حاکمیت دیرینه ایران بر جزایر سه‌گانه

به گزارش ایسنا به نقل از روابط‌عمومی مجموعه فرهنگی‌ تاریخی نیاوران، نشست «ایرانی‌ترین جزایر»، به دنبال بیانیه اخیر عربستان و چین درباره حق مالکیت بر جزایر سه‌گانه ایران و با محوریت سه جزیره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک با حضور کوروش احمدی ـ پژوهشگر سیاست خارجی و دیپلمات سابق ـ، علیرضا رافتی ـ نویسنده کتاب ایران نرسیده به امارات ـ و بیژن مقدم ـ مدیر مجموعه نیاوران در مجموعه فرهنگی‌تاریخی نیاوران برگزار شد.

کوروش احمدی ـ پژوهشگر سیاست خارجی ـ در این نشست گفت: سابقه تاریخی سه جزیره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک یکی از مناقشات ۵۰ سال گذشته ایران بوده؛ چرا که موقعیت ژئوپلیتیک فوق‌العاده‌ای دارد و بیشترین عمق آب در این منطقه است. نهم آذرماه سال ۱۴۰۰، پنجاهمین سالگرد حضور نیروهای ایرانی در این جزایر و اعاده حاکمیت ایران بر این جزایر و آخرین روزی بود که پیمان‌هایی که انگلیس با شیوخ کشورهای حاشیه خلیج فارس داشت، خاتمه یافت و از ابتدای دسامبر سال گذشته، کشورهای تحت حاکمیت این شیوخ دیگر هیچ علقه رسمی امنیتی و حفاظتی با انگلیس ندارند و به خودشان واگذار شدند.

احمدی ادامه داد: از سال ۱۸۲۰ انگلیس بر شیوخ جنوب خلیج فارس که اقدام به دزدی دریایی می‌کردند و برای کشتی‌های تجاری مزاحمت ایجاد می‌کردند، حمله کرده و تأسیسات آن‌ها را از بین برد و بر خلیج فارس و رأس‌الخیمه غلبه پیدا کرد، همچنین تعدادی نیرو در قشم پیاده کرد و از همین‌جا مناقشه بین ایران و انگلیس بر سر جزایر خلیج فارس آغاز شد. اعتراض ایران و بیماری نیروهای انگلیس موجب تخلیه قشم شد، اما انگلیس بوسعید را که در غربی‌ترین نقطه قشم قرار دارد، نگه داشت و از آن به عنوان ایستگاه ذغال سنگ استفاده کرد. این منطقه دوره‌هایی تحت حاکمیت ایران و دوره‌هایی مورد تصدی بحرین بود. خلیج فارس همیشه به دلیل نفت موجود در آن مورد طمع قدرت‌های بزرگ بوده است.

این دیپلمات سابق کشورمان در ادامه گفت: پس از دوران صفویه، زندیه و افشاریه به دلیل بهم ریختگی اوضاع داخل، ایران نتوانست حاکمیت بر بحرین را حفظ کند، از این‌رو قبیله‌ای از داخل آن حاکمیتش را به دست گرفت. در دهه ۱۸۲۰ مذاکره‌ای بین نماینده انگلیس در خلیج فارس و حاکم فارس انجام و تعلق بحرین به ایران مورد توافق قرار گرفت، اما لندن نپذیرفت و موضوع منتفی شد.

احمدی اضافه کرد: بین قدرت‌های جهانی مسلط بر خلیج فارس و ایران تعارض و تضاد وجود داشت و از سویی سیاست انگلیس نیز مهار ایران به عنوان قدرت منطقه‌ای بود، از این‌رو انگلیس واحدهای کوچک محلی همچون شیوخ امارات، قطر، بحرین و کویت را بال و پر می‌داد تا مقابل ایران بایستند.

او اظهار کرد: انگلیس سه عهدنامه با شیوخ خلیج فارس امضاء کرد که نخستین آن در سال ۱۸۲۰ امضاء و در آن جنگ بین شیوخ ممنوع و انگلیس به عنوان حَکَم معرفی شد. در چرخش قرن ۱۸ به ۱۹ و ۲۰ و به دلیل تحولات بین‌المللی و افزایش رقابت‌های استعماری و تهدیدات موجود به دلیل سلطه انگلیس بر خلیج فارس از سویی و تمایل انگلیس برای کنترل راه استراتژیک رسیدن به شبه قاره هند از سویی دیگر، انگلیس ابتدا جزایر واقع در تنگه هرمز همچون لارک، قشم و هنگام را تحت سیطره خود درآورد و شیوخی را علم کرد که این جزایر متعلق به آن‌هاست، اما با امکان‌پذیر نشدن این طرح تمرکز خود را بر جزایر خروجی تنگه هرمز شامل ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک معطوف کرد.

این پژوهشگر گفت: انگلستان در بحث نگهداری اسناد فوق‌العاده عمل می‌کند و در اسناد موجود منتشر شده توسط خودشان که به صورت کتاب چاپ شده، بارها و بارها بر حاکمیت ایران بر این جزایر سه گانه در دوران‌های مختلف اذعان شده است. درخصوص جزایر سه گانه مسائل حقوقی مطرح است که باید از طریق حقوقی و در سطح بین‌المللی پیگیری شود و اسناد موجود نیز باید در سطح بین‌المللی انتشار یابند تا دیده شوند.

در ادامه این نشست، علیرضا رافتی ـ پژوهشگر و نویسنده کتاب «ایران نرسیده به امارات» ـ، یادآور شد: این کتاب سفرنامه من به بوموسی (که در ادبیات رسمی «ابوموسی» گفته می‌شود) درکنار بررسی‌ نامه‌ها و شهود درباره این جزیره است. برخلاف آن‌چه تصور می‌شود ابوموسی جزیره‌ای نظامی نبوده و ورود به آن بسیار ساده و تنها از طریق تماس با فرمانداری امکان‌پذیر است و این جزیره با ظرفیت‌های موجود قابلیت تبدیل شدن به یک منطقه گردشگری را دارد.

رافتی گفت: در ابوموسی یک اقامتگاه بوم‌گردی وجود دارد که مواجهه آن با گردشگر شبیه مواجهه با مهمان است. معماری این جزیره معماری موسوم به بوشهری (بناهای سفید و چوبی) است و تمام بناهای موجود در آن پس از انقلاب ساخته شده است.  پیش از ساکن شدن افراد در این جزیره از آن برای چرای گوسفندان در فصولی از سال استفاده می‌شد و اقامتگاه موقت ساحلی بوده است. فرهنگ و زبان آن نیز بندری و هرمزگانی است.  علت نام‌گذاری کتاب با عنوان «ایران نرسیده به امارات»، علاوه بر اشاره به موقعیت جغرافیایی جزایر سه گانه، اشاره به این سه جزیره است که متعلق به ایران هستند و هرگز به امارات نرسیده است.

انتهای پیام