درمان سریع آفت دهان در خانه: ۱۱ روش خانگی مؤثر برای تسکین فوری درد

آفت دهان، آن زخم‌های کوچک، گرد و دردناک سفیدرنگ که ناگهان داخل دهان ظاهر می‌شوند، از شایع‌ترین و آزاردهنده‌ترین مشکلات دهان و دندان هستند. این عارضه که گاهی با اصطلاحات عامیانه مانند شاریدگی دهان یا دهن پختگی نیز توصیف می‌شود، می‌تواند خوردن و آشامیدن را به یک تجربه دردناک تبدیل کند. اما علت آن چیست و مهم‌تر از همه، درمان آفت دهان چگونه است؟ برای آفت دهان چه بخوریم تا زودتر بهبود یابد؟ در این راهنمای کامل از «چطور»، به تمام این سوالات پاسخ می‌دهیم و بهترین راهکارهای علمی و خانگی را برای رهایی سریع از این مشکل بررسی می‌کنیم.

آفت دهان چیست؟

آفت دهانی یک زخم غیرعفونی و غیرمسری است که روی بافت‌های نرم داخل دهان مانند زیر زبان، داخل گونه‌ها و لب‌ها ایجاد می‌شود. این زخم‌ها معمولاً با یک هاله قرمز رنگ احاطه شده‌اند. به آفت دهان زخم آفتی هم می‌گویند. اندازه‌ این زخم اغلب از یک سانتی‌متر بیشتر نیست و معمولا هم زخمی گرد یا بیضی‌شکل، سفید یا زرد‌رنگ است. ممکن است مدت کوتاهی پیش از آنکه دچار آفت دهانی شوید، محیط دهانتان دچار سوزش یا خارش شود. این نوع زخم ممکن است بسیار دردناک باشد یا بسوزد، به‌ویژه هنگام غذاخوردن یا صحبت‌کردن.

علت آفت دهان

علت آفت دهان هنوز دقیقا مشخص نشده، اما مشخص است که عوامل متعددی ممکن است باعث بروز آفت دهان شوند، مانند:

• آسیب‌های فیزیکی جزئی: گاز گرفتن تصادفی گونه، مسواک زدن خشن یا کار دندانپزشکی؛
• حساسیت غذایی (غذاهای تند، اسیدی یا حاوی گلوتن)؛
• کمبودهای تغذیه‌ای: کمبود ویتامین B12، آهن، اسید فولیک و روی؛
• استفاده از خمیردندان‌ یا دهان‌شویه‌های دارای لوریل سولفات سدیم؛
• استرس و خستگی: استرس عاطفی و کمبود خواب از اصلی‌ترین محرک‌های آفت هستند؛
• تغییرات هورمونی: برخی زنان در دوران قاعدگی بیشتر دچار آفت می‌شوند؛
• وجود باکتری هلی‌کوباکتر پیلوری (همان باکتری عامل زخم‌های پپتیک).

آفت دهان ممکن است زمانی‌ که دچار شرایط بدنی خاص یا بیماری هستید نیز بروز کند، شرایطی مثل:

انواع آفت دهان و علائم آن‌ها

۱. آفت مینور یا کوچک

شایع‌ترین نوع آفت است و بیش از ۸۰ درصد موارد را شامل می‌شود.

• اندازه: کوچک هستند، معمولاً کمتر از ۱ سانتی‌متر قطر دارند.
• شکل: گرد یا بیضی‌شکل با لبه‌ای قرمز و مرکز سفید یا زرد رنگ.
• تعداد: معمولاً به صورت تکی یا در دسته‌های کوچک ۲ تا ۳ تایی ظاهر می‌شوند.
• درد: دردناک اما معمولاً قابل تحمل است.
• زمان بهبودی: طی ۱ تا ۲ هفته خودبه‌خود و بدون باقی گذاشتن جای زخم (اسکار) بهبود می‌یابند.

۲. آفت ماژور یا بزرگ

کمتر شایع است اما شدت بسیار بیشتری دارد.

• اندازه: بزرگتر و عمیق‌تر از آفت‌های مینور هستند و قطر آن‌ها معمولاً بیشتر از ۱ سانتی‌متر است.
• شکل: لبه‌های نامنظمی دارند و ممکن است بسیار عمیق باشند.
• تعداد: اغلب به صورت تکی ظاهر می‌شوند.
• درد: بسیار دردناک هستند و می‌توانند خوردن و صحبت کردن را به شدت مختل کنند.
• زمان بهبودی: روند بهبودی آن‌ها بسیار کندتر است و ممکن است تا ۶ هفته طول بکشد. این نوع آفت پس از بهبودی، معمولاً جای زخم (اسکار) باقی می‌گذارد.

۳. آفت شبه تبخال (هرپتی‌فرم Herpetiform)

این نوع آفت، نادرترین نوع است و برخلاف نامش، هیچ ارتباطی با ویروس هرپس (عامل تبخال) ندارد و مسری نیست.

• اندازه: بسیار ریز و نوک‌سوزنی هستند (۱ تا ۲ میلی‌متر).
• شکل: لبه‌های نامنظمی دارند.
• تعداد: مشخصه اصلی آن‌ها، ظاهر شدن به صورت خوشه‌های بسیار بزرگ است که از ۱۰ تا ۱۰۰ زخم کوچک تشکیل شده‌اند. این زخم‌های ریز گاهی به هم پیوسته و یک زخم بزرگ و نامنظم را ایجاد می‌کنند.
• درد: بسیار دردناک هستند.
• زمان بهبودی: معمولاً طی ۱ تا ۲ هفته و بدون ایجاد اسکار بهبود می‌یابند.

در کل سندرم آفت دهان ممکن است علائم رایجی مانند موارد زیر را نیز داشته باشد:

• تب؛
• ناراحتی‌های عمومی و ناخوشایند؛
• تورم غدد لنفاوی.

برای درمان آفت دهان چه بخوریم و از چه چیزهایی پرهیز کنیم؟

درمان خانگی آفت دهان

اکثر آفت‌های دهانی بسیار کوچک هستند و معمولا خودبه‌خود در عرض یک یا دو هفته برطرف می‌شوند، اما حتی آفت‌های دهانی بسیار کوچک هم معمولا هفت تا ده روز طول می‌کشد تا از بین بروند و دردشان در تمام این مدت فرد مبتلا را آزار می‌دهد.

در ادامه، مؤثرترین خوراکی‌ها و روش‌های درمان طبیعی و خانگی این عارضه را به شما معرفی می‌کنیم. پس اگر سؤالاتی مثل «دهنم آفت زده چیکار کنم»، «برای جوش داخل دهان چی خوبه» یا «برای آفت دهان چه بخوریم» ذهنتان را مشغول کرده‌اند، ادامه مقاله را بخوانید.

دهانشویه‌های ضدعفونی‌کننده و ضدالتهاب

۱. دهانشویه آب نمک

این اولین و ساده‌ترین قدمی است که باید بردارید. نمک یک ضدعفونی‌کننده طبیعی است و به تمیز نگه‌داشتن زخم و کاهش التهاب کمک می‌کند.

روش استفاده: نصف قاشق چای‌خوری نمک را در نصف لیوان آب ولرم حل کنید. محلول را به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در دهان بچرخانید و سپس بیرون بریزید. این کار را ۲ تا ۳ بار در روز تکرار کنید.

۲. دهانشویه جوش شیرین

جوش شیرین یک ماده قلیایی است و به خنثی کردن اسیدهای دهان که باعث سوزش آفت می‌شوند، کمک می‌کند. همچنین خاصیت ضدباکتریایی دارد.

روش استفاده: یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین را در نصف لیوان آب حل کرده و مانند آب نمک، روزی چند بار دهان خود را با آن شستشو دهید.

۳. دهانشویه مریم گلی

مریم گلی به دلیل خواص ضدباکتریایی و ضدالتهابی قوی خود، از قدیم به عنوان یک گیاه دارویی برای مشکلات دهان و گلو استفاده می‌شده است.

روش استفاده: یک تا دو قاشق چای‌خوری برگ خشک مریم گلی را در یک فنجان آب جوش بریزید و بگذارید ۱۰ دقیقه دم بکشد. پس از خنک‌شدن، محلول را صاف کرده و روزی ۲ تا ۳ بار به عنوان دهانشویه استفاده کنید.

۴. دهانشویه سرکه سیب

سرکه سیب می‌تواند به از بین بردن برخی باکتری‌ها کمک کند، اما به دلیل خاصیت اسیدی قوی ممکن است برای برخی افراد باعث سوزش و تحریک شدید آفت شود.

روش استفاده: یک قاشق چای‌خوری سرکه سیب را با نصف لیوان آب گرم مخلوط کنید. قبل از استفاده گسترده، مقدار کمی از آن را امتحان کنید. اگر سوزش آن قابل تحمل بود، روزی یک یا دو بار از آن استفاده کنید.

درمان‌های موضعی تسکین‌دهنده

۵. خمیر جوش شیرین

علاوه بر دهانشویه، می‌توانید از جوش شیرین به عنوان یک پماد موضعی نیز استفاده کنید.

روش استفاده: مقدار کمی جوش شیرین را با چند قطره آب مخلوط کنید تا یک خمیر غلیظ به دست آید. خمیر را به آرامی و به طور مستقیم روی آفت قرار دهید. این کار را چند بار در روز تکرار کنید.

۶. شیر منیزیم (منیزیم هیدروکسید)

این شربت آنتی‌اسید، یک راهکار عالی برای تسکین فوری درد است. شیر منیزیم با ایجاد یک لایه محافظ روی آفت، آن را از تحریکات مواد غذایی و اسیدهای دهان محافظت می‌کند.

روش استفاده: با استفاده از یک گوش‌پاک‌کن، مقدار کمی از شیر منیزیم را مستقیماً روی آفت بمالید. اجازه دهید چند ثانیه بماند و سپس دهان خود را بشویید. این کار را ۳ تا ۴ بار در روز انجام دهید.

۷. عصاره شیرین بیان (فرم DGL)

تحقیقات نشان داده‌اند که شیرین بیان می‌تواند در کاهش درد و تسریع بهبودی آفت بسیار مؤثر باشد. حتماً از فرم DGL (شیرین بیان دِگلیسیریزینه شده) استفاده کنید که فاقد عوارض جانبی نوع معمولی آن است.

روش استفاده: می‌توانید کپسول DGL را باز کرده و پودر آن را با مقدار کمی آب مخلوط کنید تا خمیری به دست آید و آن را روی آفت بمالید. همچنین دهانشویه‌های حاوی عصاره DGL نیز در دسترس هستند.

۸. ژل آلوئه‌ورا

آلوئه‌ورا به دلیل خواص ضدالتهابی و تسکین‌دهندگی‌اش مشهور است. این گیاه به کاهش درد و محافظت از زخم کمک می‌کند.

روش استفاده: مقدار کمی از ژل خالص آلوئه‌ورا (ترجیحاً ارگانیک و بدون افزودنی) را با یک گوش‌پاک‌کن تمیز مستقیماً روی آفت قرار دهید.

۹. چای کیسه‌ای بابونه یا چای سیاه

• بابونه: دارای خواص ضدالتهابی و آرام‌بخش است. یک چای کیسه‌ای بابونه استفاده‌شده و مرطوب را برای ۵ تا ۱۰ دقیقه به آرامی روی آفت فشار دهید.
• چای سیاه: حاوی ماده‌ای به نام «تانن» است که به کاهش درد و جمع‌شدن بافت زخم کمک می‌کند. می‌توانید از چای کیسه‌ای سیاه نیز به همین روش استفاده کنید.

۱۰. مکیدن قطعات یخ

یک راهکار بسیار ساده برای بی‌حس‌کردن موضعی و تسکین فوری درد و سوزش. اجازه دهید یک تکه یخ کوچک به آرامی روی آفت یا در نزدیکی آن آب شود. این کار به کاهش تورم نیز کمک می‌کند.

۱۱. روغن ویتامین E

ویتامین E به ترمیم بافت کمک می‌کند و می‌تواند یک لایه محافظ روغنی روی زخم ایجاد کند.

روش استفاده: یک کپسول ویتامین E را با یک سوزن تمیز سوراخ کرده و مایع روغنی داخل آن را مستقیماً روی آفت بچکانید.

درمان‌های پزشکی و دارویی آفت دهان

اگر درمان‌های خانگی کافی نبودند یا آفت دهان شما شدید و بسیار دردناک است، محصولات دارویی متنوعی وجود دارند که می‌توانید از داروخانه تهیه کنید. این درمان‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: محصولات بدون نیاز به نسخه و داروهای تجویزی توسط پزشک.

۱. درمان‌های بدون نیاز به نسخه

این محصولات به راحتی از داروخانه‌ها قابل تهیه هستند و برای مدیریت آفت‌های معمولی بسیار مؤثرند:

ژل‌ها و پمادهای بی‌حس‌کننده موضعی

این محصولات حاوی موادی مانند بنزوکائین یا لیدوکائین هستند که با بی‌حس کردن موقت سطح زخم، درد را به سرعت تسکین می‌دهند. این ژل‌ها باید دقیقاً روی خود آفت مالیده شوند.

خمیرهای محافظ

این محصولات پس از قرار گرفتن روی آفت، یک لایه محافظ و چسبنده ایجاد می‌کنند. این لایه، زخم را از تحریکات ناشی از غذا، نوشیدنی و تماس با دندان‌ها محافظت کرده و به فرآیند بهبودی فرصت می‌دهد.

دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده و ضدالتهاب

دهان‌شویه‌هایی که حاوی موادی مانند کلرهگزیدین هستند، می‌توانند به کاهش باکتری‌های دهان، جلوگیری از عفونت ثانویه زخم و کاهش التهاب کمک کنند. از دهان‌شویه‌های حاوی الکل پرهیز کنید، زیرا می‌توانند باعث سوزش شدید شوند.

۲. درمان‌های نیازمند تجویز پزشک

برای آفت‌های ماژور (بزرگ)، هرپتی‌فرم یا آفت‌های بسیار مکرر و شدید که به درمان‌های معمولی پاسخ نمی‌دهند، حتماً باید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است یکی از درمان‌های زیر را تجویز کند:

کورتیکواستروئیدهای موضعی

این داروها که به شکل پماد، ژل یا دهانشویه در دسترس هستند، قوی‌ترین درمان برای کاهش التهاب و درد آفت محسوب می‌شوند. داروهایی مانند تریامسینولون استوناید به صورت یک لایه محافظ روی زخم قرار گرفته و به سرعت التهاب را سرکوب می‌کنند.

داروهای خوراکی

در موارد بسیار شدید و مقاوم به درمان، پزشک ممکن است داروهای خوراکی تجویز کند. کلشی‌سین (Colchicine) که معمولاً برای درمان نقرس استفاده می‌شود، گاهی برای آفت‌های پیچیده نیز مؤثر است. در موارد بسیار نادر، ممکن است از قرص‌های استروئیدی مانند پردنیزولون برای یک دوره کوتاه استفاده شود.

سوزاندن شیمیایی

در این روش، پزشک با استفاده از موادی مانند نیترات نقره، سطح زخم آفت را می‌سوزاند. این کار با تخریب پایانه‌های عصبی، درد را تقریباً بلافاصله از بین می‌برد، اما ممکن است روند بهبودی را کمی طولانی‌تر کند یا باعث ایجاد اسکار شود.

همیشه به یاد داشته باشید که اگر آفت‌های شما به طور مکرر ظاهر می‌شوند، بهتر است برای یافتن علت زمینه‌ای آن (مانند کمبود ویتامین یا یک بیماری خودایمنی) حتماً با پزشک مشورت کنید.

جوش داخل لب شما آفت است یا آبسه؟

گاهی ممکن است برآمدگی‌های دردناک داخل دهان را با آفت اشتباه بگیریم. شناخت تفاوت‌های این زخم‌ها در درمان آبسه لب و جوش داخل لب پایین اهمیت زیادی دارد:

• درمان جوش داخل لب پایین: اگر یک برآمدگی کوچک و جوش‌مانند داخل لب شما ایجاد شده، معمولاً به دلیل انسداد غدد بزاقی کوچک است و خودبه‌خود بهبود می‌یابد. از دستکاری آن پرهیز کنید. قرقره آب نمک می‌تواند به تسکین آن کمک کند.
• درمان آبسه لب: آبسه یک عفونت باکتریایی است که با تورم، درد شدید و تجمع چرک همراه است. این یک وضعیت جدی است و با آفت تفاوت دارد. درمان آبسه لب نیازمند مداخله پزشکی فوری است. هرگز تلاش نکنید آبسه را خودتان تخلیه کنید. پزشک یا دندانپزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کرده و در صورت لزوم، آن را تخلیه نماید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگرچه آفت‌ها معمولاً بی‌خطر هستند، اما در صورت مشاهده موارد زیر حتماً به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید:

• آفت‌هایی که به طور غیرمعمول بزرگ هستند.
• آفت‌هایی که بهبودشان بیش از سه هفته طول می‌کشد.
• آفت‌های مکرر که بلافاصله پس از بهبودی، دوباره ظاهر می‌شوند.
• آفتی که درد آن با مسکن‌های معمولی قابل کنترل نیست.
• همراه بودن آفت با تب بالا یا بی‌حالی شدید.

شما بگویید

آفت دهان یا شاریدگی دهان یک مشکل آزاردهنده اما عموماً بی‌خطر است. با رعایت بهداشت، مدیریت استرس و استفاده از راهکارهای خانگی مانند آب نمک، می‌توان درد آن را تسکین داد و به فرآیند بهبودی سرعت بخشید. مهم‌ترین نکته، شناخت تفاوت آفت با شرایط جدی‌تری مانند آبسه و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم نگران‌کننده است.

گامی برای تسلط شما بر مهارت‌های برقراری ارتباط

هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر