در سفر به هفشجان، از چه مکان هایی دیدن کنیم؟

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۶/۰۵/۱۴ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۱۰/۲۲ به‌روزرسانی شده است.}

هفشجان، شهری است باستانی در استان چهارمحال و بختیاری که در بخش مرکزی و ۱۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان شهرکرد و در دامنه‌ «رشته کوه جهان‌بین» قرار گرفته است. باستان‌شناسان پیشینه‌ این شهر را به دوران نوسنگی نسبت می‌دهند و معتقدند که این سرزمین تا اواخر حکومت صفویه به‌عنوان یکی از مراکز مهم و قابل‌توجه در منطقه‌ چهارمحال و بختیاری بوده است.

همچنین این شهر در گذشته یکی از مراکز مهم شیرتراشی بوده و امروزه به مرکز شیرهای سنگی شهرت یافته است. در حال حاضر نیز می‌توان تعدادی از این سنگ‌‌تراش‌های کهن را که قدیمی‌ترین آن‌ها متعلق به دوران صفویه است در قبرستان‌های تاریخی هفشجان مشاهده کرد. هرچند متاسفانه برخی از این آثار ارزشمند و هنر دست حجاران ایران کهن که در گورستان‌های این شهر قدیمی قرار داشت، به سرقت رفته و ناپدید شده است. وجه تسمیه «هفشجان» که در گذشته به «هوشگان» شهرت داشت ریشه در کلمه‌ «هوشنگیان» و برگرفته از نام پادشاه پیشدادی «هوشنگ» است. در داستان‌های اسطوره‌ای چنین آمده است که پس از حمله‌ نماد اهریمن یا همان اژدهای سیاه به هوشنگ پیشدادی وی سنگی را برای از بین بردن اژدها به‌سمت آن پرتاب می‌کند که پس از برخورد به سنگ دیگری جرقه زده و آتشی ایجاد می‌شود. این اتفاق در دشتی رخ می‌دهد که بعدها به «دشت هوشنگی» شهرت یافت و پس از آن نیز شهری روی آن احداث شد که به هوشنگیان نام گرفت. این شهر بعدها به «هوشنگان» و امروزه به هفشجان شناخته می‌شود.

باستان‌شناسان، پیشینه‌ شهر هفشجان را متعلق به دوران نوسنگی، عنوان می‌کنند

گفته می‌شود که «شاه هوشنگ» نخستین جشن سده را در این دشت اجرا کرده است. جالب است بدانید که در «دشت هوشنگ شاه» بخش اعظمی از دارایی‌ها و املاک هفشجان قرار دارد که نمی‌توان با حضور آن‌ها قدمت بسیار این شهر را نادیده گرفت. البته نباید از این نکته غافل شد که نمی‌توان نام‌گذاری این شهر به هفشجان آن هم به‌دلیل حضور هوشنگ شاه کاملا درست و مورد تایید دانست. بلکه بیشتر این نام بواسطه‌ نفوذی است که در ادبیات شفاهی مردم این سرزمین داشته است. این شهر تاریخی دارای جاذبه‌های تاریخی و دیدنی‌های خارق‌العاده‌ طبیعی است که از دلایل محبوبیت آن در بین گردشگران و مسافران شده است.

۱. کتیبه گر نوشته هفشجان

هفشجان، دارای پیشینه‌ای بسیار کهن است و از دو قسمت «هفشجان کهن» و «هفشجان جدید» تشکیل شده است. باستان‌شناسان بخش کهن را که متشکل از مجموعه‌ای با وسعت چندین هزار هکتار است، با توجه به آثار باقی‌مانده از شاه‌راه‌های باستانی، کتیبه‌های نیمه تصویرنگاری و تپه‌های نوسنگی تاریخی، دارای قدمتی بالغ بر ۹ هزار سال تخمین زده‌اند. «کتیبه گر نوشته هفشجان» یکی از این آثار باستانی است که قدمت آن متعلق به هزاره‌ چهارم پیش از میلاد مسیح (ع) است.

کتیبه گر نوشته هفشجان، با قدمتی بالغ بر ۹ هزار سال، کهن‌ترین کتیبه گر نوشته در استان چهارمحال و بختیاری است

این اثر تاریخی که به‌عنوان کهن‌ترین کتیبه گر نوشته در استان شناخته می‌شود، در «کوه جهان بین»، بر دیواره‌ صخره‌ای کوه و در میان حومه‌ شهر قرار گرفته که در مرداد ماه ۱۳۸۱، به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است. جالب است بدانید که در مجاورت این اثر باستانی، آثاری باقی‌مانده از راهی سنگ‌چین نیز مشاهده می‌شود که باستان‌شناسان معتقدند این آثار متعلق به اولین مسیر ارتباطی است که از آن به‌عنوان راهی برای انتقال فرهنگ و تمدن شوش و دشت خوزستان به محیط تمدن باستانی اسکندری هفشجان یا همان «شاه‌راه دزپارت» (شاه‌راه خوزستان به اصفهان که به راه دسپارت مشهور است و از هفشجان عبور می‌کرد) استفاده شده است. 

۲. گورستان تاریخی بزلر هفشجان

یکی از جاهای دیدنی هفشجان قبرستانی است مشهور به «گورستان تاریخی بزلر هفشجان» با بیش از ۲ هزار سنگ قبر که از قدمتی بین حکومت صفویان و قاجاریان برخوردار است. قبرهایی که جنس آن‌ها از سنگ خاص منطقه است و حجاری‌های فوق‌العاده و تحسین‌برانگیزی را می‌توان روی آن‌ها مشاهده کرد. این تراش‌ها و هنرمندی‌های مثال‌زدنی به همت حجاران هفشجانی و هنرمندی خاندان سنگ‌تراش‌‌ها انجام شده که عمر کهن‌ترین آن‌ها متعلق به سال ۱۰۰۴ هجری و زمان «شاه عباس اول» است. همچنین در این قبرستان شیرهای سنگی که غالبا روی قبر پهلوانان، جوانان و شهدا گذاشته می‌شد، مشاهده می‌شود. بر بدنه‌ی تندیس شیر سنگی، نقش تفنگ، شمشیر، خنجر، بته‌جقه یا سرو خمیده که نشانه جاودانگی روح است، اسب سوار با شمشیر، اسب زین شده آماده برای رحلت، نیزه و درخت حک شده است. علاوه بر شیرهای سنگی، سنگ‌مزارها به‌صورت سنگ گورهای افقی، عمودی یا محرابی، صندوقی و تندیس‌وار بوده‌اند. این سنگ گورهای گورستان تاریخی بزلر نیز قابل‌توجه است، برخی از آن‌ها به‌صورت عمودی و برخی دیگر به‌شکل افقی نصب شده‌ است و همگی دارای تزئین است.

۳. گردشگاه چشمه زنه هفشجان

یکی از محبوب‌ترین و مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری طبیعی در شهرستان هفشجان، «منطقه‌ی گردشگری چشمه زنه» است که در فاصله‌ دو کیلومتری از این شهر، ۲۰ کیلومتری از شهرکرد و در دامنه‌ رشته کوه جهان‌بین قرار گرفته است. طبیعتی چشم‌نواز با دیدنی‌های منحصربه فرد و چشم‌گیر که نظر هر مسافر و تماشاگری را به خود جلب می‌سازد. این منطقه‌ گردشگری، به آب معدنی و گل‌های لاله‌ واژگون نیز در سراسر ایران و جهان شهرت دارد. در ۲۰ کیلومتری از این دشت، برای تامین میزان قابل توجهی از آب مورد نیاز کشاورزان، مسئولین شهر سدی را روی چشمه‌ آب معدنی احداث کرده‌اند. این سد خاکی دارای هسته‌ای رسی، تاجی با طولی برابر با ۴۱۰ متر، عرض ۸ متر و ارتفاعی بالغ بر ۴۲ متر از روی پی، در ژرف‌ترین ناحیه ساخته‌اند. «زنه» به‌معنای «زایش» است و احتمالا چون آب این سد از چشمه‌ای جوشان در کوه جهان بین تامین می‌شود به این نام شهرت یافته است.

۴. غار جهان بین هفشجان

در مسیر شهر هفشجان به طرف چشمه زنه و در راه ارتباطی به‌سمت «قله جهان‌ بین»، یکی از جاذبه‌های گردشگری طبیعی استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد که به نام «غار جهان‌ بین» شهرت یافته است. علت شهرت این پدیده‌ طبیعی به غار جهان‌ بین، قرارگیری آن روی خط‌الراس کوه جهان‌ بین است. این غار دارای طولی برابر با ۲۰ متر و عمقی بالغ بر ۸۰ متر است. از زیبایی‌های این غار، حضور حوضچه‌ای است بسیار زیبا و تماشایی که دارای عمقی نزدیک به ۸۰ سانتی‌متر است. آب این حوضچه بسیار شفاف و زلال است و منظره‌ جالبی را به داخل غار بخشیده است. دهانه‌ غار نیز در ارتفاعی نزدیک به ۳ کیلومتری از سطح دریا و در زیر صخره‌های کوه، قرار دارد. داخل غار نیز می‌توان سنگ‌های زیبایی در شکل‌های مختلف و خارق‌العاده مشاهده کرد که توجه بسیاری از غارنوردان را به خود جلب می‌کند.

۵. چشمه وقت و ساعت هفشجان

قطعا یکی از جالب‌ترین جاذبه‌های طبیعی در شهرستان هفشجان، پدیده‌ای است طبیعی به نام «چشمه‌ وقت و ساعت» که باعث حیرت بسیاری از گردشگران و مسافران شده است. این اثر شگفت‌انگیز در روز، بین ۲ تا ۳ ساعت خشک شده و دوباره شروع به تراوش و جوشیدن می‌کند. البته اینکه هنوز دلیل قانع‌ کننده‌ای برای این عملکرد یافت نشده است، خود بر جذابیت آن افزوده است. هر چند برخی از کارشناسان معتقدند که حضور سفره‌های زیرزمینی خاص، باعث این خشک و پرآب شدن تناوبی چشمه می‌شود. این چشمه‌ی خارق‌العاده در نظر مردم و اهالی از قداست و احترام والایی برخوردار است و پیشینه‌ آن به پیش از دوران چهارم بازمی‌گردد. جالب است بدانید که چشمه وقت و ساعت، در بهمن ماه سال ۱۳۸۹ به ثبت ملی رسید و طبق نظر زمین‌شناسان، دارای فواید علمی و طبیعی متعدد است. این پدیده‌ ارزشمند در ۱۰ کیلومتری شهرستان هفشجان، در نزدیکی روستای شمس‌آباد و در دامنه‌ کوه جهان‌ بین قرار گرفته است. 

۶. کوه جهان‌ بین

از دیگر جاهای دیدنی چهارمحال و بختیاری در شهرستان هفشجان «کوه زیبای جهان‌ بین» است که در غرب این شهرستان قرار دارد. جهان‌ بین یکی از کوه‌های رشته‌ کوه زاگرس، با طول ۳۰ کیلومتری است که از بخش جنوبی روستای شمس‌آباد شروع شده و تا غرب روستای مصطفی‌آباد از توابع شهر هفشجان ادامه یافته است. مرتفع‌ترین قله‌ این کوه، «دالانک» نام دارد که دارای بلندایی برابر با ۳۳۴۲ متر است. حضور غارهای عمیق و زیبا، صخره‌های رفیع، دامنه‌های سرسبز و تماشایی در شمال شرقی، همچنین قله‌ بسیار زیبای «نای هفشجان» که قله‌ مرکزی و از کم‌نظیرترین و منظم‌ترین قله‌های کشور نیز محسوب می‌شود، این منطقه از استان چهارمحال و بختیاری را بسیار زیبا و طبیعتش را بسیار دلنواز و تماشایی کرده است.

۷. آجرنوشته‌ عیلامی میانه هفشجان

«آجرنوشته‌ عیلامی میانه»، از دیگر آثار تاریخی و کهن شهرستان هفشجان است که با طولی برابر با ۲۴ متر، عرضی معادل با ۱۵ متر و قطری بالغ بر ۸ سانتی‌متر، پس از کتیبه‌ گر نوشته هفشجان، عنوان دومین کتیبه‌ باستانی استان چهارمحال و بختیاری را از لحاظ قدمت، به خود اختصاص داده است. به نظر می‌رسد این اثر ارزشمند ایران کهن که در سال ۱۳۷۵ در تپه‌ باستانی اسکندری هفشجان کشف شد، منقوش به متنی است در ۲۶ خط با قدمتی بیش از ۳۱۰۰ سال و متعلق به سال ۱۱۲۰ پیش از میلاد که به دستور «هوته لوتش اینشوشیناک» از پادشاهان عیلام میانه، نوشته شده است. باستان‌شناسان معتقدند که یافتن این آجرنوشته، احتمالا خبر از وجود یک زیگورات یا سازه‌ای مشابه آن در این منطقه می‌دهد. جالب است بدانید که این تپه‌ باستانی، نخستین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری است که در سال ۱۳۸۴ هجری شمسی به ثبت ملی رسید. تجربیات و نظرهای خود را در خصوص جاذبه‌های گردشگری هفشجان با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.