دولت جدید آمریکا به مسیر دیپلماسی با ایران بازگشته؟

مهسا مژدهی: هفته گذشته واشنگتن با تصمیماتی در خصوص ایران دست به یک عقب نشینی از مواضع پیشین خود زد. این اتفاقات در شرایطی رخ داد که ایران برابر با زمان مهلت تعیین شده از پروتکل الحاقی خارج شد. ناظران پذیرش حضورآمریکا در میان کشورهای 5+1، لغو ممنوعیت دوران ترامپ در تردد دیپلمات های ایرانی و پس گرفتن مکانیسم ماشه را در کنار گام هایی مانند کناره گیری واشنگتن از جنگ یمن و عدم فروش سلاح به سعودی ها قرار داده و آنها را چراغ سبزی به تهران دانستند که باعث عبور دو کشور از فاز خصمانه دولت ترامپ به سمت دیپلماسی خواهد شد.رفتار اخیر دولت آمریکا در قبال ایران تا چه اندازه به معنای تغییر سیاست های واشنگتن در قبال کشورمان به حساب می آید؟ در خبرآنلاین با مهدی مطهرنیا کارشناس مسائل بین الملل و سیاست خارجی به گفتگو نشسته ایم:

ایالات متحده در سلسله اقداماتی که از زمان حضور بایدن در وزارت خارجه و اعلام خروج از جنگ یمن اغاز شد، سیاست متفاوتی را در قبال ایران در پیش گرفته است. این در حالیست که فعلا خبری از لغو تحریم ها که خواسته ایران است، نیست. این نشانه ها چه معنایی دارند؟

 اگر امریکایی ها از سازمان ملل متحد درخواست فعال شدن مکانیسم ماشه را پس گرفته اند، به این دلیل است که اساسا این نامه در سازمان ملل خاک خورد و همراهی متحدین واشنگتن را به دنبال نداشت. دومین کار این بود که اجازه دادند دیپلمات های ایرانی در محدوده و شعاع بیشتری از آنچه در دوران ترامپ بود، تردد کنند و سومین اقدام ایالات متحده پذیرش دعوت اروپایی ها به شرکت در جلسه 5+1 بود. اما امریکایی ها به هیچ وجه بر اساس قول  انتخاباتی بایدن به برجام باز نگشته اند. لذا این سه مطلب تلاشی است برای اینکه واشنگتن بتواند با آن سوی اقیانوس اطلس و متحدین اروپایی خود همکاری بیشتری در خصوص مسائل بین المللی و به ویژه پرونده هسته ای ایران داشته باشد.

در ماجرای عربستان با توجه به اینکه امریکایی ها در زمان دموکرات ها تلاش دارند تا نیروهای معارض با جهت گیری های عربستان ارتباط تنگاتنگ تری داشته باشند و از طریق مذاکره بتوانند با ارتباط آنها زمینه جذب بیشتر را فراهم کنند. البته در این میان به دلیل اینکه حوثی ها با تهران روابط خوبی دارند و ایران مایل به پایان جنگ یمن است، از این اقدامات به عنوان چراغ سبز به ما یاد شد. آنچه که امریکایی ها در حال انجام آن هستند ادامه سیاست های امریکاست. با این تفاوت که ادبیات ترامپ ادبیات سختی بود و ادبیات بایدن ادبیات نرمی است و البته در برخی از تصمیمات مانند همین موضوع یمن و عربستان اختلافاتی با هم دارند.

دولت بایدن و دستگاه دیپلماسی آن تلاش دارند تا با استفاده از ابزار دیپلماسی و فراهم آوردن زمینه های بیشتر با طرف های مقابل هزینه های امریکا را پایین بیاورند. اما در همین حال اگر طرف مقابل مقاومت کند، آنها سریع تر و بهتر از جمهوریخواهان می توانند افکار عمومی درون آمریکا و متحدان خود را در جهت اعمال فشار بیشتر، با خود همراه کنند.

لذا دولت بایدن به ساز و کاری که به عنوان میراث اوباماست باز می گردد. یعنی عضوی از 5+ 1 خواهد بود. اما بر این تاکید دارد که برجام دیگر به عنوان یک توافقنامه ایده آل برای آمریکا مطرح نیست و نیاز به گسترش برجام وجود دارد. همانطور که بلینکن اعلام کرد بازگشت ایالات متحده به دعوت کشورهای اروپایی یعنی حضور آمریکا در جامعه بین المللی و شعار آمریکا برگشته است که می تواند در شرایطی عمق فشار را بر ایران افزایش دهد. بایدن در روز اول پانزده فرمان اجرایی را امضا کرد و خوشبینانه این احتمال می رفت که یکی از آنها برجام باشد اما او حتی در سخنرانی خود سخنرانی از این معنا نگفت و در کنفرانس امنیتی مونیخ هم  تنها اعلام کرد که به دعوت متحدینش برای بازگشت به سازوکار 5+1 باز میگردد. در تهران می توان این موضوعات را عقب نشینی دانست چرا که نشانه های آشکاری از تغییر سیاست ها در مقایسه با زمان ترامپ دیده می شود. اما اینکه ایا این مواضع عقب نشینی است و نشان دهنده اقدامات گسترده تر در اینده و یا حرکتی رو به جلو در مسیر ایجاد اتحاد بیشتر بین امریکا و متحدین و حتی نزدیکی با رقبا، باید کمی منتظر ماند.

به نظر می رسد که امریکا از سیاستی که ترامپ آن را اول امریکا نامیده بود فاصله گرفته و به سمت مذاکره و دیپلماسی پیش می رود. این وضعیت شامل حال ایران هم خواهد بود. ایا ما واقعا از سیاست ورزی دوران ترامپ فاصله زیادی پیدا کرده ایم؟

به هر ترتیب ترامپ بیشتر فریاد می زد و کمتر اقدام سخت انجام می داد و بیشتر از دموکرات ها توانست مسائل را با مذاکره جلو ببرد. او حتی اولین رییس جمهوری آمریکا شد که توانست پا در خاک کره شمالی بگذارد. هر چند که کاری از پیش نبرد ولی ملاقلات هایی با رهبر اهنین کره شمالی داشت. او البته فرمان ترور شهید سلیمانی را صادر کرد اما در حمله کشوری مانند ایران در شرایطی که وضعیت قرمز بود هم تعجیلی نکرد. 

اکنون و در دولت بایدن، آنها بر اساس روش دموکرات ها ارام حرف می زنند و اتحاد بیشتری به عمل می آورند. اما جو بایدن در تبلیغات انتخاباتی اش هم مانند ترامپ به هیچ وجه وعده نداده است که مثلا در دوران ریاست جمهوری اش جنگی به پا نکند. لذا باید بدانیم که آنچه در امریکا تغییر می کند ادبیات سیاسی و بر اساس تکنیک های احزاب حاکم در این کشور است. به طبع چه در زمان ترامپ و چه بایدن مذاکره و چه استفاده از قدرت سخت به عنوان مکمل مورد استفاده بودند. دموکرات ها ادبیات نرمی دارند ولی بسیاری از برخوردها را همان ها ایجاد کرده اند و در عوض جمهوری خواهان که با زبان سخت سخن می گویند در شرایطی هم در عرصه دیپلماسی فعال بوده اند. 

این نوع رفتارها که می شود اسمش را عقب نشانی بگذاریم در واقع به معنای فعال شدن زبان دیپلماسی بین دو کشور است؟

در عرصه عمل دیپلماسی بیشتر از قبل در عرصه مطرح است. اساسا سنت حاکم بر رفتار دموکرات ها بر اساس دیپلماسی است. البته جمهوری خواهان هم راه را برای مذاکره باز گذاشته بودند. اما به دلیل تحریم هایی که حاضر به لغو آنها نبودند، ایران نپذیرفت که با توجه به سوابقی که وجود داشت پای میز مذاکره برود.

اکنون بایدن تیمی را تشکیل داده که این تیم به خاطر سابقه  شرکت در مذاکرات با ایران در زمان اوباما می تواند ادبیات دیپلماتیک سهل تری را با تهران پیش بگیرد. اما در عین حال باید پذیرفت که آنها سابقه و تجربه مذاکره با ایرانی ها در دوره پیشین را دارند و این موضوع برای آنها هم یک نوع امتیاز به حساب می آید. همانطور که برای دولت ایران هم تجربه مذاکره با همین تیم در دوران پیش از ترامپ می تواند یک امتیاز مثبت و خوب تلقی شود. 

عملکرد دیپلمات های ایرانی را در قبال اقدامات اخیر چطور می بینید؟

دیپلماسی ابزار سیاست خارجی است و آنها مجری فرمان تصمیم گیران در عرصه سیاست خارجی هستند. دیپلمات ها در مسیر ریل گذاری شده سیاست خارجی عمل می کنند. در ماجرای برجام امریکایی ها خواهان مذاکرات گسترده بودند. اما رهبری جمهوری اسلامی ایران اعلام کردند که آنها تنها در مورد مساله هسته ای به گفتگو بپردازند. در مورد موارد اخیر هم اظهارنظرهای مقامات ایرانی همانی است که سیاستگذاران کشورمان بر آن تصمیم دارند و به همین دلیل انها از مواضع خود که لغو تحریم ها پیش از هرگونه گفتگوست دفاع می کنند. 

>>> این مطالب را هم بخوانید:
تندروها می‌خواهند توافق و گشایش اقتصادی به امضای خودشان باشد
رمزگشایی از یک بیانیه پرسروصدا؛ دوصدایی عامل تضعیف توان ملی است
با بستن دست دولت چگونه انتظار داریم تحریم‌ها لغو شود؟

312 310