حکم شاهانه برای «مریضخانه پیشانی سفید»

به گزارش هوشمند نیوز، ناصرالدین‌شاه که از سفر فرنگ بازگشت، تجربه بیمارستان‌های فرنگی به مذاقش خوش آمده بود، خواست تا در تهران بیمارستانی بنا کنند به سبک و سیاق اروپایی‌ها و دستور داد: “حکم همایون شد که مریضخانه‌ای به جهت مرضای مسلمین ساخته شود و مهندسین مشغول طرح و نقشه آن می‌باشند”. همین بود که میرزاتقی خان امیرکبیر همت کرد و کار ساخت “مریض‌خانه دولتی” را آغاز کرد؛ مریض‌خانه دولتی که به گفته بسیاری، قدیمی‌ترین و حتی نخستین بیمارستان مدرن ایران است و موسس آن هم فردی به نام علی اکبر خان نفیسی، معروف به ناظم‌الاطبا بود که بنابر روایات اولین پزشک ایرانی و پزشک مخصوص ناصرالدین شاه بوده است.

بر این اساس بود که نخستین بیمارستان مدرن ایران با سبک و سیاق فرنگی در تهران و در محله‌ای به نام هشت گنبد، همان میدان حسن آباد فعلی، بیش از ۱۵۰ سال پیش  به ریاست ناظم‌الاطباء تاسیس شد.  

طبق تاریخچه‌ای که از سوی دکتر حسین کرمانپور- مدیر اورژانس بیمارستان سینا جمع‌آوری شده و در اختیار هوشمند نیوز قرار گرفته است، جالب است بدانیم بر اساس مستندات، در آن زمان ریاست مریضخانه و دارالفنون را اغلب یک نفر و با حکم شاهانه به عهده داشته است؛ یعنی با کمی اغراق می‌توان گفت عملاً تاسیس مرکزی درمانی توام با آموزش هم در همین زمان بوده است. به‌طوری که در تاریخ منتظم ناصری که از سوی محمدحسن خان اعتمادالسلطنه نوشته شده،  آمده است: «سنهء  ۱۲۹۸ ه. ق (۱۲۵۹ ه. ش)، نواب اعتضادالسلطنه وزیر علوم، شب عاشورا به رحمت الهی پیوست و ریاست مدرسه مبارکه دارالفنون دولتی و مریضخانه را به جناب مخبرالدوله علیقلی خان وزیر کل تلگرافخانه ممالک محروسه واگذار فرمودند.»

گویا در سال ۱۲۶۱ ه. ش، در این مریضخانه، شش پزشک، یک داروساز و ۲۵ نفر اعضای اداری و خدمه فعالیت داشتند و یکی از پزشکان هم کشیک شبانه روزی بیمارستان بوده است.

مریضخانه آنطور که در نوشته‌ها گفته می‌شود، یک درب ورودی داشت به غایت زیبا و جذاب با آجرکاری‌های مقرنس و تاج و علامت شیر و خورشید حکاکی شده در سردر ورودی هشتی شکل که بر طاق گرد و بلند ورودی قرار داشت و پنجره‌هایی محیط داخل مریضخانه را به بیرون ارتباط می‌داد.

درشگه؛ اولین وسیله حمل و نقل بیمار

همچنین اولین وسیله حمل و نقل بیمار آنگونه که در تصاویر دیده می‌دشود، اسب و قاطرهایی بودند که درشگه را به دنبال خود می‌کشیدند. در ورودی مریضخانه اکثراً چند گزمه با سلاح گرم می‌ایستادند تا نظم  را برقرار کنند. از محیط آن زمان بیمارستان نوشته‌ای دیده نشده، اما گویا درخت‌هایی فراوان داشته با چندین عمارت که بیماران واگیر را از غیرواگیر جدا می‌کردند. مریضخانه دولتی از سراسر ایران بیمار می‌پذیرفت تا هم درمان کند و هم  به تربیت پزشکان جوانی بپردازد که آینده پزشکی ایران را رقم زنند. گفته می‌شود که در همان سال اول تاسیس بالغ بر ۲۲۰۰ بیمار در مریضخانه دولتی معالجه می‌شوند و چیزی نمی‌گذرد که آوازه «مریضخانه دولتی» در سرتاسر ایران می‌پیچد تا بیماران مایوس از همه جا را به سمت پایتخت کشاند.

بعدها این مریضخانه چندین بار با ریاست آلمانی‌ها، روس‌ها و انگلیسی‌ها دست به دست شد که بنابر روایات گویا در زمان روس‌ها بدترین دوران گذار بیمارستان بوده است. در نهایت در سال ۱۲۹۷ ه. ش مریضخانه، به دست یک رییس ایرانی به نام دکتر حکیم الدوله پزشک مخصوص احمد شاه و دو نفر مشاور پزشک انگلیسی سپرده شد و در همین سال دولت بودجه بیمارستان را به سالیانه ۲۴۰۰۰ تومان رساند. این شد که تعداد تخت‌های بیمارستان به ۸۸ تخت افزایش یافت و تعداد بیمارن سرپایی تحت مداوا قرار گرفته به دو برابر یعنی ۴۰۰۰ نفر رسید.

مریضخانه دولتی در سال ۱۲۹۸ ه. ش، به واسطه نظارت انگلیس‌ها به مریضخانه انگلیسی تغییر نام داد و سپس با روی کار آمدن دولت کم دوام  سید ضیاء الدین مجدداً نام «مریضخانه دولتی» به خود گرفت. بالاخره در سال ۱۳۰۵ شمسی،  پزشکان انگلیسی پس از ۲۰ سال این بیمارستان را به مقصد کشور خود ترک کردند و در نهایت از همین سال تا به امروز، ریاست آن همواره برعهده پزشکان ایرانی بوده است.

مکتب “عدل” و قدیمی‌ترین مرکز جراحی ایران

از آن پس تقریباً هر پزشکی  که در ایران درس طبابت فرا گرفت، اولین خواستگاه علمی‌اش، «مریضخانه دولتی» بود. در نهایت هم در آستانه سال ۱۳۱۹، هجری شمسی و با تکمیل فرایندهای ساختاری، مریضخانه دولتی برای پاسداشت ابن سینا به «بیمارستان سینا» تغییر نام داد و همچنان به عنوان نخستین بیمارستان و قدیمی‌ترین بیمارستان کشور به بیماران ارائه خدمت می‌کند. در همین سال‌ها بخش و درمانگاه برای اولین بار در بیمارستان راه‌اندازی شد. در سال ۱۳۲۸ ه. ش نیز به همت پروفسور عدل که در دانشکده پزشکی فعالیت می‌کرد و بعدها ریاست بخش جراحی بیمارستان سینا را برعهده داشت، بخش سوانح در بیمارستان راه‌اندازی شد و بعد هم با همت مجدد وی، بخش جراحی در بیمارستان سینا ایجاد شد. باید توجه کرد که به گفته دکتر محمد طالب‌پور- رییس فعلی بیمارستان سینا،  مکتب عدل که در جراحی ایران نهادینه شده است، روش جراحی‌های پرفسور عدل بود که برای اولین بار به صورت مدرن در ایران اجرا شد. آن زمان تمام جراحی‌ها توسط پروفسور عدل انجام می‌شد و کار جراحی چندان پیشرفته نبود، اما رفته رفته در بیمارستان سینا بخش ارولوژی، ارتوپدی و مغز و اعصاب باز شد و مفهوم جراحی، خود را در بیمارستان سینا نشان داد. می‌توان گفت قدیمی‌ترین مرکز جراحی ایران و مرکز تروما و تصادفات در ایران، بیمارستان سینا است. بنابراین مشخص است که لازمه پیشرفت علم، پیشرفت مراکز خدماتی و درمانی و دانشگاهی است و بیمارستان سینا با همان مدل، رشد و پیشرفت خوبی بعد از انقلاب و بعد از جنگ داشت.

بر این اساس در بیمارستان سینا با رشد گروه‌های جراحی به صورت همزمان گروه‌های وابسته به جراحی، همچون پاراکلینیک‌ها و رادیولوژی و… رشد کردند و بیمارستان سینا امروزه به صورت چشمگیری پیشرفت کرده است. امروزه جراحی مدرن جراحی مینیمالی اینویزیو است؛ یعنی جراحی‌های کم تهاجمی که دانشگاه علوم پزشکی تهران و بیمارستان‌های سینا و امام خمینی (ره) تقریبا به طور هم زمان فعالیت در این زمینه را پیش گرفته‌اند؛ به طوری که از سال ۱۳۷۲ لاپاروسکوپی به عنوان روشی کمتر تهاجمی در این مراکز آغاز شد.

حالا بیمارستان سینا یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین بیمارستان‌های ایران است. بیمارستان سینا به عنوان یکی از بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران و یکی از مراکز جراحی به ویژه در موارد تروما در ایران محسوب می‌شود.

دکتر محمد طالب‌پور- رییس بیمارستان سینا درباره شرایط فعلی بیمارستان سینا و خدمات خاص و نوین در این بیمارستان به هوشمند نیوز می‌گوید: امروز می‌توان ادعا کرد که پر مریض‌ترین و متنوع ترین بخش، بخش لاپاروسکوپی بیمارستان سینا است و بیماران در این بخش درمان می‌شوند. جراحی عروق که یکی از ملزومات تصادفات و جنگ و… است، در بیمارستان سینا بخشی بسیار پیشرفته و با سابقه دارد و سالیان سال رزیدنت فوق تخصصی تربیت می‌کند. امروزه روش‌های باز و سنتی جراحی عروق به روش جدید تبدیل شده است و در اینجا به بهترین روش انجام می‌شود. یکی از کارهای بزرگ در جراحی قلب و عروق طرح ۲۴۷ است که اجرا می‌شود و اقدامات درمانی مربوط به تمام بیماران سکته قلبی که به صورت اورژانسی به بیمارستان سینا ارجاع داده می‌شوند، در قالب طرح ۲۴۷ در کمتر از دقایقی انجام می‌شود. همین کار با قانون ۷۲۴ در گروه جراحی مغز و اعصاب نیز انجام می‌شود و سه گروه متبحر در این بیمارستان داریم. البته این روش‌ها گران است و محدودیت‌هایی برایشان وجود دارد ولی این پتانسیل در بیمارستان سینا وجود دارد و این بیمارستان یکی از پیشتازان این کار است.

طالب‌پور ادامه می‌دهد: در جراحان اورولوژی بهترین جراحان را در این مرکز داریم که کارهای پیشرفته‌ای را با روش لاپاروسکوپی و سیستوسکوپی انجام می‌دهند. در مورد تومورهای قاعده جمجمه نیز پیشرفت شگرفی صورت گرفته و به روش سینوسکوپی انجام می‌شود و از طریق سوراخ بینی، تومورها درآورده می‌شوند. در مجموع جراحی در بیمارستان سینا در اوج خود انجام می‌شود و این باعث افتخار است.

دگردیسی به موقع در قدیمی‌ترین بیمارستان ایران

رییس بیمارستان سینا می‌گوید: این پوست‌اندازی و دگردیسی در بیمارستان سینا بسیار به موقع رخ داد و وابستگی به روش‌های قدیمی و دگماتیسم در سینا با ذهنیتی خوب پیش رفت و تغییر در اساتید و جوان‌گرایی به سمت مدل‌های خوب حرکت کرد. محل بیمارستان در جنوب شهر است و به همین دلیل حس همگون بودن با بیماران نیز پر رنگ است و از دید پزشکان، بیماران به چشم آشنایی از خودشان که بیمار شده است، دیده می‌شوند. در مجموع به واسطه قدمت این بیمارستان، سنت‌هایی در آن وجود دارد که اگرچه ملموس نیست ولی در رفتارها محسوس است.

پزشکانی که درآمد کلان نمی‌خواهند

وی ادامه می‌دهد: بسیاری از اساتید مطب شخصی دارند و می‌توانند بیماران را به مطب‌هایشان ارجاع دهند اما می‌بینیم که بسیاری از بیماران آنها در لیست عمل‌ها و ویزیت‌های بیمارستان هستند؛ این نکته نشان می‌دهد کار آنها بالاتر از مرزهای مادی است. در مجموع باید تاکید کرد که در گروه‌های مختلف در این بیمارستان، پیشرفت‌ها شگرف بود و هر چند در اوایل انقلاب برخی از اساتید از سینا رفتند و خلائی ایجاد شد، اما در چند سال اخیر، بازسازی صورت گرفت و نیروهای جوان و علاقمند شروع به کار کردند.

پیشانی سفید «سینا» میان جامعه پزشکی

طالب‌پور همچنین تاکید می‌کند: اداره بخش‌های دانشگاهی باید علمی باشد؛ چراکه کسی که وارد دانشگاه می‌شود این هدف را ندارد که درآمد کلانی کسب کند و اگر چنین بود بیرون از بیمارستان‌های دولتی پول بیشتری وجود دارد. بنابراین او عشقی علمی دارد و اگر کسی بتواند این انگیزه را بارور کند، رشد سریع حاصل می‌شود.

وی می‌افزاید: من همه جا گفته‌ام که بخش نورولوژی بیمارستان سینا سمبل رشد نیروهای جوان است. این افتخار ماست که یکی از بهترین بخش‌های ما در بیمارستان سینا بخش نورولوژی است. این بخش پیشرفت زیادی داشته و بیماران اعتماد کردند. زمانی فقط بیماران چاقو خورده به بیمارستان سینا می‌آمدند و امروز از اقصی نقاط کشور و حتی از بیرون از کشور بیمار وارد بیمارستان می‌شود. امروز پیشانی سینا در جامعه پزشکی سفید است.

پوشش درمانیِ مرکز و جنوب شهر

طالب‌پور درباره ضریب اشغال تخت و مراجعات روزانه به بیمارستان سینا نیز به هوشمند نیوز می‌گوید: برای آمار دقیق باید به اسناد مراجعه کنم و معمولا هر روز آمارها به من ارائه می‌شود. ما در بیمارستان حدودا ۵۰۰ تخت داریم که در بخش‌های مختلف به طور متوسط مراجعه‌کنندگان متفاوت است. ضریب اشغال تخت‌های اورژانس و ای سی یو در بیمارستان سینا ۱۰۰ درصد است و بخش‌های عادی در کل ۸۵ درصد ضریب اشغال تخت دارند که در عمل به معنی اقبال زیاد بیماران به بیمارستان سینا است. در عین حال می‌توان اینطور ادعا کرد که بیمارستان سینا بخش وسیعی از قسمت میانی و جنوب شهر را سرویس می‌دهد و با توجه به قدمت آن اعتماد لازم را به دست آورده است.

وی همچنین می‌گوید: باید این نکته را نیز بگویم که مرکزی که بخش تروما و تصادفات را در خود دارد، آمار مرگ و میر بالایی دارد و به جرات می‌توانم ادعا کنم آمار اقدامات درمانی ما بسیار خوب است. این ذهنیت که در بیمارستان سینا بسیاری از بیماران فوت می‌کنند به این دلیل است که حادثه دیدگان تصادفات وحشتناکی به بیمارستان سینا آورده می‌شوند.  

رییس بیمارستان سینا در ادامه صحبت‌هایش به تعداد پرسنل و اعضای هیات علمی بیمارستان سینا نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: به طور دقیق ما ۱۳۰ عضو هیات علمی و در حدود ۵۰۰ پرستار و حدودا ۵۰۰ نفر کادر داریم که کمک بهیار و بهیار و درمانی و اداری و… هستند. در کل در حدود ۱۱۳۰ پرسنل داریم که بسیاری شرکتی هستند و رسمی نیستند و ۵۰۰ تخت داریم.

و اما تکریم بیمار…

طالب‌پور همچنین درباره منشور حقوق بیماران و مباحث مرتبط با رعایت کرامت بیماران در مراکز درمانی نیز به هوشمند نیوز می‌گوید: با رشد تمدن، نیازهایی باید باور و جدی گرفته شود. زمانی بود که به بیمار توضیحی درباره روند درمانش داده نمی‌شد و شاید ۵۰ سال پیش کسی اجازه سوال کردن درباره اقدامات درمانی را نداشت. ما هم به یاد داریم که در زمان دانشجویی ارتباطی با مریض نداشتیم. ولی با پیشرفت جوامع و رشد ارتباطات، افراد احساس نیاز می‌کنند و پزشکان نیز پذیرفته‌اند که این توضیحات را به بیمار ارایه دهند. این پذیرش به واسطه پیشرفت جامعه است و در مراکز دولتی نیز باید تلاش کنیم تا عقب نمانیم.

طالب‌پور می‌افزاید: بافتی که در بیمارستان سینا وجود دارد و برخوردی که با بیماران می‌شود در هیچ جای دیگری وجود ندارد و به واسطه بافت و شرایط فرهنگی بیمارستان، گردش کار در بیمارستان سینا بسیار سریع است و ما مریض معطل و بستری شده برای عمل کم داریم و کار به نحوی طراحی شده است که مریض بخوابد و صبح جراحی شود. تغییر این وضعیت نسبت به سال‌های قبل به نوعی تکریم بیمار است.

وی در پاسخ به سوال هوشمند نیوز درباره هزینه‌های درمان افراد کم بضاعت یا بی‌بضاعت نیز می‌گوید: می‌توانم ادعا کنم ما یکی از پرخَیِرترین بیمارستان‌ها هستیم و مددکاری ما حجم زیادی از اینگونه بیماران را پوشش داده است. چون اعلام عمومی و تبلیغ بر این مساله می‌تواند باعث سوء استفاده شود، به همین دلیل مانور داده نمی‌شود.

انتهای پیام