خشونت‌هایی که تاوان دیپلماسی – حقوق‌بشری دارد

روزنامه توسعه ایرانی: در واپسین روزهای هفته گذشته، انتشار فیلمی از برخورد نامناسب یک مامور نیروی انتظامی با یک زن تبعه افغانستانی در اردوگاه اتباع در عسگرآباد تهران در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده‌ای پیدا کرد.

در گزارش‌های مرتبط با این ویدئو، زمان وقوع این اتفاق دو هفته پیش اعلام شده و گفته شده است که این زن یک «مادر افغانستانی»‌ است که برای پیگیری‌ کار فرزندش که در اردوگاه پناهجویان عسگرآباد است، به شهرستان پیشوا رفته بود و مامور پلیس هم او را کتک زده است.

بر‌اساس گزارش‌های منتشر شده؛ این زن با شنیدن بازداشت فرزندش به اردوگاه عسگرآباد رفته و اصرار به رهایی او کرده، اما استوار و مأمور نیروی انتظامی با زدن سیلی به او از ورودش به محل نگهداری افراد دستگیر شده جلوگیری کرده است.

با انتشار این ویدئو، واکنش‌های مردمی در شبکه‌های اجتماعی چنان بالا گرفت که پای مقامات ایرانی و افغانستانی را به این اتفاق باز کرد تا جایی که دستور بازداشت مامورخاطی هم صادر شد.

سردار کیومرث عزیزی، فرمانده انتظامی شرق استان تهران، چهارشنبه شب با صدور دستور ویژه، بر بررسی دقیق و سریع اتفاق رخ داده در این اردوگاه تأکید کرد.

غلامعباس ترکی، دادستان نظامی استان تهران هم از این اتفاق ابراز تأسف کرد و به معاونش و سرپرست دادسرای نظامی شرق استان تهران چند دستور داد که از جمله آن بررسی دقیق موضوع، بازداشت سریع مأمور خاطی، برخورد قانونی با این مامور و متعاقبا اعلام نتایج تحقیقات بود.

همچنین پس از رسانه‌ای شدن این ماجرا، سفارت افغانستان در ایران و چند مقام آن کشور هم به این رخداد واکنش نشان دادند. گران هیواد، سخنگوی وزارت امور خارجه افغانستان در گفت‌و‌گویی تلویزیونی اعلام کرد «وزارت امور خارجه افغانستان به ‌محض مشاهده این کلیپ، به سفارت افغانستان در تهران دستور داد تا این موضوع را از طریق مقامات ایرانی پیگیری کند».

سفارت افغانستان در ایران هم در بیانیه‌ای این اقدام را «نادرست و توهین‌آمیز» خواند و اعلام کرد که مسئولان ایرانی وعده «بررسی جدی و قانونی» داده‌اند. جاوید فیصل، مشاور امور استراتژیک شورای امنیت ملی افغانستان، نیز خطاب به محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، به این رفتار انتقاد کرد.

اما این وعده‌های پیگیری با واکنش تند برخی مقامات در افغانستان به سمتی سیاسی سوق پیدا کرد به طوری که عبدالکبیر واثق، مشاور شورای امنیت ملی افغانستان، در واکنش به این ماجرا، در توییتی با تگ کردن محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، از سیلی بر این زن به شدت انتقاد کرد و نوشت: «شما از میزبانی و مهمان‌داری گفتید، شما لاف از حقوق زن در اسلام می‌زنید، شما از همسایه‌گی خوب‌ بیان می‌کنید همین است منت و رفتار ذلت‌تان. هر رفتار پاسخی‌دارد».

این سخنان تند به نظر آغازی شد برای سیاسی شدن ماجرای پیش آمده. به طوری که کیومرث عزیزی، فرمانده انتظامی شرق استان تهران، که پیشتر قول مجازات مامور خاطی را داده بود، گفت: «احتمال دارد اتفاق روی داده برای این زن افغان در اردوگاه عسکرآباد شهرستان پیشوا یک سناریوی از پیش تعیین‌شده باشد».

رفتاری مسبوق به سابقه

سال‌هاست که تعداد زیادی از اتباع قانونی افغانستانی در ایران زندگی و کار می‌کنند. تشکیل خانواده داده و فرزندانشان در مدارس ایرانی درس خوانده‌اند. این در حالی است که هر سال خیل زیادی از مهاجران به صورت غیرقانونی از مرز می‌گذرند و در این گذر یا دستگیر شده و دوباره از ایران خارج یا موفق شده و در یکی از مشاغل غیررسمی مشغول به فعالیت می‌شوند و با کسب درآمد درشهرهای مختلف کشور، هزینه خانواده خود را در افغانستان تامین می‌کنند. بسیار از این مهاجران در گذر از این مرحله سختی‌های بسیاری دیده‌اند و مشکلات زیادی را از سر گذرانده و حتی برخی جانشان را هم از دست داده‌اند. اما خطرات ناشی از این شکل مهاجرت تنها مربوط به اتباع افغانستانی که از مرز ایران می‌گذرند نیست و اکثر کشورهای دنیا با مهاجران غیر‌قانونی رفتارهای سخت‌گیرانه و چه بسا سخت‌گیرانه‌تر از از ایران دارند.

با این حال در یک ساله اخیر با تشدید تنش‌های سیاسی بین ایران و افغانستان این برخوردها بیش از پیش مورد هجمه از سوی مقامات افغانستانی قرار گرفته است.

شاید در رخداد اخیر بیش از آنکه رفتار مامور نیروی انتظامی از سر بی‌مهری با مهاجر افغان باشد،نشان از عدم آموزش درست به ماموران در مواجهه با هر انسانی اعم ازشهروندان ایرانی و اتباع مهاجر دارد.

با این حال نمی‌توان از برخوردهای غیر‌اصولی ماموران نیروی انتطامی در مورادی از این دست به راحتی عبور کرد. چرا که این برخوردها همواره تبعات سیاسی و دیپلماسی فراوانی به همراه داشته و موقعیت ایران را بیش از پیش در منطقه در معرض خطر قرار می‌دهد. هرچند بسیاری معتقدند، این برخورد ماموران نیروی انتظامی تنها دامان مهاجران غیر‌قانونی را نمی‌گیرد و ایرانی‌ها هم کما بیش در آتش آن می‌سوزند.

ضرب و جرح یک دختر در آبادان توسط یک خانواده و نیروی حراست شرکت نفت و مرگ جوان مشهدی پس از برخورد شدید نیروی انتظامی در ماه‌های اخیر شاید نمونه‌ای از این نوع رفتار تند از سوی ماموران نیروی انتطامی با شهروندان ایرانی باشد.

خرداد امسال نیز آسیه پناهی، زن سالخورده کرمانشاهی در پی استنشاق گاز فلفل و اشک‌آور نیرو‌های شهرداری و پلیس جانش را از دست داد. او که برای جلوگیری از تخریب کپر محل زندگیش سوار بر بیل مکانیکی ماشین تخریب می‌شود و با اسپری گاز فلفل از سوی مأموران اجراییات شهرداری مواجه و از سر راه تخریب برداشته می‌شود. اما دقایقی بعد بر اثر ایست قلبی جانش را از دست می‌دهد. مرگ این زن بازتاب‌های فراوانی در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت. گرچه چند ماه بعد از مرگش پزشکی قانونی اعلام کرد که مرگ او به دلیل بیماری قلبی بوده است.

مدتی پیش نیز ویدیوهایی از گرداندن متهمان همراه با ضرب و جرح و تحقیر توسط ماموران نیروی انتظامی در سطح شهر تهران منتشر شد که واکنش گسترده کاربران در شبکه‌های اجتماعی را به همراه داشت.

در این ویدیوها تعدادی از متهمان با عنوان«اراذل و اوباش» در سطح شهر و مقابل انظار عمومی گردانده شدند و مورد ضرب و شتم قرار گرفتند و از آنها خواسته می‌شد تا ابراز ندامت و پشیمانی کنند.

چند روز پیش از آن نیز در رشت تعدادی از متهمانی که طی یک نزاع در بیمارستان پورسینای این شهر بازداشت شده بودند، در سطح شهر همراه از جانب نیروهای انتظامی گردانده شدند.

این موارد که تصاویر آنها به صورت رسمی و غیر‌رسمی در فضای مجازی منتشر شده نشان می‌دهد شاید بیش از آنکه رفتار مامور نیروی انتظامی از سر بی‌مهری با مهاجر افغان باشد که نشان از عدم آموزش درست به ماموران در مواجهه با هر شهروندی اعم ازشهروندان ایرانی و اتباع مهاجر دارد.

خیلی‌ها وقتی برخورد تند برخی از ماموران را می‌بینند به نوعی دچار وحشت و ترس از ماموران انتظامی می‌شوند، این درحالی است که پلیس باید پیام‌آور امنیت برای مردم باشد.

پلیس و ضابطان قضایی بازوی اجرایی حکومت‌ها برای برقراری نظم در جامعه به حساب می‌آید. بنابراین رفتار خوب یا بد پلیس می‌تواند نماد خوبی و بدی حاکمیت در جامعه باشد.

در ویدئوی اخیر زن افغانستانی با شنیدن بازداشت فرزندش به اردوگاه عسگرآباد رفته و اصرار به رهایی او کرده، اما استوار و مأمور نیروی انتظامی با زدن سیلی به او از ورودش به محل نگهداری افراد دستگیر شده جلوگیری می‌کند

نخستین بار سال 86 بود که فرمانده وقت نیروی انتظامی از تلاش برای استانداردسازی رفتار پلیس خبر داد. درست در همان دوره‌ای که طرح امنیت اجتماعی در حال اجرا بود. از آن زمان غیر از دوره‌ای چند ماهه، برخورد ماموران پلیس روندی بهبودی پیدا کرده است. اما همچنان به‌ویژه در رده‌های پایین‌تر، رفتارهای غیراصولی و غیرحرفه‌ای مشاهده می‌شود.

بر اساس قانون پلیس موظف است در عملکرد خود بر اساس اصول نهم (نقض‌‌ناپذیری آزادی‌‌های مشروع)، بیستم (برابری در حمایت قانون)، بیست و دوم (مصونیت حیثیت اشخاص از تعرض)، سی و دوم (رعایت ترتیبات قانونی در بازداشت و دستگیری)، سی و ششم (صدور و اجرای حکم توسط محاکم و به‌‌موجب قانون)،سی و هفتم (اصل برائت) و سی و نهم (ممنوعیت هتک حرمت و حیثیت افراد بازداشتی و زندانی) که همگی در فصل سوم قانون اساسی و بر لزوم پاسداشت حقوق ملت دلالت دارند، رفتار کند.

از سوی دیگر مقررات قانون آیین دادرسی کیفری، مفاد قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی، دستورالعمل صیانت از حقوق شهروندی، منشور حقوق شهروندی همچنین محتوای تعهدات حقوق بشری دولت به موجب اسناد بین‌المللی از جمله اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی که طبق ماده ٩ قانون مدنی در حکم قانون داخلی است، نیروی انتظامی را موظف به رعایت حقوق مردم و حقوق متهمان می‌کند. اما ماموران پلیس برای اجرای این قوانین و مقررات نیاز به آموزش دارند.