«خانه ملک» نه دیزی‌سرا شده و نه کبابخانه!

به گزارش ایسنا، مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با توجه به برخی سوالات ایجادشده در فضای مجازی درباره تغییر کاربری خانه تاریخی ملک تهران، ‌ پس از پیگیری‌ موضوع از آستان قدس رضوی، گزارش و توضیحاتی را برای روشن شدن وضعیت این خانه تاریخی و اقدامات انجام‌شده توسط آستان قدس رضوی، در اختیار این خبرگزاری قرار داد.

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک که زیرنظر مستقیم تولیت آستان قدس رضوی اداره می‌شود، در توضیحاتی، “تصمیم حاج حسین ملک برای انتقال کتابخانه و آثار تاریخی از بازار به شهر” را این‌طور شرح داده است: «حاج حسین آقا ملک، بنیان‌گذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک، خانه تاریخی ملک را در ششم آبان ۱۳۱۶ هجری خورشیدی با همه اسباب و اثاثیه به همراه کتاب‌های کتابخانه و اشیای موزه بر آستان قدس رضوی وقف کرد. این واقف بزرگوار هشت سال بعد، هنگامی که زمینی را در محوطه تاریخی باغ ملی تهران از شهرداری به ازای طلبی که داشت، گرفت، برآن شد ساختمانی نو برای کتابخانه و موزه بسازد تا به تعبیر خویش، کتابخانه و موزه‌اش را از «بازار» به «شهر» جابه‌جا کند؛ زیرا باور داشته و تاکید کرده بود فضای فرهنگی و اجتماعی بازار دگرگون شده بود و دیگر چندان مناسب فضای کتابخانه و موزه نبود. حاج حسین آقا بر پایه اسناد تاریخی که در مؤسسه کتابخانه و موزه ملی نگهداری می‌شود (به‌ویژه نامه‌ای که به پهلوی دوم در شکایت از وزارت امور خارجه به دلیل قلع‌ و قمع مصالح ساختمانی برای ساخت بنای جدید کتابخانه و موزه در محوطه باغ ملی نوشته بود)، در همان دوران پهلوی دوم بر آن شد کتابخانه و موزه را به این محوطه تاریخی جابه‌جا کند که به دلیل کارشکنی‌های وزارت امور خارجه در دوره پهلوی دوم ممکن نشد. این نیت در روزگار زندگی واقف انجام نپذیرفت و زمین متعلق به او تا پیروزی انقلاب اسلامی در اختیار وزارت امور خارجه ماند.

اما زمین یادشده، پس از پیروزی انقلاب، با پیگیری‌های ناظر استصوابی موقوفات ملک (زنده‌یاد بانو عزت‌ملک ملک، دختر بزرگ حاج حسین آقا ملک) و مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی تولیت فقید آستان قدس رضوی و دستور حضرت امام خمینی (ره) به موقوفات ملک بازگردانده شد.»

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در ادامه، ماجرای “بهره‌بردای از ساختمان موزه جدید در سال ۱۳۷۶” را این‌طور شرح داد: «آستان قدس رضوی از سال ۱۳۶۴ بنای ساختمان جدید کتابخانه و موزه ملی ملک را در همین زمان آغاز کرد. عملیات ساختمانی بنای جدید در سال ۱۳۷۵ خورشیدی پایان پذیرفت و پس از جابه‌جایی نسخه‌های خطی و کتاب‌ها و اشیای موزه‌ای از خانه تاریخی ملک در بازار بین‌الحرمین به ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی، ساختمان تازه کتابخانه و موزه ملی ملک در سال ۱۳۷۶ هجری خورشیدی گشایش یافت.»

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک همچنین تاکید کرده که ساخت کتابخانه‌ای جدید در راستای عمل به نیت واقف بوده است و در ادامه توضیح می‌دهد: «کتابخانه و موزه ملی ملک اکنون، نه در خانه تاریخی ملک در بازار بین‌الحرمین تهران که ۲۵ سال است در ساختمان نوبنیاد در فضاهایی استاندارد، روزآمد با امکانات مدرن در سه طبقه تالارهای کتابخانه و دو طبقه تالارهای موزه (دربرگیرنده ۱۱ تالار آثار گوناگون موزه‌ای) به شهروندان به‌ویژه گردشگران و پژوهشگران خدمات فرهنگی می‌رساند. ضمن آن‌که کتابخانه ملک در بازار، حدود ۴۰۰ متر وسعت داشت، اما پس از انقلاب اسلامی و در راستای عمل به نیت واقف برای جابه‌جایی کتب و اشیاء موزه، با مساعدت و پیگیری آستان قدس رضوی، بنایی شایسته به مساحت ۱۱۰۰۰ متر مربع احداث و بهره‌برداری شد.»

این مؤسسه با یادآوری این‌که “ثبت ملی خانه تاریخی ملک با پیگیری‌های ناظر استصوابی موقوفه انجام شده است”، ادامه داده است: «پس از آن، خانه تاریخی ملک با این جابه‌جایی، دیگر بدون کاربری مانده بود، با پیگیری‌های ناظر استصوابی موقوفات ملک (زنده‌یاد بانو عزت‌ملک ملک، دختر بزرگ حاج حسین آقا ملک) و همراهی آستان قدس رضوی در همان سال در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. درهای این خانه، اما از همان سال ۱۳۷۶ تا سال ۱۳۹۷ به روی همگان بسته بود و هیچ‌گونه کاربری نداشت، از این‌رو شهروندان به‌ویژه دوستداران خانه‌های تاریخی امکان بازدید از این خانه زیبای تاریخی را نداشتند.»

در بخش دیگر توضیحات مؤسسه کتابخانه و موزه ملی به موضوع “پیگیری تعریف کاربری‌های فرهنگی و اجتماعی برای استفاده عموم مردم” پرداخته شده که در روزهای اخیر نیز محل ابهام و نقد بوده است: «حجت الاسلام والمسلمین رییسی، تولیت پیشین آستان قدس رضوی در بازدیدی که خرداد ۱۳۹۷ از خانه تاریخی ملک داشتند تاکید کردند با توجه به جابه‌جایی کتابخانه و موزه ملی ملک به ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی و بی‌استفاده‌ ماندن خانه تاریخی ملک، این بنای زیبا بازگشایی شود و با کاربری‌های فرهنگی- اجتماعی به شهروندان به‌ویژه رهگذران بازار و دوستداران فرهنگ و تاریخ خدمات برساند تا این نهاد فرهنگی- اجتماعی در بازار تهران بتواند تکیه‌گاهی برای مردم و بازاریان باشد. به همین سبب خانه تاریخی ملک در چارچوب مقررات و ضوابط آستان قدس رضوی در مرحله بازگشایی و خدمات‌رسانی قرار گرفت.»

این مؤسسه با اشاره به “موافقت ناظر استصوابی موقوفه با تعریف کاربری‌های گردشگری”‌ شرح داده است: «خانه تاریخی ملک با اعتبار دریافتی از آستان قدس رضوی و پس از انجام مرمت‌های اضطراری و ضروری در همان سال ۱۳۹۷ بازگشایی شد. مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با همراهی و نظارت آستان قدس رضوی و همچنین موافقت و همراهی ناظر استصوابی موقوفات ملک (نوه حاج حسین آقا ملک و فرزند بزرگ زنده‌یاد بانو عزت‌ملک ملک) بر آن شد با ارایه کاربری‌های مرتبط با حوزه گردشگری (همچون کافه کتاب که به شیوه‌ای نوین و مدرن، شهروندان را به مطالعه و خوانش و دوستداری کتاب برمی‌انگیزد) به بخش‌هایی از این خانه (یادآور می‌شویم و تاکید می‌کنیم «تنها به بخش‌هایی از خانه تاریخی ملک» و نه قسمت مربوط به کتابخانه که درحال مرمت و بازسازی است) زمینه تامین هزینه‌های نگهداری و مرمت، حفاظت و بازگشایی این خانه تاریخی را برای ارایه خدمات به شهروندان و گردشگران فراهم آورد.»

در بخش دیگر نیز با اشاره به “مصداق‌های متعدد کاربری‌های گردشگری در ایران و جهان” یادآور شده است که «این‌گونه کاربری‌های مرتبط با حوزه گردشگری (همچون رستوران سنتی، چایخانه، شربت‌خانه و کافه‌کتاب) پدیده‌ای رایج در جهان امروز در زمینه احیا و نگهداری بناها و خانه‌های تاریخی به شمار می‌آید که از یک دهه گذشته به‌درستی در شهرهای گوناگون ایران همچون یزد، اصفهان و شیراز با نظارت میراث فرهنگی، رواج یافته است. کاروانسرای شاه عباسی میبد و هتل عباسی اصفهان، هر دو با پیشینه‌ای بیش از پانصد سال، بهترین نمونه‌ها در ایران به شمار می‌آیند که در دو زمینه رستوران سنتی و اقامتگاهی توانسته‌اند در کنار احیا، باززنده‌سازی و حفاظت دو بنای مهم تاریخی، زمینه بهره‌مندی شهروندان و گردشگران را فراهم آورند.» 

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی با اشاره به “امکان بازدید رایگان علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ از خانه تاریخی ملک” تصریح کرده است: «اکنون برخلاف پاره‌ای از فضاسازی‌های ناآگاهانه و غیرمنصفانه، خانه تاریخی ملک، نه «دیزی‌سرا» نه «کبابخانه» شده است و نه به روی مردم مانند دو دهه پیش بسته است، بلکه این اثر تاریخی که سال‌ها فراموش شده بود و در معرض آسیب‌های جدی قرار داشت، با پیگیری‌های مردمی و نظر مساعد ناظر استصوابی موقوفات ملک و همراهی آستان قدس رضوی، امروزه پذیرای علاقه‌مندان به تاریخ و میراث این مرز و بوم است، به همین منظور بخشی مهم از خانه تاریخی ملک مانند حیاط قاجاری و حیاط معاصر، اتاق شخصی حاج حسین آقا ملک، آب‌انبار، تالارهای مینا و معرق، اتاق بالاخانه، اکنون در چارچوب فضاهایی برای بازدیدِ رایگان به شهروندان به‌ویژه گردشگران خدمات می‌رساند.»

این مؤسسه به “برپایی نمایشگاه و برگزاری کلاس‌های هنری و فرهنگی” در خانه ملک اشاره و اعلام کرده است: «نمایشگاه‌های گوناگون موزه‌ای برگرفته از تصویر نسخه‌های خطی و آثار موزه‌ای به مناسبت‌های گوناگون در بخش‌های نمایشگاهی این بنای تاریخی برای بهره‌مندی شهروندان به نمایش درمی‌آید. همچنین کلاس‌ها و دوره‌های گوناگون آموزش‌های هنری و فرهنگی در سه سال گذشته در این فضای تاریخی برای خدمات‌رسانی به هنرجویان و هنردوستان برگزار شده است و در آینده طرح‌های جدید فرهنگی و هنری، به‌ویژه توجه به کتاب و کتابخوانی در این مکان تاریخی به اجرا در می‌آید.»

مؤسسه کتابخانه و موزه ملی با اعلام “میانگین بازدید روزانه ۳۰۰ گردشگر و رهگذر” گفته است: «خانه تاریخی ملک در سه سال گذشته، به جز در زمان‌هایی چون نوروز که با استقبال گسترده و بی‌شمار شهروندان روبه‌رو بوده، روزانه میزبان نزدیک به ۳۰۰ نفر از گردشگران و رهگذرانی بوده است که به بازار بزرگ تهران می‌آیند و در پی یافتن نشانه‌هایی از فرهنگ و تاریخ دیرینه این سرزمین، مهمان خانه تاریخی ملک می‌شوند.»

این مؤسسه همچنین از همه شهروندان به‌ویژه دوستداران تاریخ و فرهنگ دعوت کرده است برای بهره‌مندی از این خدمات به خانه تاریخی ملک به نشانی «تهران، خیابان ۱۵ خرداد (بازار بزرگ)، پله‌های نوروزخان، بازار بین‌الحرمین» مراجعه داشته باشند.

انتهای پیام