در سفر به ایذه، از کجا دیدن کنیم؟

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۶/۰۳/۲۳ منتشر شده و در تاریخ ۱۳۹۹/۱۰/۱۷ به‌روزرسانی شده است.}

شهرستان زیبای ایذه، دیگر شهر تاریخی کشور است که در استان خوزستان قرار گرفته و آن را یکی از مناطق بختیارنشین ایران می‌دانند. این سرزمین که دانشمندان و محققان، آن را بواسطه‌ آثار تاریخی کشف‌ شده‌اش یکی از کهن‌ترین مناطق کشور می‌دانند، همواره مورد توجه باستان‌شناسان و مورخان بوده و گردشگران و توریست‌های بسیاری برای بازدید از آثار باستانی و جاذبه‌های طبیعی، به این نطقه از کشور، سفر می‌کنند.

با توجه به پژوهش‌ها و کاوش‌هایی که در این شهرستان زیبا انجام شده است، به نظر می‌رسد که قدمت آن متعلق به دوران عیلامیان بوده و نام‌های مختلفی از ابتدا تا امروز به خود گرفته است. «ایزج»، «انشان»، «ایگه»، «اوجا»، و «ایذه» از جمله نام‌هایی است که این شهرستان را در طول تاریخ و در ادوار مختلف با آن می‌خواندند. جالب است بدانید که روایت است در دوران عیلامیان، ایذه را «آنزان» می‌خواندند و نیز به‌دلیل حضور زیج‌های فراوانی(زیج . (معرب ، اِ) معرب زیگ است و آن کتابی باشد که منجمان احوال و حرکات افلاک و کواکب را از آن معلوم کنند) که در این منطقه یافت می‌شد، این شهرستان به «اریگ» شهرت یافت. برخی دیگر از کارشناسان و محققین بر این باورند که قدمت شهرستان ایذه به هزاره‌ سوم قبل از میلاد باز می‌گردد که در آن زمان به «انزان» شهرت داشته است. «آیا پیر» و «آجا پیر»، نام‌های دیگری است که در کتیبه‌های «اشکفت سلمان» برای ایذه برده شده است.

«مالمیر» نامی است به زبان لری بختیاری، به‌معنای «خانه‌ امیر»که در قرن پنجم هجری قمری، توسط سلسله‌ای به نام «اتابکان لر»، بر ایذه گذاشته و این شهر تاریخی به آن شهرت یافته است. 

۱. محوطه باستان‌شناسی شمی

ایذه، شهرستانی است با آثار باستانی ارزشمند که توجه محققان و باستان‌شناسان سراسر جهان را به خود جلب کرده است. در شمال این شهرستان و در ۹ کیلومتری از روستای شمی، می‌توان یکی دیگر از این آثار باستانی شگفت‌انگیز را مشاهده کرد به «محوطه‌ باستان‌شناسی شمی» شهرت یافته است. باستان‌شناسان قدمت آثار کشف شده در این منطقه را متعلق به دوره‌ الیمائیه و سال‌های ۱۷۱ تا ۱۳۸ پیش از میلاد می‌دانند.

سنگ‌هایی از جنس مرمر، گورستان باستانی و از همه مهم‌تر، مجسمه‌ برنزی سردار پارتی است که به‌صورت تمام قد و با ارتفاعی بالغ بر ۲۸۵ متر و عرض ۷۰ متر ساخته شده، از جمله میراث این بخش از سرزمینمان ایران است. گفته می‌شود که با کشف این مجسمه‌ برنزی، کمک بسزایی در از بین رفتن بخش‌های نامفهوم و تاریک دوران پارتی و سرزمین ایلامیان کرده است.

۲. نیایشگاه تاریشا، اشکفت سلمان

نیایشگاه تاریشا یکی از بزرگ‌ترین سنگ‌نوشته‌های باستانی را در خود جای داده است

یکی از مشهورترین آثار باستانی و جاهای دیدنی ایذه در بخش جنوبی این شهرستان قرار دارد که به «نیایشگاه تاریشا» یا «اشکفت سلمان» شهرت دارد. محوطه‌ای بسیار بزرگ که داخل صخره‌ طیبعی کوه و به‌شکل یک سرپناه مشاهده می‌شود و می‌توان در آن آثار آبرفتی و چشمه‌ای جوشان با آبی شیرین، گوارا و دلچسب را مشاهده کرد. در واقع این اثر تاریخی که لقب بزرگ‌ترین خط‌نوشته‌ میخی در دوران «عیلام نو» را به خود اختصاص داده است. چهار نقش‌برجسته‌ یا کتیبه است که دو کتیبه‌ آن را می‌توان داخل غار که در سه کیلومتری جنوب غربی ایذه قرار دارد و مابقی را در بیرون از غار مشاهده کرد. آثاری که حکاکان آن‌ها را داخل دو چهارگوش مقعر، کنده و میراثی کهن را برای آیندگان به جا گذاشته‌اند.

جالب است بدانید که کارشناسان قدمت آن‌ها را به دوران حکومت شاه بومی به نام »آیا پیر» می‌دانند. از نکات جالب این نقش‌برجسته می‌توان به تصویر یک زن آن هم در کنار یک مرد اشاره کرد که برای نخستین بار در یک نقش‌برجسته به تصویر کشیده شده است. تصویری که «هوهین» همسر و خواهر شاه به‌همراه کاهن بزرگ را در یک مراسم آیینی نشان داده است. با توجه به این تصاویر می‌توان احتمال داد که اشکفت سلمان در واقع نیایشگاه «تاریشا» بوده است.

۳. پل تاریخی شالو

«پل شالو» یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری و تاریخی استان خوزستان است که در شهرستان ایذه قرار گرفته و دارای قدمتی بالغ بر چندین هزار سال است. به نظر می‌رسد که این اثر باستانی در مسیر جاده‌ «دزپارت» از جاده‌های باستانی ایران و به‌عنوان گذرگاهی مهم احداث شده است. به وضوح می‌توان هنرمندی سازندگان پل را در کنار تدبیر معمار آن مشاهده کرد که اثری شگرف را برای آیندگان به ارمغان گذاشته‌اند. این پل تاریخی با دو ستون رفیع، محکم، دو طناب ضخیم و بسیار مقاوم ساخته شده است که متاسفانه پس از آبگیری «سد کارون ۳»، پل شالو زیر آب رفت و همراه خود، سرفصل‌های ثبت شده از کتاب تاریخ ایران کهن را که خود شاهد آن بود، به عمق آب فرو برد. به نظر می‌رسد وجه تسمیه این پل تاریخی به شالو، به‌دلیل قرارگیری آن در محل زندگی طایفه‌ شالو است که پس از گذشت چند صد سال، همچنان به این نام، شناخته می‌شود.

۴. قلعه‌ تاریخی تل

«قلعه تل»، از دیگر آثار تاریخی استان خوزستان است که در شهر قدیمی و کهن قلعه‌تل و در فاصله‌ای بین شهرستان‌های ایذه و باغملک قرار دارد. این میراث ایران کهن را متعلق به یکی از شورشی‌های دوران حکومت «فتحعلی شاه قاجار» به نام «محمد تقی‌خان چهارلنگ بختیاری» می‌دانند که ساختمان اولیه‌ آن در سال ۱۷۹۰ میلادی بنا شده است. این قلعه‌ کهن که یک بنای خشتی و گلی است، به‌دلیل قرارگیری آن در دشتی سرسبز و حاصلخیز و همجواری با بخش‌های کوهستانی و راه‌های ارتباطی بین شهرهای اصفهان، شهرکرد، شوش و ایذه از اهمیت و ارزش قابل توجهی برخوردار بوده است.

۵. تالاب میانگران

شهرستان ایذه که به‌علت قدمت دارای آثار تاریخی و باستانی متعدد است، از زیبایی‌های طبیعی چشم‌نواز و محبوبی همچون «تالاب میانگران» نیز برخوردار است که در دشتی سرسبز با چشم‌اندازی خیره‌کننده، همواره میزبان جمع زیادی از مسافران سراسر کشور است. این بخش از شهرستان ایذه، یکی از معروف‌ترین تالاب‌های حال حاضر کشور است که دارای مساحتی تقریبا برابر با ۲۴۰۰ هکتار و در فاصله‌‌ بسیار کمی از ایذه قرار گرفته است. پوشش گیاهی در این تالاب را نی، خارشتر، یونجه، شنبلیله، گیاهان محلی همچون شتی، پاوکده و گیاهان مرتعی تشکیل می‌دهد. تنجه، آنقوت، اردک نوک‌پهن، سرسبز، خوتکا، اردک مرمری، اردک سرسفید، غازپیشانی سفید کوچک، فلامینگو، گاو چرانک، لک لک سفید، لک لک سیاه، باکلان و حواصیل خاکستری، پوشش جانوری این تالاب ارزشمند را تشکیل می‌دهد. از ویژگی‌های این پدیده‌ زیبای طبیعی می‌توان به حضور جاذبه‌های تاریخی متعددی از دوران حکومت ایلامیان همچون کول فرح، راسوند، خنگ اژدر، اشکفت سلمان، قلعه کژدم و بسیاری دیگر اشاره کرد.

۶. نقش‌برجسته خنگ کمالوند

در ۷ کیلومتری شمال شهرستان ایذه، در روستای کمال‌وند یکی دیگر از آثار تاریخی ایران قرار دارد که به «نقش‌برجسته‌ خنگ کمال‌وند» شناخته می‌شود. این اثر ایران کهن، روی دیواره‌ شرقی تنگه‌ای باریک که به بلندی‌های کوه رشید متصل می‌شود قرار گرفته که در اواسط قرن ۲۰ میلادی و در سال ۱۹۶۳ توسط «والتر هینز» کشف شد. این اثر که در سال ۱۳۸۷ به ثبت ملی ایران رسیده است، تصویر مردی سوار بر اسب و پیکر تمام رخ کاهنی ایستاده را نشان می‌دهد. مرد اسب‌سوار دارای لباسی تا زانو با آستین‌هایی بلند و تزئین شده و مرد کاهن نیز دامنی چین‌دار تا زانو را به تن کرده است. با توجه به لباس فاخر وی چنین استنباط می‌شود که شخصی والا مقام و دارای شان و منزلتی اجتماعی و احیانا حکومتی است. همچنین تیردانی که در پشت مرد سواره حک شده است، احتمال بزرگ‌‌زاده یا شاهزاده بودن او را قوی‌تر می‌سازد. بر فراز نقش‌برجسته می‌توان کتیبه‌ای حاوی نوشته‌ای به زبان الیمایی (الیمائی یکی از حکومت‌های محلی بود که در روزگار اشکانی در نواحی خوزستان کنونی ظهور کرد. به نظر می‌رسد این نام تغییر شکل یافتهٔ ایلام باشد.) را که در یک سطر و به خط آرامی ثبت شده است، مشاهده کرد.

۷. بقعه‌ امام‌زاده سلطان ابراهیم (ع)

در دهستان سوسن، روستای کارتا و در ۴۲ کیلومتری شهرستان ایذه، یکی از جاذبه‌های گردشگری مذهبی قرار دارد که از آن به نام «بقعه‌ امام‌زاده سلطان ابراهیم (ع)» یاد می‌شود. این مکان مقدس که مدفن «ابراهیم مرتضی بن عبدالله بن حمزه بن موسی» از فرزندان امام موسی بن جعفر (ع) است، در پایین کوه عظیمی به همین نام با ارتفاعی بالغ بر ۲۲۰ متر، قرار گرفته است. حضور کوه‌های جنگلی و چشمه‌ای جاری که از دامنه‌ جنوبی آن سرچمه گرفته و به طرف بقعه جریان دارد، منظره‌ای چشم‌نواز را ایجاد کرده است. این بارگاه مذهبی در بین مردم از ارزش، احترام و اهمیت والایی برخوردار است.

۸. آبشار شیوند ایذه

«آبشار شیوند» در روستایی به همین نام از توابع شهرستان ایذه، یکی دیگر از جاهای دیدنی استان خوزستان است که بسیاری از گردشگران و مسافران به‌دلیل منظره‌ زیبا و چشم‌انداز فوق‌العاده‌ ان که به واسطه‌ نزدیکی این پدیده‌ طیبعی با دریاچه‌ کارون و رشته‌کوه‌های زاگرس، ایجاد شده است، به این منطقه از خوزستان سفر می‌کنند. آبشار شیوند را می‌توان در دامنه‌ کوه «منگشت» و در جنوب شرقی ایذه مشاهده کرد که طبیعت پیرامون آن بسیار دیدنی است.

از دیگر مکان‌ها و جاذبه‌های گردشگری تاریخی و طبیعی در شهرستان ایذه می‌توان به سنگ‌نگاره‌ کول فرح، نقش‌برجسته‌ خونگ اژدر، دشت سوسن، باجول، روستای کارتا، آبشار توف اسپید، روستای شیمن، کاروانسرای دهدز، سد کارون سه، منطقه‌ تفریحی کوه سفید، بردگوری (گوردخمه‌های ایران باستان) و بسیاری دیگر اشاره کرد که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نخواهد بود. تجربیات و نظرهای خود را در خصوص جاذبه‌های گردشگری ایذه با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.