دنباله‌دار حیرت‌انگیزِ آسمان: فرصت خوبِ حواس‌پرتی

برترین‌ها: دنباله‌دار نئووایز نخستین‌بار در تاریخ ۲۷ مارس ۲۰۲۰ توسط “کاوشگر نقشه‌بردار فروسرخ میدان وسیع” ناسا رصد شد و چند روزی است که به وضوح در آسمان کره زمین خودنمایی می‌کند. 

ظهور دنباله‌دار پرنور نئووایز این روزها توجه منجمان آماتور و علاقه‌مندان به آسمان شب را به خود جلب کرده است. دنباله‌داری پرنور که به راحتی با چشم غیرمسلح دیده می‌شود و سوژه بسیار جذابی برای عکاسی است. ظهور این دنباله‌دار پرنور در آسمان از آن دست اتفاقاتی است که به هیچ وجه نباید دیدن آن را از دست داد!

نمای دنباله‌دار نئووایز بر فراز کوه‌های آلپ شرقی در فرانسه

تلسکوپ فضایی NEOWISE این دنباله‌دار را اوایل بهار امسال کشف کرد. در آن زمان نئووایز دنباله‌داری بسیار کم‌نور بود که رصد آن تنها با تلسکوپ‌های بزرگ امکان‌پذیر بود.

نئووایز یکی از پرنورترین و جذاب‌ترین دنباله‌دارهای ده سال اخیر است که از نیمکره شمالی زمین دیده می‌شود. ظهور دنباله‌دارها در آسمان اتفاقی غیرعادی نیست. اما ظهور دنباله‌داری درخشان و باشکوه چیزی نیست که هر سال اتفاق بیفتد. بیشتر دنباله‌دارها اجرامی کم‌نور و کوچک هستند که رصد آن‌ها فقط با ابزارهای رصدی ممکن است. دنباله‌دار نئووایز اما به اندازه‌ای پرنور است که به راحتی با چشم غیرمسلح دیده می‌شود. از سوی دیگر دم نسبتا بلند این دنباله‌دار نیز جذابیت آن را بیشتر می‌کند.

درخشش نئووایز در یک نگاه

اواسط تیرماه دنباله‌دار نئووایز به نزدیک‌ترین فاصله مداری از خورشید رسید و چند روزی درخشش خورشید مانع از رؤیت آن می‌شد.

حساس‌ترین بخش سفر نئووایز در مدارش برای ملاقات با خورشید در ۱۳ تیر ۹۹ رقم خورد. در این روز دنباله‌دار به کمترین فاصله مداری از خورشید رسید و فقط حدود ۴۴ میلیون کیلومتر از ستاره مادر منظومه شمسی فاصله داشت. اگر در نظر بگیریم که عطارد در جایگاه نزدیک‌ترین سیاره به خورشید، چیزی حدود ۵۸ میلیون کیلومتر از آن فاصله دارد، می‌توانید حدس بزنید در فاصله ۴۴ میلیون کیلومتر از خورشید و حتی نزدیک‌تر، شدت گرما و فشار تابشی و باد‌های خورشیدی چنان به اوج می‌رسد که می‌تواند به انهدام هسته دنباله‌دار بینجامد و مهر تکه‌تکه شدن را بر سرنوشت دنباله‌دار‌هایی چنین جسور بزند.

این سرنوشتی است که بار‌ها برای دنباله‌دار‌ها رخ داده است؛ همین امسال در شرایطی که پیش‌بینی می‌شد دنباله‌دار‌های اطلس (ATLAS) و سوآن (SWAN) به پدیده کم‌نظیر آسمان شب در سال ۹۹ تبدیل شوند و دم زیبا، درخشان و پرشکوه خود را به رخ زمینیان بکشند، گرمای خورشید موجب شکسته‌شدن هسته آن‌ها و محو شدنشان از محدوده رؤیت با ابزار اپتیک آماتوری شد.

اما این بار خوشبختانه دنباله‌دار نئووایز از این ملاقات جانسوز به سلامت بیرون آمده است و حالا در مدار خود و در مسیر دور شدن از خورشید، شب به شب به نزدیک‌ترین فاصله مداری‌اش با زمین نزدیک‌تر می‌شود. اگر همه چیز خوب پیش برود، بعید نیست در شب‌های آتی با درخشش پرشکوه‌تر دنباله‌دار در آسمان شامگاهی روبه‌رو شویم و به این ترتیب میلیون‌ها نفر در سراسر جهان بتوانند این مسافر تازه ملاقات‌کرده با خورشید را در فاصله‌ای نزدیک‌تر نسبت به زمین با چشم غیرمسلح مشاهده کنند.

دم دنباله‌دار نئووایز

دنباله‌دار نئووایز اکنون در نیمکرۀ شمالی کره زمین در حال گردش است. دم‌های در حال رشد آن تقریباً شش درجه در این میدان دید تلسکوپی کشیده شده که قبل از طلوع آفتاب در تاریخ ۱۰ ژوئیه از برنو، جمهوری چک ثبت شده است. دم غباری گسترده و زرد رنگ این دنباله‌دار که با فشار تابش نور خورشید بیرون زده شده به راحتی مشاهده می‌شود. اما این تصویر همچنین دم ضعیف‌تر و مایل به آبی تیره‌تر این دنباله را نشان می‌دهد که متمایز از غبار بازتابندۀ دنباله‌دار است.

C F NEOWISE druckmullerدم ضعیف‌تر یک دم یونی است و با بیرون کشیده شدنِ یون‌های حاصل از کمای دنباله‌دار توسط میدان‌های مغناطیسی در باد خورشیدی و فلورسانس در نور خورشید تشکیل شده است. در این پرترۀ عمیق از بازدید کننده جدید منظومه شمسی بیرونی، دم‌های دنباله دار نئووایز یادآور دم‌های روشن‌تر دنباله‌دار بزرگ هیل-باپ، در سال ۱۹۹۷ است. به گفته منجمان این دنباله‌دار این ماه همچنان خواهد درخشید و در تاریخ ۲۲ جولای سال جاری (یک مرداد) در نزدیک‌ترین حالت خود به زمین خواهد رسید.

نئووایز را چطور دیده‌ایم؟

در هفته‌ای که گذشت دنباله‌دار نئووایز پس از اذان صبح در افق شمال شرقی آسمان سحرگاه در محدوده پایین‌تر از صورت فلکی ارابه‌ران (Auriga) و ستاره درخشان عَیوق (Capella)، از حدود یک ساعت پیش از طلوع خورشید همچون هاله‌ای مه‌آلود با دمی که خیلی سخت با چشم غیرمسلح مشاهده‌پذیر بود در هوای گرگ‌ومیش سحرگاه طلوع می‌کرد.

از بخت بد ما ساکنان تهران و بسیاری از شهر‌های نیمه شمالی کشور، آسمان سحرگاه در بیشتر شب‌هایی که گذشت ابری یا نیمه‌ابری بود؛ به‌طوری که حتی وقتی به همراه جمعی از منجمان آماتور و عکاسان نجومی تهران در بامداد پنجشنبه ۱۹ تیر به ارتفاع ۲۹۰ متری برج میلاد تهران رفتیم تا این دنباله‌دار کم‌نظیر را در شرایط ویژه رصد کنیم، باز هم ابر‌ها به ما اجازه رؤیت این مسافر زیباروی آسمان شب را نداد. اما خوشبختانه در همین مدت بسیاری از عکاسان آسمان شب در کشور توانسته‌اند نما‌هایی حیرت‌انگیزی از شکوه این دنباله‌دار را در قاب دوربین‌های خود ثبت کنند.

زمان و مکان مناسب برای رصد دنباله‌دار نئووایز

در حال حاضر دنباله‌دار نئووایز پیش از طلوع خورشید کمی بالاتر از افق شمال شرق در آسمان می‌درخشد. برای رصد نئووایز بهتر است به رصدگاهی با افق باز و آسمان شفاف بروید. چرا که این دنباله‌دار ارتفاع زیادی از افق نمی‌گیرد.

بهترین زمان برای رصد نئووایز حدود دو تا یک ساعت پیش از طلوع خورشید است. با نزدیک شدن به زمان طلوع خورشید ارتفاع نئووایز از افق بیشتر می‌شود، اما روشن شدن آسمان رصد این دنباله‌دار را تا حدودی سخت می‌کند.

برای پیدا کردن این دنباله‌دار در آسمان کافی است رو به افق شمال شرق بایستید. این روزها سیاره زهره نیز در آسمان صبحگاهی قرار دارد و به راحتی می‌توانید آن را در آسمان ببینید. کمی آن سوتر ستاره درخشان عیوق (Capella) را نیز خواهید دید. عیوق پرنورترین ستاره صورت فلکی ارابه‌ران است که نئووایز این شب‌ها در آن جای گرفته است.

در مرحله بعد و با کمک نقشه زیر می‌توانید دنباله‌دار نئووایز را در آسمان پیدا کنید. نئووایز (حداقل در شرایط فعلی) با چشم غیرمسلح همچون خطی محو و نسبتا کم‌نور در آسمان دیده می‌شود. برای دیدن نمایی بهتر از این دنباله‌دار می‌توانید از دوربین دوچشمی و یا تلسکوپ با میدان دید باز استفاده کنید. حتی با استفاده از یک دوربین دوچشمی (شکاری) کوچک می‌توانید نمای بسیار جذابی از این دنباله‌دار ببینید.

برای رصد دنباله نئووایز نیاز چندانی به دور شدن از شهرها و آلودگی نوری نیست و حتی از محل سکونت‌تان (در صورت داشتن افق باز و آسمان شفاف) می‌توانید این دنباله‌دار را رصد کنید.

نئووایز در روزهای پیش رو مسیر حرکت خود در آسمان را ادامه خواهد داد و از ۲۲ تیر به مرور وارد آسمان شامگاهی خواهد شد. این دنباله‌دار در هفته‌های بعد در آسمان شامگاهی ارتفاع بیشتری از افق خواهد گرفت و پس از غروب خورشید و تاریک شدن آسمان بالاتر از افق شمال غرب خواهد درخشید. نئووایز از ۲۲ تا ۲۸ تیر هم در آسمان صبحگاهی و هم در آسمان شامگاهی قابل مشاهده خواهد بود.

با ورود این دنباله‌دار به آسمان شامگاهی و افزایش ارتفاع آن در هفته‌های پیش رو احتمالا شاهد نمایشی باشکوه در آسمان خواهیم بود.

دنباله‌دار نئووایز اول مرداد به نزدیک‌ترین فاصله‌اش از زمین خواهد رسید و از ۱۰۳ میلیون کیلومتری سیاره‌مان گذر خواهد کرد.

چطور از نئووایز عکس بگیریم؟

اگر توانستید دنباله‌دار نئووایز را ببینید، مطمئنم دوست دارید از آن عکس هم بگیرید. این کار را می‌توانید با دوربین باکیفیت برخی گوشی‌های هوشمند که قابلیت نوردهی تا قریب به ۳۰ ثانیه و تنظیم ایزو و دیافراگم را برای کاربران خود مهیا می‌کنند، انجام دهید. فراموش نکنید از آنجا که در نور کم شامگاهی عکس می‌گیرید، بایستی حتما گوشی را روی سه‌پایه قرار دهید تا عکس شما تار نشود. با این حال حتما توصیه می‌کنیم اگر ممکن بود از دوربین‌های حرفه‌ای عکاسی که قابلیت تنظیم سرعت و ایزو و دیافراگم را دارند به جای دوربین گوشی استفاده کنید تا دستتان برای ثبت عکس با کیفیت‌تر باز باشد. همین‌طور اگر بتوانید از لنز‌های تله برای دوربین عکاسی بهره ببرید، بزرگنمایی بیشتری در اختیار خواهید داشت و می‌توانید از دنباله‌دار و دم زیبایش با جزئیات بیشتری عکس بگیرید.

تنظیم وضوح دوربین را روی ستاره‌های درخشان آسمان با استفاده از زوم اپتیکال در ویزور دروبین می‌توانید انجام دهید. بسته به‌شدت تاریکی آسمان، چیزی حدود یک تا چهارثانیه نوردهی با استفاده از ایزو بالاتر از ۱۶۰۰ می‌تواند برای گرفتن چنین عکس‌های کافی باشد. اما در نهایت وقتی دوربین را روی سه‌پایه نصب کرده‌اید، این شمایید که باید به تنظیمات مناسب نوردهی و دیافراگم و ایزو برای ثبت عکس برسید و فرمول قطعی برای عکاسی در این شرایط نمی‌توان ارائه کرد.

منبع : جام‌جم، یورونیوز و sunproject