دفتر سیاسی حماس به ایران خواهد آمد؟

رسول سلیمی: قطر، آمریکا و مصر در ماه‌های اخیر تلاش‌های گسترده‌ای را برای میانجی‌گری بین حماس و اسرائیل به منظور برقراری آتش‌بس در درگیری‌های نظامی در نوار غزه انجام دادند. حالا قطر اعلام کرده است که در حال حاضر میانجی‌گری درفرآیند مذاکرات بین اسرائیل و حماس را به تعلیق درمی‌آورد. وزارت امور خارجه قطر در بیانیه‌ای تاکید کرد: «ده روز پیش به طرفین اطلاع دادیم که در صورت عدم دستیابی به توافق، تلاش‌های میانجی‌گری را متوقف می‌کنیم.»

وزارت خارجه قطر در این بیانیه تاکید کرده است که: «قطر زمانی این تلاش‌ها را با شرکای خود از سر خواهد گرفت که طرف‌ها تمایل و جدیت خود را برای پایان دادن به جنگ در نوار غزه نشان دهند.» قطر به همراه آمریکا و مصر از سال ۲۰۲۳ و پس از برقراری آتش‌بس یک هفته‌ای که به آزادی اُسرا در غزه و تبادل آن‌ها با زندانیان فلسطینی در اسرائیل منجر شد، میانجی‌گری بین دو طرف را بر عهده گرفت.

بنا بر گزارش رسانه‌های “تایمز اسرائیل” و “فایننشال تایمز”، مقامات قطر نزدیک به ده روز پیش در واکنش به “درخواست فوری” آمریکا از نمایندگان حماس در دوحه خواسته بودند که قطر را ترک کنند. خبرگزاری رویترز نیز روز جمعه ۱۸ آبان به نقل از یک مقام ارشد دولت آمریکا گزارش داد که واشینگتن به قطر گفته است با اقدام اخیر حماس که تازه‌ترین طرح آتش‌بس را هم رد کرد، حضور این گروه در دوحه “دیگر قابل قبول نیست”.

اما در مقابل یکی از مسئولان حماس اعلام کرد که این گروه «هیچ درخواستی برای ترک قطر دریافت نکرده است». او در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه از دوحه گفت: «ما چیزی برای تأیید یا تکذیب اظهارات منتشر شده از سوی منبع دیپلماتیک ناشناس نداریم.»

این منبع آگاه همچنین به رویترز گفت که علاوه بر اسرائیل و حماس، دولت آمریکا را نیز از تصمیم خود مطلع کرده است. این منبع افزود: «قطری‌ها به دولت آمریکا اعلام کردند زمانی که هر دو طرف تمایل صادقانه‌ای برای بازگشت به میز مذاکره نشان دهند، آماده خواهند بود دوباره در میانجی‌گری شرکت کنند.»

حماس از سال ۲۰۱۲ بنا به درخواست دولت باراک اوباما یک دفتر سیاسی در دوحه دایر کرد تا امکان ارتباط با این گروه برقرار باشد. حملات اسرائیل به غزه در پاسخ به حمله ۷ اکتبر حماس، تاکنون مرگ ۴۳ هزار و ۵۵۳ نفر را در نوار غزه که بیشترشان غیرنظامی بودند در پی داشته است.

به نظر می‌رسد درخواست برای اخراج حماس از قطر، تلاشی در آخرین هفته‌های دولت بایدن برای پیگیری نوعی توافق صلح، قبل از پایان دوره ریاست جمهوری او باشد. برخی ناظران سیاسی معتقدند شکست بایدن در خاتمه دادن به جنگ غزه یکی از مهمترین انگیزه های مسلمانان امریکا برای رای به ترامپ بوده است.

اما  در صورتی‌که حماس مجبور به ترک قطر شود، مشخص نیست که دفتر سیاسی این گروه به کجا منتقل شود. برخی تحلیلگران سیاسی معتقدند که ایران به‌عنوان یک متحد حیاتی حماس به عنوان یکی از گزینه‌ها برای بقای این گروه خواهد بود. اما از سوی دیگر ترور اسماعیل هنیه در تهران، نگرانی ها از تکرار عملیات های تروریستی علیه رهبران سرشناس محور مقاومت را مطرح کرده است. از سوی دیگر حضور در تهران به حماس امکان استفاده از کانال‌های دیپلماتیک مشابه با غرب در قطر را نمی‌دهد و بجز آنکه امریکا در ایران سفارتخانه ندارد، حماس مجبور خواهد بود مذاکره با اسرائیل را با بیش از دو واسطه در تهران انجام دهد.

از این رو ناظران سیاسی معتقدند در شرایط ایرانِ در تحریم، که کانال های سیاسی ارتباط با امریکا و اسرائیل برای دفاع از منافع حماس در داخل ایران فعال نیست، گزینه محتمل‌تر از ایران برای جابجایی دفتر سیاسی حماس، ترکیه خواهد بود. این کشور به عنوان یکی از اعضای ناتو و همچنین یک کشور با اکثریت سنی، به این گروه پایگاهی می‌دهد که از آنجا در امنیت نسبی فعالیت کند. از سوی در آخرین دیدار رجب‌طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه با اسماعیل هنیه، رئیس سیاسی حماس و هیات همراهش، در استانبول طرح انتقال دفتر سیاسی حماس مطرح شده بود و به نظر می رسد اردوغان از ظرفیت سیاسی موثری برای دفاع از منافع حماس در شرایط فعلی برخوردار است.

۳۱۱۲۱۳