در سفر به پاسارگاد، از کجا دیدن کنیم؟

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۶/۰۴/۲۴ منتشر شده و در تاریخ ۱۴۰۰/۰۳/۰۵ به‌روزرسانی شده است.}

«پاسارگاد»، نام شهری در استان فارس است که در بین دو کوه از رشته‌کوه‌های زاگرس قرار دارد و دارای آب و هوایی معتدل در تابستان و نسبتا سرد در زمستان است. مجموعه‌ باستانی پاسارگاد نیز که یادگاری از دوران پرشکوه هخامنشی است، در همین شهرستان قرار دارد و این شهرستان نیز به‌دلیل وجود این مجموعه‌ ارزشمند ملی، به این نام لقب گرفته است. مجموعه‌ پاسارگاد، میراثی است که از ایران کهن به یادگار مانده و امروزه به واسطه‌ حضور آثار ارزشمندی همچون آرامگاه کوروش بزرگ، تنگ بلاغی، تل تخت پاسارگاد، مجموعه‌ سلطنتی و بسیاری آثار شگرف دیگر، همچون نگینی بی‌نظیر و بی‌همتا، در خاک سرزمین ایران می‌درخشد. همچنین به نظر می‌رسد که «پاسارگاد»، که در برگیرنده‌ این مجموعه‌ تاریخی و کهن است، نام اولین پایتخت سلاطین هخامنشی است که جایگاه امروزی آن، در مرکز استان فارس و بر فراز دشتی وسیع، مشاهده می‌شود. با ما همراه شوید تا جاهای دیدنی پاسارگاد را به شما معرفی کنیم.

۱. مجموعه سلطنتی پاسارگاد

_{عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia}

در مرکز پاسارگاد، در مکانی معروف به «چهارباغ»، تعدادی بنای تاریخی به نام «مجموعه‌ سلطنتی پاسارگاد»، قرار گرفته است که به نظر می‌رسد، تعدادی از کاخ‌های هخامنشیان به نام‌های «کاخ دروازه»، «کاخ بارعام» یا «کاخ پذیرایی کوروش»، «کاخ S» یا «تالار عمومی»، «کاخ مسکونی کوروش دوم» یا «کاخ P»، است.

پیکربندی اصلی کاخ‌ها، متشکل از سالن‌های ستون‌دار است. جالب است بدانید که در «کاخ پذیرایی»، بخش‌هایی از سه جرز سنگی مشاهده می‌شود و بر بالای جرزی که در بخش جنوبی قرار دارد، می‌توان قدیمی‌ترین سنگ‌نبشته‌ را که با خط میخی متنی بر آن حک شده را مشاهده کرد. بر این کتیبه چنین نوشته شده است:

«آدم کوروش خشایثی یه هخامنشی یه»

«من، کوروش شاه هخامنشی‌ام»

این متن به زبان‌های پارسی باستان، عیلامی و بابلی نوشته شده است.

۲. آرامگاه کوروش

_{عکس‌ از وب‌سایت Wikiwand}

آرامگاه کوروش در مجموعه‌ تاریخی پاسارگاد، مهم‌ترین جاذبه‌ این محوطه‌ باستانی است. 

در مجموعه‌ تاریخی و باستانی پاسارگاد، یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی دوران حکومت هخامنشیان قرار دارد که از آن به نام «آرامگاه کوروش کبیر»، یاد می‌شود. ساختمان آرامگاه بین باغ‌های سلطنتی قرار گرفته و سازندگان این اثر باشکوه، آن را با استفاده از سنگ‌های بزرگ و مرتفع که بلندای برخی از آن‌ها تا هفت متر نیز برآورد شده است، ساخته‌اند.

در گذشته این آرامگاه که قطعا مهم‌ترین جاذبه‌ گردشگری در مجموعه‌ پاسارگاد محسوب می‌شود، به نام «مشهد مادر سلیمان»، شهرت داشت و امروزه نیز به‌عنوان یکی از پرطرفدارترین جاذبه‌های توریستی استان فارس و شهرستان پاسارگاد، میزبان جمع زیادی از گردشگران از سراسر ایران و جهان است.

۳. تُل تخت پاسارگاد

_{عکس‌ از وب‌سایت تیشینه}

از دیگر عمارت‌های قرارگرفته در محوطه‌ باستانی پاسارگاد، «تُل تخت» یا «تخت مادر سلیمان» است که به «دژ داریوش» نیز شهرت دارد. گفته می‌شود که داریوش از پادشاهان هخامنشیان، پس از احداث «تخت جمشید»، در پیرامون بنای پاسارگاد، این دژ را در مساحتی به وسعت دو هکتار، احداث کرد. تالارهای ستون‌دار، سکوهای عظیم، اتاق‌های متعدد و انبار، از جمله بخش‌هایی است که طی کاوش‌های باستان‌شناسان در تل تخت، کشف شده است. این بنا که پیش‌تر یک عمارت تشریفاتی بوده، به دستور داریوش بزرگ، به دژی کاملا قدرتمند و محکم، تبدیل می‌شود.

۴. مقبره کمبوجیه (زندان سلیمان)

_{عکس‌ از وب‌سایت Wikiwand}

«مقبره‌ کمبوجیه»، بنایی کهن و متعلق به اوایل حکومت هخامنشیان در محوطه‌ باستانی پاسارگاد است که به نام «زندان سلیمان» نیز شناخته می‌شود. برخی از باستان‌شناسان معتقدند که این آرامگاه، در واقع آتشکده‌ای است از دوران کوروش کبیر برجای مانده و در دوران اسلامی نیز به نام «زندان سلیمان» شهرت داشته است. از ویژگی‌های این آتشکده تاریخی، شباهت معماری آن با مقبره‌ کوروش کبیر است که به‌عنوان یکی از شاهکارهای معماری دوران هخامنشی شناخته می‌شود. طرح بنا متشکل از بلوک‌های سنگی روی هم قرارگرفته به‌صورت چهار گوش و به‌شکل برج است، که متاسفانه امروزه تنها یک دیواره از آن برجای مانده است و گردشگران در مسیر رسیدن به کاخ‌های اختصاصی و کاخ بارعام با تُل تخت، می‌توانند این اثر شگفت‌انگیز ایران باستان را مشاهده کنند.

۵. کاروانسرای مظفری پاسارگاد

_{عکس‌ از وب‌سایت Wikiwand}

یکی دیگر از عمارت‌های تاریخی در مجموعه‌ باستانی پاسارگاد که قدمت آن به دوران حکومت آل مظفر بازمی‌گردد، بنایی کهن و متشکل از حیاطی به وسعت حدود ۲۱۰ مترمربع، با ایوانی به عرض ۳۰ متر به‌شکل چهارگوش و تعدادی اتاق کوچک و بزرگ که در نزدیکی آرامگاه کورش احداث شده و از آن به «کاروانسرای مظفری» یاد می‌شود. جالب است بدانید که سنگ‌های سفیدرنگی که در ساخت بخش‌هایی از این کاروان‌سرا مورد استفاده قرارگرفته است، در واقع از کاخ‌های مجموعه‌ پاسارگاد به سرقت رفته است.

۶. محوطه مقدس پاسارگاد

_{عکس‌ از وب‌سایت گشتول}

محوطه‌ای باستانی در فاصله‌ای حدود ۱,۲۰۰ متری از بخش شمال غربی مجموعه‌ پاسارگاد و در پشت تپه‌ ماهورهای سنگی که به دشت مشرف است، مشاهده می‌شود. این محدوده از پاسارگاد، در بین گردشگران و باستان‌شناسان به «محوطه‌ مقدس» شهرت یافته است. منطقه‌ای که از دو سکوی سفید رنگ سنگی و تپه‌ای پله‌ای، به‌شکل هندسی مستطیل تشکیل شده است. امروزه، این محوطه یکی از جاذبه‌های توریستی در استان فارس محسوب می‌شود. جالب است بدانید که دو سکوی سفیدرنگ که در کنار یکدیگر قرار دارند، در دوران حکومت کوروش به‌عنوان آتشدان برای اجرای مراسم آیینی ساخته شده است. تپه‌ نیز در فاصله‌ ۱۲۰ متری از غرب آتشدان‌ها، برفراز صخره‌های طبیعی و به‌صورت یک ساختار خشتی و سنگی مشاهده می‌شود.

۷. تنگ بلاغی پاسارگاد

_{عکس‌ از وب‌سایت See Iran}

یکی از جالب‌ترین بخش‌ها و جاذبه‌های گردشگری کشور را می‌توان در استان فارس و در شهرستان پاسارگاد، مشاهده کرد. جاذبه‌ای کهن که به «تنگ بلاغی» شناخته می‌شود که در بخش جنوبی مجموعه‌ باستانی پاسارگاد قرار گرفته و دارای طولی در حدود ۱۸ کیلومتر در جهت جنوب غربی – شمال شرقی و پهنایی در حدود ۵۰۰ متر تا ۱۰ کیلومتر در جهت جنوب شرقی – شمال غربی، است.

رودخانه‌ «سیوند» که به نام‌های «بلاغی» و «پلوار» نیز شهرت دارد، از داخل این تنگه عبور کرده و باعث ایجاد فضایی زیبا، سرسبز با پوششی جنگلی و پوشیده از درختان پسته وحشی، بادام کوهی و درختان بنه، شده است. جالب است بدانید که طی پژوهش‌های انجام شده در این تنگ تاریخی، بیش از ۱۷۰ محوطه‌ باستانی کشف شده است. همچنین، سه دوره نیز در این بخش تاریخی شناسایی شده که دوره‌ مربوط به دوره‌ میانی پارینه سنگی (کهن‌ترین دوره‌ کشف شده با قدمتی نزدیک به ۲۵۰ هزار تا ۴۰ هزار سال)، دوره‌ پارینه سنگی جدید و فرا پارینه سنگی (با قدمتی بین ۱۲ هزار تا ۸ هزار سال) و دوره‌ نوسنگی (جدیدترین دوره‌ کشف شده با قدمتی نزدیک به ۸ هزار سال)، است.

۸. باغ ایرانی پاسارگاد

_{بازسازی تصوری از باغ پاسارگاد| عکس از See Iran}

یکی دیگر از قسمت‌های مجموعه‌ تاریخی پاسارگاد، «باغ ایرانی پاسارگاد» است که بسیاری از کارشناسان، آن را اصل و ریشه‌ معماری باغ‌های ایرانی می‌دانند. در واقع می‌توان این مجموعه را که قرارگیری چندین کاخ در محوطه‌ باغی سرسبز و وسیع است، نخستین نماد هنر ترکیبی عناصر معماری گوناگون از تمدن‌های باستانی، با ویژگی‌های خاص هنرمندان و هنر هخامنشیان دانست. این باغ اصیل ایرانی به‌دلیل ویژگی‌ و عناصر اصلی معماری به کاررفته در آن، در بین باستان‌شناسان شهرت یافته است.

باغ پاسارگاد به‌عنوان یکی از ماندگارترین ابداع‌های هخامنشیان و اولین نمونه باغ‌سازی ایرانی است.

در واقع، توجه به عناصر مذهبی و استفاده از آن به‌صورت مفهومی در ساختارهای معماری، الگوی هندسی باغ به‌همراه کوشک‌ها و راه‌آب‌های سنگی آن در میان باغ بزرگ پاسارگاد، نحوه توزیع و تقسیم مناسب آب در داخل مجموعه باغ و کاخ‌ها و ترکیب عناصر و ساختارهای معماری با طبیعت از جمله ویژگی‌هایی است که این باغ را به‌عنوان الگویی مادر در باغ‌سازی ایرانی مطرح می‌کند. همچنین کارشناسان معتقدند که باغ پاسارگاد و مجموعه کاخ‌های آن به‌عنوان یکی از ماندگارترین ابداع‌های هخامنشیان و اولین نمونه باغ‌سازی ایرانی مطرح و به‌صورت الگو در شیوه باغ‌سازی این سرزمین و کشورهای همجوار مورد استفاده قرار گرفته است.

_{عکس‌ کاور از وب‌سایت See Iran}