درباره آهنگ «لیلم لیل» و سریال «نون خ»

هنگامی که می‌خواستند دیگران حرف‌های‌شان را ندانند، در خانه به کردی حرف می‌زدند. برادر بزرگم، گنجینه‌ای هم از آوازهای کردی را از بر بود. نام‌های بزرگ دنیای آواز کردی را در خانه شناختم. جزراوی و زیرک و… برادر، همه را زمزمه می‌کرد و با فلوتی که داشت خود را همراهی می‌کرد و چون صفحات موسیقی موسوم به سی و سه دور زغالی و گرامافون آمدند و بعد چهل و پنج دور پلاستیکی، نخستین‌های کردی در گوشه‌ای از اتاق گنجینه آوازی او شد.

توی جاده در سفرها که گاه با برادر همسفر بودم، محال بود برادر کردی را در جاده ببیند و سوار ماشینش نکند.آن وقت جشنواره موسیقایی کردی آنها شنیدنی بود. بعدها به گنجینه صفحات نوارهای ربع اینچ و بعدتر کاست و سی‌دی کردی اضافه شدند. ‌جالب‌تر آنکه برادر با عموزاده‌های‌مان که در کوچه‌باغ‌های کردستان بزرگ شده بودند، با یاد دوستان کرد، خود را به نام‌های کردی آنها می‌خواندند: ایلیا شد نبی و گملیل، حسن آقا و … و همه خاطره‌ها و یادهای شیرین و شیطنت‌های‌شان شدند یادمان آنها. باری حالا، حرف از موسیقی مجموعه «نون خ» را که در رسانه‌ها آمده، جای برادر را خالی دیدم. البته که اجراهایی از بازخوانی‌های قطعه کردی پایانی آن را شنیده بودم.

تصور این بود، قطعه آوازی «لیلم لیل»، ترکیه‌ای است‌، چراکه «ابراهیم تاتلیس»، آن را به گونه‌ای متفاوت خوانده است که در فصل پایانی فیلم  مشهور ترکیه‌ای هم آمده بود.

در این  میان نگار ذکایی، کارشناسانه به آن موسیقی پرداخته است.

گفته می‌شود که نامداران زیادی، لیلم لیل را خوانده‌اند. در موسیقی کردی، تحریرها، ظریف و ماهرانه و بسیار متفاوت و هنرمندانه و شنیدنی است. به راستی که این تحریرهای آوازی تکرار نشدنی‌اند و نه تقلید کردنی.

این است که می‌بینیم در اجراهای دیگر، از جمله ابراهیم تاتلیس، نشانی از آنها نیست و به گونه‌ای به تصور خود، اجرای آن امروزی شده است. «لیلم لیل» سروده استاد هیمن موکریانی است، در همان حال و هوای اجراهای کم همتا و تکرار نشدنی موسیقی اصیل کردی. موسیقی کردی که گاه رزمی و گاهی بزمی است از اصالت دیرین به قدمت سده‌هایی چند برخوردار است.

شهرام ناظری راست می‌گوید: موسیقی کردی، همچون اقیانوسی بی‌انتهاست. هزاره‌ها و قرن‌ها، بر آن و رقص‌های آنها رفته، اما هنوز تنوعی شگفتی‌ساز دارد. اجرایی که در «مجموعه نون خ» آمده، آواز پایانی انتخابی آگاهانه است، آمیخته‌ای از آن حال و هوای آوازی استاد آوازخوان و البته با پرداختی امروزی و به گونه‌ای «نو».

بی‌تردید صادق آزمند، در انتخاب آهنگ مجموعه «نون خ» باید به جایگاه آن در موسیقی مجموعه هم می‌اندیشید که متفاوت از اجرا در یک آلبوم یا یک «ترک» موسیقایی مستقل باشد و بتواند تصویری آهنگین از حادثه‌ها و اتفاق‌های تصویری مجموعه بدهد و البته که نقش و هویت مستقل خود را هم حفظ کند. جز آن موسیقی‌های دیگری که در مجموعه استفاده کرده است، از آن کردستان است و کرمانجی هم.

البته که یادآور شوم، فراز و فرودهای آوازی استادان پیشین که تحریرها در آنها غوطه‌ورند، نشان از صلابت و توان این موسیقی را در خود نهان دارند. سازهای همراه‌کننده هم همین را یادآوری می‌کنند. به هر روی انتخاب صادق آزمند، آهنگساز مجموعه «نون خ» آگاهانه و هوشیارانه بود که خود سیری در گونه‌های موسیقی کردستان است و اینکه با نگاه به اصالت‌های دیرین، نگاهی «نو» را هم دارد و سرانجام آنکه اینچنین نگاه منتقدانه، به ساخته‌ها و آفریده‌های دنیای هنر داشتن، نشانگر زنده بودن و دلنگران آنها بودن است.

۵۸۵۸