو جدید خانواده سازگار شود. گاهی تطبیق کودکان با خانواده جدید بیشتر از آنچه فکر می‌کنید طول می‌کشد. از تحمیل انتظارات خود بپرهیزید و اجازه دهید همه‌چیز طبیعی پیش برود.

۳. قوانین خود را تحمیل نکنید

امرونهی نکنید. وضع قوانین توسط والد ناتنی در اغلب موارد مایه سوءتفاهم است. نتایج خوبی هم به‌دنبال ندارد. حتی اگر در حال حاضر جای پدر یا مادر او را در خانه پر کرده‌اید، هر وقت فکر می‌کنید اوضاع از کنترلتان خارج شده است، تصمیم‌گیری را به والدین تنی کودک واگذار کنید. هرگونه اعمال زور با خطر بیگانگی کودک همراه است و ممکن است سال‌ها طول بکشد تا خسارات ناشی از آن جبران شود.

۴. پشت‌سر والد تنی بد نگویید

مهم نیست همسر سابق شریک زندگی شما چقدر با خانواده خود بدرفتاری کرده است؛ کودکان در سخت‌ترین شرایط هم به والدین اصلی خود وفادار می‌مانند. با توهین و بی‌احترامی به والد دیگر شکافی عمیق و پرنشدنی میان خود و فرزند ناتنی‌تان ایجاد می‌کنید. نیازی به تعریف و تجمید ریاکارانه هم نیست؛ در حضور کودک محترمانه درباره والد تنی حرف بزنید تا بفهمد در جبهه موافق با او هستید.

۵. از ارتباط با کودک فرار نکنید

اگر فاصله خود را با کودک حفظ کنید، او هم رفتار مشابهی نشان می‌دهد و با شما مثل غریبه‌ها برخورد می‌کند. برای شناخت کودک اشتیاق نشان دهید و بخواهید که درباره او بیشتر بدانید. هرچه این ارتباط شفاف‌تر باشد، احتمال سوءتفاهم کمتر می‌شود.

۶. بین فرزندان تنی و ناتنی فرق نگذارید

فرق‌گذاشتن بزرگ‌ترین ظلم والد به کودک ناتنی است. این رفتار نه‌فقط دل‌خوری و رنجش کودک از والد، بلکه حسادت و انزجار از برادر و خواهر ناتنی را نیز به‌دنبال دارد و بی‌نهایت آسیب‌زاست. الگوی تربیتی عادلانه باید خیال تمام فرزندان خانواده را از عشق و توجه راحت کند و به آنها بفهماند بخش مهمی از زندگی شما هستند.

کلام آخر

تغییر برای کودکان همیشه سخت است، به‌خصوص اگر قرار باشد کسی را به منطقه امن خود راه دهند و او را پدر یا مادر خطاب کنند. این را همیشه پس ذهن خود داشته باشید که کودک ناتنی شما با تغییری بزرگ در زندگی روبه‌روست و رفتار تلخ او تا حدی قابل‌درک است. صبور باشید و با آزمون‌و‌خطا بهترین راه نزدیک‌شدن به او را پیدا کنید تا زمینه برقراری یک ارتباط مفید و سالم فراهم شود.

شما در برخورد با فرزند ناتنی خود چه نکات دیگری را رعایت می‌کنید؟ از تجربه‌های خود برای ما بگویید.

مهم‌ترین و سخت‌ترین وظیفه پدران و مادران تربیت فرزند است

تربیت کودکان شاد و سالم امروز، و انسان‌های موفق فردا