جیمی کارتر؛ رئیس‌جمهوری که در دوره او در ایران انقلاب شد

رسول سلیمی: خبرگزاری رویترز گزارش داد جیمی کارتر، رئیس جمهور پیشین آمریکا و مسن‌ترین رئیس جمهور در قید حیات این کشور امروز در سن یکصد سالگی درگذشت.

کارتر تنها چهار سال رئیس جمهوری آمریکا بود اما در چهار دهه بعد توانسته است از جایگاه خود در تاریخ برای ایجاد “مرکز کارتر” در امور بشردوستانه استفاده کند که توسط جیمی و روزالین کارتر در سال ۱۹۸۲ تاسیس شد.

در کنار کارتر که مسن‌ترین رئیس جمهوری سابق زنده آمریکا به شمار می‌رود، جان اف. کندی نیز کوتاهترین مدت زمان حضور در کاخ سفید را نسبت به تمامی روسای جمهوری ایالات متحده داشت؛ کندی در سال ۱۹۶۳ در سن ۴۶ سالگی به ضرب گلوله کشته شد.

جیمز ارل کارتر (James Earl Carter) متولد اول اکتبر ۱۹۲۴ (۹۵ ساله) در شهر پلینز ایالت جورجیا است. در میان روسای جمهور ایالات متحده، جیمی کارتر نخستین رئیس‌جمهوری است که در بیمارستان به دنیا آمده است. پدرش جمیز اِرل کارتر و مادرش لیلیان گوردی بودند. دغدغه اصلی سال‌های رشد او در خانواده کشت بادام زمینی، گفتگوهای سیاسی و اعتقاد به کلیسای پروتستان باپتیست بود.

او در یک خانواده فعال در امور سیاسی و مؤمن به کلیسای باپتیستی پرورش یافت. کارتر در سال ۱۹۴۶ و همزمان با دریافت پایان نامه دانشگاهی از آکادمی نیروی دریایی در آناپولیس ایالت مریلند، با روزالین اسمیت ازدواج کرد.

جیمی کارتر دارای سه پسر به نام های: «جان ویلیامز» (جک)، «جیمز ارل سوم» (چیپ) و «دانیل جفری» (جف) و یک دختر به نام «امی لین» است. کارتر پس از هفت سال خدمت نظام به عنوان افسر نیروی دریایی به زادگاهش پلینز بازگشت.

در سال ۱۹۶۲ وارد فعالیت های سیاسی ایالتی شد و هشت سال بعد، به ‌عنوان فرماندار جورجیا انتخاب و مشغول به کار شد. در میان فرمانداران جوان تازه برگزیده در ایالات جنوبی، او در رسیدگی به زیست بوم، کارآیی حکومتی و برداشتن سدهای نژادی ایالت جورجیا شور و هیجان ویژه ای داشت.

جیمی کارتر در سال ۱۹۷۶ به عنوان نامزد حزب دموکرات ایالات متحده آمریکا در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا شرکت کرد و جرالد رودولف فورد، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا را از ادامه راه در دومین حضور در کاخ سفید بازداشت و به عنوان سی و نهمین رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا انتخاب شد.  

کارتر از همان ابتدای دوران زمامداری‌اش مجبور شد برای اجرای برنامه‌هایش با کنگره ایالات متحده آمریکا وارد یک مبارزه نفس گیر شود. نارضایتی‌های عمومی از تورم بی‌سابقه اقتصادی، صف‌های طولانی در مقابل پمپ بنزین‌ها و بحران سیاسی واشینگتن بر سر گروگان‌های آمریکایی در ایران نیز از جمله دیگر مشکلات فراروی کارتر بودند.  

او در مسائل داخلی دستاوردهایی داشت. از جمله آن ها به ایجاد هشت میلیون شغل، کاهش کسری بودجه، اتخاذ سیاست ملی انرژی و انجام اصلاحات در ادارات دولتی می‌ توان اشاره کرد. وی برنده جایزه صلح نوبل سال ۲۰۰۲ است.

در دوره کارتر به‌عنوان رئیس‌جمهور، دو وزارتخانه جدید کابینه، وزارت انرژی و وزارت آموزش تأسیس شدند. وی یک سیاست ملی انرژی ایجاد کرد که شامل حفاظت، کنترل قیمت و استفاده از فناوری‌های جدید بود. در سیاست خارجی، کارتر پیمان کمپ دیوید، معاهدات کانال پاناما و دور دوم مذاکرات محدودسازی جنگ‌افزار راهبردی (SALT II) را دنبال کرد.

 در جبهه اقتصادی، او با رکود تورمی روبرو شد، ترکیبی مداوم از تورم بالا، بیکاری زیاد و رشد کند اقتصادی. پایان تنها دوره ریاست جمهوری وی با بحران گروگانگیری ایران در طی سال‌های ۱۹۷۹–۱۹۸۱، بحران انرژی ۱۹۷۹، حادثه تأسیسات هسته‌ای جزیره تری مایل و حمله شوروی به افغانستان همراه شد.

 در پاسخ به حمله شوروی، کارتر با پایان دادن به سیاست کاهش تنش (دتانت) که از زمان ریاست جمهوری نیکسون اتخاذ شده بود، تنش در جنگ سرد را افزایش داد، تحریم‌هایی علیه شوروی اعمال کرد و تحریم بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۸۰ را که در مسکو برگزار می‌شد، رهبری کرد.

 در سال ۱۹۸۰، کارتر در انتخابات مقدماتی حزب دموکرات با چالشی از سوی سناتور تد کندی روبرو شد، اما وی توانست مجدداً نامزدی حزب را به‌دست آورد. در انتخابات ریاست جمهوری ۱۹۸۰ کارتر با اختلاف بسیار زیاد آرای الکترال، از نامزد جمهوری‌خواه، رونالد ریگان شکست خورد.

وی تنها رئیس‌جمهور تاریخ آمریکا است که یک دوره کامل ریاست‌جمهوری را سپری کرد و نتوانست هیچ قاضی‌ای را به دیوان عالی ایالات متحده آمریکا منصوب کند.

کارتر از ابتدای ریاست جمهوری سعی کرد در ستیز اسرائیل و اعراب میانجیگری کند. کارتر پس از یک تلاش ناموفق برای رسیدن به یک سازش جامع بین مصر و اسرائیل در سال ۱۹۷۷ (از طریق گردهم آوری مجدد کنفرانس ۱۹۷۳ ژنو، انور سادات رئیس‌جمهور مصر و مناخم بگین نخست‌وزیر اسرائیل را در سپتامبر ۱۹۷۸ به اردوگاه ریاست جمهوری در کمپ دیوید دعوت کرد، با این امید که صلح قطعی برقرار شود. با این که دو طرف نمی‌توانستند در خصوص عقب‌نشینی اسرائیل از کرانه باختری به توافق برسند، مذاکرات منجر به به رسمیت‌شناسی رسمی اسرائیل توسط مصر و ایجاد یک حکومت انتخابی در کرانه باختری و غزه شد. این منجر به پیمان کمپ دیوید شد، که به جنگ بین اسرائیل و مصر خاتمه داد. اما این پیمان بعدها منشا اختلافات زیادی بین اعراب شد.

با آغاز جنبش انقلابی مردم ایران، کارتر در ۱۰ دی ۱۳۵۶ به تهران سفر کرد تا حمایت کامل واشینگتن را به محمدرضا پهلوی ابلاغ کند. کارتر در ضیافتی که از طرف شاه به مناسبت ورودش ترتیب داده شده بود خطاب به محمدرضاشاه چنین گفت: «به دلیل رهبری بزرگ شاه، ایران جزیره ثبات در یکی از آشوب‌زده‌ترین نقاط جهان شده است. اعلی‌حضرت، این به دلیل تکریم بسیار نسبت به شما، رهبری شما و احترام و ستایش و عشقی است که ملت ایران به شما دارد. هیچ کشور دیگری در جهان برای برنامه‌ریزی مشترک از ایران به آمریکا نزدیک‌تر نیست. هیچ کشور دیگری برای بررسی مشکلات منطقه‌ای که مورد علاقه هر دو طرف ما نیز هست ارتباط نزدیک‌تری از ایران با ما ندارد و هیچ رهبر دیگری نزد من احترامی عمیق‌تر و رابطه‌ای دوستانه‌تر ندارد».

این سخنان در حالی بود که یکسال بعد و درست در همان روزهای دی ماه، جزیره ثبات کارتر به دریای خروشان تبدیل شد و با خروج محمدرضا پهلوی در ۲۶درماه ۱۳۵۷ از ایران، انقلاب شد.

۲۱۳