دیپلماسی ظریف در مقابل تحرکات اخیر ترامپ

همدلی: از چندی پیش منابع مختلف خبری اعلام کرده بودند که دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا قصد دارد در روزهای پایانی حضور خود در کاخ سفید یک آشوب به پا کند؛ شاید با این هدف که شرایط بدی به جو بایدن جانشین خود در کاخ سفید تحویل دهد.

همان زمان برخی منابع آمریکایی نیز اعلام کردند که تغییرات و جلسات مستمری با پنتاگون برقرار است و از یک شرارت در خاورمیانه خبر دادند. بعد از آن بود که ترور شهید فخری‌زاده در تهران رقم خورد. حالا این بار قبل از رسانه‌های غربی،‌ محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران وارد عمل شده و ابتکار را به دست گرفته است. او از پنجشنبه به همراه دیپلمات‌های خود رسما از احتمال وقوع یک جنگ خبر داده و سعی کرده با چانه‌زنی از وقوع آن جلوگیری کند.

«محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران هم روز پنجشنبه در حساب توئیتری خود با بیان ‌این‌که اطلاعات به دست آمده از عراق حاکی از توطئه‌ای برای ساخته و پرداخته کردن بهانه‌ای برای جنگ است، تاکید کرد: ایران به دنبال جنگ نیست، اما «آشکارا و مستقیم» از مردم، امنیت و منافع حیاتی خود دفاع خواهد کرد.

به جای مبارزه با کرونا در آمریکا، ترامپ و همپالگی‌هایش میلیاردها دلار برای ارسال بمب افکن‌های B۵۲ و ناوگروه به منطقه ما به باد می‌دهند. به تازگی بمب افکن B52 آمریکایی بر فراز خلیج فارس گشت‌زنی‌هایی را انجام داده است.

آمریکایی‌ها گفته‌‌اند پرواز این هواپیمای نظامی بیشتر در راستای بازدارندگی بوده است. برخی منابع می‌گویند آنان از سالگرد شهادت سردار سلیمانی و احتمال انتقام مجدد ایران بیم دارند.

مقامات آمریکایی قبلا از انتقال بمب‌افکن‌های آمریکایی به منطقه خاورمیانه خبر داده بودند. بمب افکن بی-۵۲ استراتوفورترس توانایی پرواز با سرعت‌های نزدیک به سرعت صوت تا ارتفاع ۱۲ هزار متری را دارد. این بمب‌افکن قادر به حمل بمب اتمی است. از بی-۵۲ در جنگ‌های نامتعارف برای مأموریت‌های تهاجمی استراتژیک، پشتیبانی نزدیک هوایی و عملیات دریایی استفاده می‌شود.

هشدار به شورای امنیت

در راستای هشدار ظریف، نمایندگی دایم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل نیز طی نامه‌ای به رئیس شورای امنیت و دبیرکل سازمان ملل اعلام کرد ماجراجویی نظامی آمریکا در خلیج فارس و دریای عمان، به ویژه در هفته‌های اخیر افزایش یافته است. در این نامه آمده است آمریکا علاوه بر اعزام سلاح‌های پیشرفته و بسیار پیچیده به این منطقه در چند هفته گذشته، به انجام برخی اعمال تحریک‌آمیز نظامی نیز مبادرت کرده است که به پرواز در آوردن تعدادی از بمب‌افکن‌های راهبردی دوربرد خود در روزهای اخیر بر فراز خلیج فارس از جمله آنها است.

نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد یادآور شده است: به موازات این تحرکات، مقامات آمریکا نیز همچنان به ارائه اطلاعات جعلی، ایراد اتهامات بی‌اساس و بیانات تهدیدکننده و تحریک‌آمیز علیه جمهوری اسلامی ایران ادامه داده‌اند و مجموع این گونه اقدامات ستیزه‌جویانه این کشور، محیط امنیتی پرتنش این منطقه بسیار حساس را وخیم‌تر ساخته است. در این نامه اضافه شده است: این اقدامات جنگ‌طلبانه اگر کنترل نشود، می‌تواند تنش را به سطح هشداردهنده‌ای افزایش دهد و بدیهی است که مسئولیت کامل تمام عواقب آن نیز بر عهده آمریکا خواهد بود.

نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد با تاکید بر ‌این‌که جمهوری اسلامی ایران به دنبال درگیری نیست، تاکید کرده است: توانایی و عزم قاطع ایران برای حفاظت از مردم خویش، دفاع از امنیت، حاکمیت، تمامیت ارضی و منافع حیاتی خود و همچنین پاسخ قاطع به هر گونه تهدید یا استفاده از زور علیه ایران نباید دست کم گرفته شود.

در این نامه تصریح شده است: از آنجاکه چنین ماجراجویی نظامی در تضاد آشکار با اهداف و اصول سازمان ملل و دارای آثار جدی بر صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی است، از شورای امنیت انتظار می‌رود آمریکا را وادار سازد به اصول و قواعد حقوق بین‌الملل پایبند باشد و این اقدامات غیرقانونی خود را متوقف کند.

هشدار مجدد در گفت‌وگو با کویت

به نظر می‌رسد که ظریف تلاش می‌کند از همه ظرفیت‌های دیپلماتیک خود برای جلوگیری از این ماجراجویی استفاده کند. او دیروز در گفت‌وگو با وزیر امور خارجه کویت نیز دوباره در این باره تذکر داده است. شیخ احمد ناصر المحمد الصباح وزیر امور خارجه کویت در گفت‌وگوی تلفنی خود در آغاز سال جدید میلادی با محمدجواد ظریف آخرین مسائل روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌ای را مورد گفت وگو و تبادل نظر قرار داد.

وزیر امور خارجه ایران در این گفت وگو علاوه بر تبیین دیدگاه جمهوری اسلامی در تامین ثبات و امنیت فراگیر به دور از دخالت بیگانگان، به برخی از تحرکات مشکوک و شیطنت‌های ایالات متحده در منطقه اشاره و اظهار داشت: مسئولیت عواقب هرگونه ماجراجویی احتمالی بر عهده واشنگتن خواهد بود.

پیش از این برخی از رسانه‌های منطقه نیز درباره احتمال ماجراجویی ترامپ مطالبی منتشر کرده بودند. روزنامه لبنانی الجمهوریه روز سه شنبه گذشته به نقل از یک مقام ارشد لبنانی نوشت: به نظرمی‌رسد ترامپ به دنبال بهانه‌ای است تا شاید برای بازکردن دروازه‌های جهنم به روی خاورمیانه از آن استفاده کند.

الجمهوریه به نقل از این مقام ارشد که به نام و هویت او اشاره نمی‌کند، افزود که از یک مرحله سخت و خطرناک می‌ترسد، در حالی که نشانه‌های بحران اقتصادی و مالی لبنان ادامه دارد، اوضاع منطقه متشنج است و احتمالاتی در منطقه وجود دارد که می‌تواند آن را به ویژه در چند روز باقی‌مانده ترامپ در کاخ سفید، در دهانه یک آتشفشان قرار دهد.

تنش‌های مشکوک

بررسی حوادث اخیر منطقه نیز نشان می‌دهد که برخی به دنبال تحریک طرف‌های مختلف در خاورمیانه هستند. چندی پیش که در بغداد سفارت آمریکا مورد هدف قرار گرفت و ترامپ در واکنش به آن انگشت اتهام را به سمت ایران نشانه رفت و درباره آن به تهران یک هشدار جدی داد. به تازگی نیز منصور‌ هادی رئیس جمهوری مستعفی یمن روز جمعه گذشته مدعی تشکیل یک کابینه تکنوکرات از استان‌های شمالی و جنوبی یمن و با مشارکت تمام گروه‌های سیاسی از جمله شورای انتقالی شد.

اما این اقدام با دو انفجار مشکوک هنگام ورود دولت جدید‌ هادی به عدن تکمیل شد و نکته مهم در انفجارها مانند دیگر توطئه‌های نظامی و امنیتی نشانه رفتن انگشت اتهام به سوی محور مقاومت و این بار انصارالله یمن بود. انفجار مشکوک اول دقایقی بعداز خروج اعضای دولت جدید منصور هادی از قسمت تشریفات فرودگاه عدن که از ریاض وارد عدن شده بودند، رخ داد.

خبرها حاکی از کشته شدن بیش از ۲۰ تن و زخمی شدن حدود ۶۰ تن دیگر است، اما هیچ آسیبی به اعضای کابینه دولت جدید ‌هادی وارد نشده است. منابع خبری یمن همچنین از وقوع انفجار مهیبی در اطراف کاخ (معاشیق) واقع در شهر عدن در جنوب این کشور که محل استقرار دولت ‌هادی است، خبر دادند.

وزیر اطلاع‌رسانی دولت ‌هادی و رسانه‌های ضد ائتلاف یمن و همسوی با سعودی بلافاصله انگشت اتهام را به سمت انصارالله و دولت نجات ملی نشانه رفتند و درصدد برآمدند از این اقدام غیرانسانی به نفع جبهه ضد مردمی یمن سوء استفاده کنند. برخی ناظران معتقدند که انفجارهای یمن را گروهی که مورد حمایت امارات است و نتوانسته در دولت جدید ‌هادی پست قابل توجه و وزارتخانه‌ای را به‌دست آورد، مرتکب شده است.

« محمد البخیتی» عضو دفتر سیاسی جنبش انصارالله یمن تاکید کرد که هدف قرار گرفتن فرودگاه بین‌المللی عدن از سوی خود مزدوران وابسته به عربستان سعودی – آمریکایی و امارات برای تسویه حساب درگیری‌های مداوم بین خود آنها انجام شد و ادعای دست داشتن این جنبش در این انفجارها را رد کرد.

تحلیلی از تحرکات

در این باره‌ه ادی خسروشاهین تحلیل‌گر در باره حوادث اخیر نوشته: نشانه‌ها کاملا متناقض است؛ از یک طرف کریستوفر میلر دستور خروج ناو نیمیتز از خلیج فارس را می‌دهد و از طرف دیگر هواپیماهای بمب‌افکن بی ۵٢در دومین ماموریت خود طی یک ماه گذشت و طی پرواز ٣٠ساعته از پایگاه نیروی هوایی مینوت در داکوتای جنوبی وارد خاورمیانه می‌شوند.

همزمان نیز ژنرال مکنزی اعلام می‌کند که آمریکا همچنان به استقرار ظرفیت‌های آماده نبرد در منطقه برای ایجاد بازدارندگی در برابر نیروهای متخاصم ادامه می‌دهد. تقریبا از ٢٠دسامبر و پس از حملات راکتی به سفارت آمریکا در بغداد تنش‌های نظامی میان تهران و واشنگتن رو به تزاید گذاشته است؛اما مصاحبه یک مقام ارشد نظامی آمریکا با واشنگتن‌پست در ٣٠دسامبر به یکباره آتش تنش‌ها را شعله‌ورتر کرد.

این مقام آمریکایی در این گفت و گو با اشاره به اطلاعات طبقه بندی شده ایالات متحده در مورد دیدار فرماندهان گروه‌های شبه نظامی با رهبران سپاه قدس ادعا می‌کرد که اخیرا سلاح‌های متعارف پیشرفته از مرز ایران به عراق سرازیر شده است.

او افزود:‌حدس و گمان اول بر وجود شکاف میان مقامات پنتاگون در مورد خطر قریب‌الوقوع ایران صحه می‌گذارد. حدس دوم رد و بدل پیام‌هایی میان ایران و آمریکا از طریق یک بازیگر ثالث همچون قطر در مورد ضمانت‌های دوجانبه برای پرهیز از رویارویی حکایت می‌کند.در این نوع از دیپلماسی غیر مستقیم احتمالا ایران تضمین‌های لازم را برای عدم کشته شدن سربازان آمریکایی داده و در مقابل آمریکا نیز عزم خود را برای عدم درگیری با ایران به نمایش گذاشته است.

حدس و گمان سوم این است که میان تصمیمات ایالات متحده هیچ تناقضی وجود ندارد.یعنی بی۵٢برای این به منطقه آمده است که نیمیتز از منطقه خارج شود و اقدامات پوششی و بازدارنده دیگر در دستورکار قرار بگیرد. خسروشاهین ادامه داد: حدس و گمان چهارم عزم کامل ایران و آمریکا برای دور شدن از برخورد قریب‌الوقوع است.یعنی ایالات متحده و ایران با توجه به مانورهای قدرت خود در یکماه اخیر به یک نقطه تعادلی رسیده‌‌اند.

اما در این میان عوامل منطقه‌ای طی عملیات تخریبی می‌توانند دو بازیگر را از این نقطه تعادلی دور کنند.محاسبات و تحلیل استراتژیک در این فضای پرابهام بسیار دشوار است؛ بخصوص وضعیت انتقالی قدرت در واشنگتن و دوری جستن ترامپ از پذیرش شکست بر این ابهامات به شدت افزوده است؛با وجود این ابهام غلیظ یک چیز مبرهن و روشن است:نیروهای نظامی دو طرف تا ٢٠ژانویه در وضعیت آماده‌باش قرار دارند.هم پدافند هوایی و نیروی دریایی ایران و هم نیروهای آمریکایی در وضعیت آماده‌باش کامل قرار گرفته‌‌اند.