دریای نور ؛ بزرگترین الماس صورتی جهان

دریای نور یکی از بزرگ‌ترین الماس‌های تراش‌خورده در جهان است که وزن آن ۱۸۶ قیراط تخمین زده می‌شود. این الماس به رنگ صورتی کم‌رنگ است که در کمتر الماسی به چشم می‌خورد و در حال حاضر در مجموعه جواهرات تاج ایرانی بانک مرکزی ایران در تهران نگهداری می‌شود. وقتی صحبت از الماس‌های با اهمیت تاریخی می‌شود، هیچ الماسی نمی‌تواند از دریای نور پیشی بگیرد.

این سنگ بزرگ‌ترین الماس صورتی و یکی از قدیمی‌ترین الماس‌های به رنگ صورتی در جهان به حساب می‌آید که از دو طرف تراش خورده و تمام سطوح آن صاف و یکنواخت است؛ هرچند در یک سمت آن عبارت «سلطان صاحبقران فتحعلی‌شاه قاجار ۱۲۴۴» حک شده است. دریای نور دارای تاریخ غنی، میراث سلطنتی و داستان‌های جذابی است که همگی به جذابیت و ارزش آن می‌افزایند.

هرآنچه باید درباره الماس دریای نور بدانید:

تاریخچه الماس دریای نور

نام دریای نور احتمالا توسط ایرانی‌ها روی این الماس گذاشته شده است؛ پس از آنکه نادر شاه افشار به هند حمله کرد و دریای نور را به‌همراه با اشیای گرانبهای دیگری همچون کوه نور و نور العین از هند به ایران آورد. در واقع، نام کوه نور را نیز به نادر شاه نسبت می‌دهند که وقتی برای اولین بار این الماس را دید، نتوانست شگفتی خود را پنهان کند و فریاد زد: «کوهی از نور!»

ژان باپتیست تاورنیه در سال ۱۶۴۲ میلادی موفق شد از نزدیک نگاهی به الماسی بیندازد که احتمالا بعدها به الماس دریای نور و نور العین تبدیل شد. او این الماس بزرگ با وزن تقریبی ۲۴۲ قیراط را «الماس لوح بزرگ» نامید. این الماس بر تخت امپراتور مغول شاه جهان نصب شده بود. این طور به‌ نظر می‌رسد که الماس دریای نور از معدن گلوکندو در هند استخراج شد و تا سال ۱۷۳۹ میلادی متعلق به امپراتور مغول بود.

همچنین تصور می‌شود که این الماس بسیار قدیمی‌تر باشد و به سلسله‌های قبلی حاکم در هند تعلق داشته باشد. سلسله کاکاتیا از حدود ۹۵۶ تا ۱۳۲۳ میلادی فرمانروایی می‌کردند و ظاهرا این الماس را در اختیار داشتند؛ گرچه در زمان خاندان خلجی که حکومت نسبتا کوتاهی از سال ۱۲۹۰ تا ۱۳۲۰ میلادی داشتند، دریای نور به غارت می‌رود.

در ادامه نادر شاه به هند حمله کرد و گنجینه مغول را در اختیار گرفت که شامل دریای نور و کوه نور بود. او سپس این گنج را به ایران منتقل کرد؛ جایی که برای همیشه در آنجا ماند و از یک سلسله به سلسله‌ای دیگر منتقل شد.

ناصرالدین شاه با کلاهی مزین به الماس دریای نور

شاهرخ میرزا، نوه نادر شاه بود که پس از مرگ او این سنگ‌های گران‌قیمت را در اختیار گرفت. پس از آن دریای نور به لطفعلی خان زند رسید. وقتی آقا محمد خان، بنیانگذار سلسله قاجار بر زندها پیروز شد، نوبت پادشاهان قاجار بود که تصاحب الماس را به دست بگیرند. بعدها فتحعلی شاه قاجار حتی نام خود را روی یک وجه از سنگ حک کرد. هنگامی که فتحعلی شاه در سال ۱۸۳۴ میلادی درگذشت، جواهرات تاج ایران به دست محمد شاه، ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه افتاد.

ناصرالدین شاه در سال ۱۸۴۸ میلادی وارث دریای نور بود. او اعتقاد داشت که این الماس یکی از جواهرات تاج کوروش بزرگ بوده است و به همین دلیل، اغلب آن را روی بازوی خود می‌پوشید. وقتی بازوبند دیگر مد سلطنتی به حساب نمی‌آمد، ناصرالدین شاه آن را برای سنجاق سینه استفاده می‌کرد و بعدها آن را روی کلاه خود قرار داد. در برخی موارد، این جواهر به‌عنوان نشانه‌ای از افتخار در اختیار شخصیت‌های بلندمرتبه ایران قرار می‌گرفت تا از آن نگهداری کنند. سرانجام، ناصرالدین شاه تصمیم گرفت که کوه مناسبی برای دریای نور درست کند. هنگامی که کوه بالاخره تکمیل شد، دریای نور در قاب مجللی قرار گرفت که مزین به نشان شیر و خورشید دولت شاهنشاهی ایران بود. ۴۵۷ الماس کوچک‌تر و چهار یاقوت نیز روی این قاب نصب شد.

در دوره ناصرالدین شاه دریای نور در قابی مملو از الماس و یاقوت قرار گرفت

سپس مظفرالدین شاه، دریای نور را به ارث برد. او سه بار به اروپا سفر کرد و در یکی از این بازدیدها که در سال ۱۹۰۳ میلادی انجام شد، کلاهی مزین به الماس دریای نور را بر سر داشت که توسط «لزلی وارد» (Leslie Ward) در یک پرتره به تصویر کشیده شد. در سال ۱۹۰۶ میلادی، انقلاب مشروطه رخ داد و سرانجام ایران به قانون اساسی رسید. پس از مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه به قدرت رسید و نمی‌خواست در برابر قانون اساسی و مجلس شورای ملی تمکین کند؛ تا اینکه نیروهای طرفدار قانون اساسی از آذربایجان وارد تهران شدند و محمدعلی شاه را برکنار کردند. به این ترتیب، پسرش احمدشاه قاجار را بر تخت نشاندند و قانون اساسی را دوباره برقرار کردند. محمدعلی شاه به سفارت روسیه در تهران پناه برد؛ در حالی که، دریای نور و جواهرات ارزشمند دیگری را با خود حمل می‌کرد و مدعی بود که این جواهرات، اموال شخصی او هستند. گرچه این جواهرات در نهایت به ایران بازگردانده شد.

در سال ۱۹۲۵ میلادی سلسله جدیدی به نام سلسله پهلوی ایجاد شد. در ادامه، رضا شاه، بنیانگذار سلسله پهلوی، دریای نور را به‌عنوان تزیین کلاه نظامی خود برای تاج‌گذاری در سال ۱۹۲۶ میلادی بر سر گذاشت. همچنین محمدرضا شاه پهلوی نیز در مراسم مشابهی در سال ۱۹۶۷ میلادی از آن استفاده کرد.

الماس صورتی دریای نور  روی کلاه رضا شاه پهلوی

به‌گفته تیمی از محققان کانادایی که در سال ۱۹۶۵ روی جواهرات تاج تحقیق کردند، این الماس فقط می‌تواند بخشی از الماس صورتی بزرگ‌تری به نام «الماس لوح بزرگ» باشد که بر تخت شاه جهان، امپراتور مغول نصب شده بود؛ الماسی که تاورنیه، جواهرساز فرانسوی در خاطرات خود در سال ۱۶۴۲ میلادی به توصیف آن پرداخته بود. به نظر می‌رسد که این الماس به دو قسمت تقسیم شده و بزرگ‌ترین قسمت آن، دریای نور است و قسمت باقی‌مانده، نورالعین باشد. الماس نور العین در حال حاضر روی تاجی قرار دارد که بخشی از جواهرات تاج ایران محسوب می‌شود. جالب اینکه بعد از اشاره تاورنیه به الماس لوح بزرگ، برای بیش از یک قرن هیچ اثری از این الماس نبود و ۱۴۹ سال بعد در سال ۱۷۹۱ میلادی توسط «سر هارفورد بریجز» (Sir Harford Brydges)، دیپلمات انگلیسی دیده شد. در حقیقت، در دوره پادشاهی لطفعلی خان زند، سر هارفورد بریجز به شیراز دعوت می‌شود تا برخی از الماس‌های متعلق به لطفعلی خان زند را بررسی و ارزیابی کند؛ زیرا پادشاه به‌منظور جمع‌آوری بودجه برای سروسامان دادن به ارتش، قصد فروش آن‌ها را داشت. در اینجا بود که دیپلمات انگلیسی موفق به دیدن الماس لوح بزرگ می‌شود که آخرین بار در سال ۱۶۴۲ میلادی دیده شده بود. او خاطرنشان می‌کند که الماس دقیقا به همان شکلی مانده که تاورنیه توصیف کرده بود. از آن زمان به بعد از سرنوشت الماس خبری نشد و برای آخرین بار در مالکیت لطفعلی خان قرار داشت.

درباره تاریخچه دریای نور، روایت دیگری نیز مطرح است. گفته می‌شود که دریای نور برای سال‌ها در اختیار پادشاهان مراتا بود، تا اینکه توسط اجداد نواب سراج الملک از حیدرآباد خریداری شد. پس از آن، دریای نور نیز مانند کوه نور در اختیار امپراتور پارس قرار گرفت. در ایران، نام دریای نور را روی این الماس گذاشتند. سرانجام رانجیت سینگ، حاکم پنجاب، آن را تصاحب کرد. هنگامی که انگلیسی‌ها در سال ۱۸۴۹ میلادی پنجاب را تحت سلطه خود درآوردند، شرکت هند شرقی بسیاری از جواهرات ارزشمند خزانه دولیپ سینگ، از جمله کوه نور و دریای نور را به غارت برد. کوه نور به ملکه ویکتوریا اهدا شد. سایر جواهرات و مرواریدها نزد این شرکت باقی ماند.

در سال ۱۸۵۰ میلادی تعداد قابل توجهی از جواهرات نظیر دریای نور برای نمایش در نمایشگاه بزرگ به لندن فرستاده شدند که به افتخار ملکه ویکتوریا سازماندهی شده بود. از آنجا که قیمت مورد انتظار در نمایشگاه‌ها حاصل نشد، تصمیم گرفته شد که آن‌ها را به هند ارسال کنند و در حراجی بفروشند. در نوامبر ۱۸۵۲ میلادی خواجه علیم‌الله، دریای نور را خرید. نواب‌‌ یا حکمران داکا از آن برای بازوبند استفاده می‌کرد؛ هرچند این الماس به‌عنوان تزیین برای روی دستار نیز به کار می‌رفت. نواب داکا با کمک همیلتون و کمپانی، آلبومی حاوی اطلاعات و عکس‌های جواهرات برجسته در مجموعه خود را منتشر کرد که دریای نور نیز در آن وجود داشت. لرد دوفرین و همسرش در سال ۱۸۸۷ میلادی به خانه نواب در کلکته رفتند و الماس را دیدند.

نواب سلیم الله آن را وثیقه گذاشت تا از دولت وام بگیرد و می‌خواست برای بازپرداخت وام، الماس را بفروشد. بر این اساس، دریای نور در سال ۱۹۱۱ میلادی تحت نظارت همیلتون و کمپانی به انگلستان ارسال شد. از آنجا که الماس نتوانست اروپایی‌ها را جذب کند و ارزش آن از ۱۵۰۰ پوند فراتر نرفت، به کلکته برگردانده شد و تا سال ۱۹۴۸ میلادی در اختیار شرکت مذکور بود.

امپراتور جورج پنجم و ملکه ماری این الماس را هنگام بازدید از کلکته در سال ۱۹۱۲ میلادی دیدند. پس از تجزیه هند، دریای نور از کلکته منتقل و به شعبه بانک سلطنتی هند در داکا سپرده شد. در حال حاضر، الماس دریای نور در بانک سونالی نگهداری می‌شود.

داستان ذکرشده این ایراد را دارد که توضیح نمی‌دهد، جواهر معروف چطور از تاج ایرانی سر درآورد! ضمن اینکه مقامات بانک مرکزی ایران که جواهرات تاج در آن نگهداری می‌شود، عنوان کرده‌اند که این سنگ از زمان نادر شاه افشار هرگز از ایران خارج نشده است.

الماس دریای نور کجاست؟

_{عکاس: ناشناس}

الماس دریای نور جزو زیباترین و باارزش‌ترین جواهرات خزانه جواهرات ملی است که در موزه ملی جواهرات در خزانه بانک مرکزی نگهداری می‌شود.

الماس دریای نور چند قیراط است؟

تعیین وزن دقیق دریای نور امکان ندارد؛ زیرا نمی‌توان این الماس را بدون ایراد خدشه به آن، از محل کنونی خود جدا کرد. بنابراین، وزن ۱۸۶ قیراط بر اساس ابعاد و چگالی آن تنها برآورد متخصصان است. برخی کارشناسان وزن این سنگ را بین ۱۷۵ تا ۱۹۵ قیراط تخمین زده‌اند. با این حال، «ادوین استریتر» (Edwin Streeter) در کتاب خود با نام «الماس‌های بزرگ جهان» که برای اولین بار در ماه مه ۱۸۸۲ میلادی منتشر شد، اظهار می‌کند که دریای نور سنگی باشکوه از پاک‌ترین آب‌ها است و درخشش تقریبا بی‌نظیری دارد و کاملا شایسته نام دریا یا رودخانه نور است. این الماس همیشه در ایران با نام دریای نور شناخته می‌شود که وزن آن ۱۸۶ قیراط است و در کمال تعجب، وزنی مشابه الماس کوه نور دارد که قبل از تراش مجدد در انگلیس، به این وزن بود.

دریای نور، الماسی برش‌خورده به رنگ صورتی کم‌رنگ و ابعاد ۴۱٫۴۰*۲۹٫۵۰*۱۲٫۱۵ میلی‌متر است که وزن تقریبی آن به ۱۸۶ قیراط می‌رسد. شفافیت الماس دریای نور به‌عنوان یک الماس گولکندا باید استثنایی باشد که ادوین استریتر آن را سنگی باشکوه از پاک‌ترین آب‌ها و درخشش بی‌همتا توصیف می‌کند. به نظر می‌رسد این الماس کاملا خالص و با شفافیت زیاد است که از ویژگی‌های بهترین الماس‌های گولکندا محسوب می‌شود. «سر جان مالکوم» (Sir John Malcolm) که در اوایل قرن نوزدهم به ایران سفر کرد، در اتفاقی نادر موفق به دیدن تاج پادشاهی شد. او در کتاب خود به نام «طرح‌های ایران» در سال ۱۸۲۷ میلادی اشاره می‌کند که شاه ارزشمند‌ترین جواهرات خود از جمله دریای نور را به او نشان می‌دهد که از الماس‌های خالص‌ و منحصربه‌فرد در جهان محسوب می‌شود. او می‌افزاید:

جواهرات دیگر نیز به‌طرز شگفت‌انگیزی فوق‌العاده هستند. دریای نور ۱۸۶ قیراط وزن دارد و به‌عنوان درخشنده‌ترین الماس جهان شناخته می‌شود. تاج ماه با وزن ۱۴۶ قیراط نیز الماس حیرت‌آوری است. این دو، الماس‌های اصلی یک جفت دستبند به ارزش تقریبی یک میلیون استرلینگ هستند. اندازه و ارزش این تاج نیز باورنکردنی است.

با توجه به مطالب فوق، سر جان مالکوم نه‌تنها تایید می‌کند که وزن سنگ دریای نور ۱۸۶ قیراط است، بلکه با اشاره به آن به‌عنوان خالص‌ترین الماس با بهترین درخشش در جهان، مهر تاییدی بر شفافیت الماس دریای نور می‌زند.

قیمت الماس دریای نور چقدر است؟

الماس دریای نور به رنگ صورتی روی تاج ملکه ایران

الماس دریای نور که قدمت آن به قرن هفدهم می‌رسد، نه‌تنها یکی از قدیمی‌ترین الماس‌های صورتی‌رنگ در جهان به حساب می‌آید، بلکه بزرگ‌ترین الماس صورتی است که تاکنون کشف شده است. الماس دریای نور و نورالعین که تصور می‌شود هر دو از «الماس لوح بزرگ» تراش خورده باشند، اولین و دومین الماس بزرگ در فهرست الماس‌های صورتی معروف جهان هستند. در واقع از اوایل دهه ۱۸۰۰ که این دو الماس تاریخی تراشیده شدند، این عنوان را در اختیار دارند.

با توجه به این واقعیت که الماس صورتی در ابعادی بسیار کوچک در طبیعت وجود دارد و وزن آن معمولا کمتر از یک قیراط و به‌ندرت بین یک تا ۵۰ قیراط یا بیشتر است، بعید به نظر می‌رسد که الماسی به بزرگی دریای نور دوباره کشف شود. این موضوع نشان‌دهنده افزایش قیمت الماس صورتی در حراجی‌های عمومی اخیر است؛ به‌خصوص در حراج الماس گراف صورتی با وزن ۲۴٫۷۸ قیراط که به قیمت باورنکردنی ۴۵٫۶ میلیون دلار آمریکا در سال ۲۰۱۰ میلادی فروخته شد و گران‌ترین الماسی محسوب می‌شود که تاکنون در یک حراجی به فروش رسیده است.

در این مقاله سعی کردیم، توضیح مفصلی از الماس دریای نور ارائه کنیم. اگر تاکنون شانس دیدن این الماس را از نزدیک داشته‌اید، می‌توانید نظر خود را با مخاطبان کجارو به اشتراک بگذارید.