در سفر به مهاباد، به تماشای چه مکان هایی برویم؟

مهاباد یکی از شهرهای تاریخی و کردنشین در استان آذربایجان غربی است که به‌دلیل قرارگیری در بین چندین کوه دارای اقلیم و آب و هوایی مطبوع، سرسبزی، خرمی و دیدنی‌های طبیعی چشم‌نواز است. نگین آذربایجان غربی، لقبی است که مهاباد را به آن می‌خوانند و به حق با مناظر زیبا و خارق‌العاده‌ای که در خاک خود جای داده است، هر ساله عنوان پرترددترین مقصد مسافران و گردشگران را در استان به خود اختصاص می‌دهد.

«ساوجبلاغ»، نامی است که در گذشته به مهاباد گفته می‌شد. این شهر به‌دلیل قرارگیری در جغرافیای عالی و بهره‌مندی از دشت‌ها و جلگه‌های سرسبز و حاصلخیز، یکی از کهن‌ترین منزلگاه‌های بشری بوده است. کارشناسان و باستان‌شناسان با توجه به آثار به دست آمده از ایران کهن، همچون سفال‌های منقوش، قدمت این منطقه از استان آذربایجان غربی را مطابق با تمدن‌های سیلک سه و شوش عنوان کرده و اعتقاد دارند که مردم این نوع تمدن‌ها در دورانی برابر با ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد حضرت مسیح (ع)، با تمدن میان‌رودان و فلات ایران، در ارتباط بوده است. «داروشاه» نامی است که به نظر می‌رسد توسط «بطلیموس» به‌عنوان مهاباد یاد کرده است. همچنین «دارایاس» نیز نامی است که «راولینوس» بر مهاباد نهاده است.

جالب است بدانید که در نزدیکی شهر امروزی مهاباد، روستایی به نام «دریاز» یا «دریاس»، قرار دارد که احتمال می‌رود شهر دارایاس در آن مکان دایر بوده است. مهاباد به واسطه‌ تاریخ غنی و قدمت بسیار خود، امروزه میزبان و حافظ تعدادی از آثار تاریخی و بناها و عمارات ارزشمند ایران کهن است که در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین و مشهورترین آن‌ها می‌پردازیم.

حمام تاریخی میرزا رسول

در مرکز شهرستان مهاباد و در مجاورت یکی از گذرگاه‌های قدیمی بازار این شهرستان، یکی از جاهای دیدنی استان آذربایجان غربی قرار دارد که از آن به «موزه مردم‌شناسی» مهاباد یاد می‌شود. «حمام خان»، نام پیشین این بنای تاریخی است که کارشناسان با توجه به نوع معماری ساختمان حمام، احتمال می‌دهند که پیشینه آن متعلق به دوران حکومت صفویان و قاجاریان است. سربینه، گرمخانه، گنبد و فضای انتقالی از بخش‌های موجود در این حمام است و معماری آن نیز همانند دیگر حمام‌های قدیمی ایران صورت گرفته است.

وجود دو گنبد در اندازه‌های مختلف، باعث ایجاد تفاوتی خاص در معماری بنا شده است

حمام میرزا رسول مهاباد دارای دو گنبد در اندازه‌های مختلف است که روی هر یک نیز چهار نورگیر تعبیه شده است. وجود این تفاوت، زیبایی خاصی به حمام بخشیده است که توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌سازد. گنبدهای گرمخانه و سربینه نیز یک نورگیر در مرکز و چهار نورگیر در کناره دارد. سازندگان این حمام قدیمی، خزینه آن را در بخش گرمخانه احداث کرده و برای بینه حمام نیز پلانی مربعی شکل طراحی و اجرا کرده‌اند. در ساخت حمام از تزیینات ویژه و قابل توجهی استفاده نشده است، ولی پس از مرمت‌هایی که روی آن انجام شد، ازاره کاشی فیروزه‌ای‌رنگ به آن افزوده شده است. امروزه این مکان به موزه مردم‌شناسی در شهرستان مهاباد تبدیل شده و میزبان گردشگران و مسافران بسیاری از سراسر ایران است.

محوطه باستانی برده کنته مهاباد

در فاصله ۶ تا هفت کیلومتری از شمال شهرستان مهاباد و در مجاورت روستای یوسفکند، یکی از جاذبه‌های گردشگری و تاریخی استان آذربایجان غربی قرار دارد که باستان‌شناسان قدمت آن را به دوران حکومت ماننائیها نسبت داده‌اند. محوطه باستانی «برده کنته»، نام این مکان دیدنی است که همچنان پس از هزاران سال از زمان پویایی، استوار و محکم نظاره‌گر دنیای امروز است. پیشینه‌ «آتشکده‌ برده کنته»، به دوران هزاره‌ پیش از میلاد مسیح (ع)، بازمی‌‌گردد که با قرارگیری در مجاورت دشت و ویرانه‌های شهر ویران که به «شارویران» نیز شهرت دارد، قرار گرفته است.

در فاصله‌ پنج کیلومتری از این میراث کهن روستای «داریوسا» یا «دریاس» که به نقل از «بلطیموس» یکی از شهرهای حاکمان ماد معرفی شده است، قرار دارد. درست در نقطه‌ای مشرف به آتشکده، می‌توان دخمه و آرامگاهی متعلق به مانناییان را که به «فقره‌قا» شناخته می‌شود، مشاهده کرد. متاسفانه باستان‌شناسان تا به امروز مدرکی که نام اصلی این اثر باستانی را آشکار سازد، نیافته‌اند؛ این در حالی است که به اعتقاد محققان، نام این اثر برگرفته از سه کلمه «برد» به‌معنای سنگ، «کن» به‌معنای حفره و گودال و پسوند «ته»، به‌معنای داشتن تشکیل شده است. که در کل به‌معنای «سنگ حفره‌دار» است.  

گور دخمه فخریکا

از دیگر آثار باقی مانده از دوران حکومت مادها در مهاباد، اثری است صخره‌ای که در بخش شمال شرقی این شهرستان و در مسیر جاده‌ مهاباد به میاندوآب مشاهده می‌شود. «گوردخمه فخریکا»، نام این جاذبه‌ گردشگری است که می‌توان معماری دوران مادها را در ظاهر آن مشاهده کرد.

از ویژگی‌های گوردخمه فخریکا، نداشتن ورودی و غیر قابل رویت بودن دیوار انتهای ایوان آن است

گوردخمه مدخل ورودی ندارد و دیوار بخش انتهایی ایوان آن نیز دیده نمی‌شود و کارشناسان این مسئله را از ویژگی‌های این نوع گوردخمه‌ها عنوان کرده‌اند. دو ستون آزاد در اتاق مقبره مشاهده می‌شود که پاستون‌های آن به‌صورت مکعب، تراشیده‌ شده است. همچنین در ایوان این مقبره دو ستون سنگی وجود دارد که پاستون‌های آن‌ها نیز به‌صورت یک گلدان برعکس، حجاری شده است. قبرهایی با عمق نیم متر در دل گوردخمه ایجاد شده که یک قبر بزرگ به‌صورت افقی و دو قبر کوچک به‌صورت عمود و در ایوان تراشیده شده است.

تالاب کانی برازان

در فاصله‌ ۳۰ کیلومتری از شمال شرقی مهاباد، یکی از زیباترین جاهای دیدنی مهاباد قرار دارد که به‌عنوان مامنی برای حیات وحش این منطقه از کشور، شناخته می‌شود. «تالاب کانی برازان»، نام این منطقه‌ طبیعی است که لقب اولین سایت پرنده‌نگری در کشور را به خود اختصاص داده است. تالاب با مساحتی بالغ بر ۹۰۷ هکتار، میانگین عمق ۶۰ سانتی‌متر در بالای مسیر مهاباد به میاندوآب قرار گرفته و «کامبرین»، «پرمین»، «الیگومیوسن» و «کوارتز»، از لحاظ زمین‌شناسی ساختار آن را تشکیل داده است. محققان بالغ بر ۷۵ گونه از پرندگان آبزی و کنار آبزی را در این تالاب شناسایی کرده‌اند که با توجه به گونه‌های خشک‌زی، تعداد آن‌ها از ۱۸۰ گونه نیز فراتر خواهد رفت. از این پرندگان می‌توان به فلامینگو، چنگر، اردک بلوطی، اردک سرسفید، خروس کولی دم سفید، اردک مرمری، پرستوی دریایی، باکلان کوچک، پلیکان سفید، کشم بزرگ و عروس غاز اشاره کرد.

مسجد جامع سرخ مهاباد

«مسجد جامع سرخ» یا در گویش کردی «مزگه‌وتی سوور»، یکی دیگر از جاذبه‌ها و دیدنی‌های تاریخی در شهرستان مهاباد است که پیشینه‌ آن به دوران حکومت صفویان بازمی‌گردد. این بنای کهن درون شهر مهاباد و در بافت قدیمی آن قرار دارد. آجر سرخ، اصلی‌ترین مصالح استفاده شده در ساخت این مسجد است و به همین دلیل به مسجد سرخ، لقب گرفته است. می‌توان بنای مسجد را به‌لحاظ پی و معماری همانند مسجد «طسوج» در آذربایجان شرقی عنوان کرد. کتیبه‌ واقع بر سردر شمالی، منقوش به متنی است که «سهراب المکری» نام نویسنده ، ۱۰۸۹ هجری قمری سال ساخت، «شاه سلطان سلیمان حسین موسوی صفوی بهادرخان» نام حاکم وقت و مدرسه که نوع کاربری بنا است، در آن ذکر شده است. مسجد جامع سرخ مهاباد از کهن‌ترین و ارزشمندترین عمارات تاریخی در دوران اسلامی است که در غرب کشور قرار دارد و به‌دلیل توازن در شکل طاق، گنبد و شبستان، همچنان سالم باقی‌ مانده است.

مقبره بداق سلطان مهاباد

«مقبره بداق سلطان»، یکی از عمارات دیدنی و ارزشمند تاریخی در مهاباد است که در جنوب شهر و روی تپه ساخته شده است. قدمت بنا به دوران حکومت صفویان بازمی‌گردد و امروزه یکی از جاذبه‌های گردشگری در استان آذربایجان غربی به شمار می‌رود. «بداق سلطان»، نام یکی از فرزندان نیک‌سرشت «شیرخان» و از نوادگان «صارم‌بیگ مکری» است که در دوران حکومت خود در بین مردم از احترام قابل توجهی برخوردار بوده است. «گومبه زان» یا «گنبدان»، نام قبرستانی است قدیمی که در مجاورت این بقعه قرار دارد و به‌دلیل قرارگیری آرامگاه، به قبرستان بداق سلطان شهرت یافته است. گنبد عمارت با آجر قرمز و ارتفاع تقریبی ۶ متر ساخته شده است. آجر قرمز چهار گوش ملات-ماسه و آهک از اصلی‌ترین مصالح به کاربرده شده در این بنا است که به سبک معماری زمان صفویان و با سه قسمت شمالی جنوبی و گنبد دایره‌ای مرکزی ساخته شده است.

غار سهولان

در ۴۳ کیلومتری از شمال شرقی مهاباد و در مسیر مهاباد به بوکان، یکی از دیگر جاذبه‌های گردشگری و توریستی غرب کشور قرار دارد که به «غار سهولان»، نام گرفته است. این پدیده‌ زیبا و طبیعی که به‌عنوان دومین غار آبی بزرگ در ایران شناخته می‌شود، همچنین به‌عنوان مهم‌ترین و کم‌نظیرترین غارهای طبیعی سراسر کشور نیز به شمار می‌رود.

غار سهولان، دومین غار آبی در ایران و از پدیده‌های نادر و شگفت‌انگیز طبیعی در مهاباد است

در این غار می‌توان مناظر زیبا و شگفت‌انگیز بسیاری را مشاهده کرد که به‌دلیل یخبندان‌های طویل و برودت بسیار داخل غار در فصل تابستان، به سهولان شهرت یافته است. سهولان در گویش کردی به‌معنای یخبندان است؛ این در حالی است که «کونه کوتر» به‌معنای لانه‌ کبوتر نیز از دیگر نام‌هایی است که اهالی به واسطه‌ حضور تعدد لانه‌های کبوتر داخل غار، بر این پدیده‌ نادر و خارق‌العاده‌ طبیعی، گذاشته‌اند. غار دارای دو دهانه است و عمق آب داخلی آن تا ۳۲ متر می‌رسد. اختلاف دما در خارج و داخل غار بین ۱۰ تا ۱۵ درجه است. 

مهاباد شهری است تاریخی، مملو از جاذبه‌های گردشگری کهن و دیدنی‌های مسحورکننده‌ طبیعی که خود برای تماشا و بازدید نیازمند چندین روز است. از دیگر مکان‌های تماشایی در این شهرستان می‌توان از کانی ره‌ش، دخمه سنگی یوسفکند، پارک ملت مهاباد، قلات شاه، کتیبه برده مافوره، خانه موزه استاد هیمن، تالاب گپی بابا علی، دخمه سنگی فقرگاه، دریاچه سد مهاباد، سنگ‌نگاره‌های خره هنجیران، حمام لج، حوضخانه رستم بیگ، پل ممیند، مسجد دارالاحسان، مسجد قاضی، باغ سیسه، باغ شیخی و باغ میکائیلی نام برد. تجربیات و نظرهای خود را در خصوص جاذبه‌های گردشگری مهاباد با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.