جنگ تراشه‌ها – سنا

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری بازار سرمایه ایران(سنا)، از زمان اختراع رایانه و گسترش استفاده از آن در حوزه‌های مختلف، قدرت‌های بزرگ و کوچک جهان در تلاش بوده‌اند تا سهمی از بازار این محصول فناورانه را تصاحب کنند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر رایانه، تراشه (میکروچیپ یا نیمه‌رسانا) است. گرچه برخی کارشناسان، تراشه‌ها را در زمره محصولات تولیدی و اقتصادی طبقه‌بندی می‌کنند اما برخی معتقدند، تراشه رایانه نوعی کامودیتی است. در واقع آن را «استراتژیک‌ترین کامودیتی» جهان لقب داده‌اند. اهمیت این کامودیتی در جهان امروز به حدی است که رقابت قدرت‌های اقتصادی برای تصاحب بازار آن را به «جنگ تراشه‌ها» تعبیر کرده‌اند.

درباره اهمیت تراشه‌ها، فایننشال تایمز در گزارشی نوشته بود: نبرد چند دهه‌ای قدرت‌ها، به ویژه آمریکا و چین، برای کنترل حیاتی‌ترین منابع جهان (فناوری تراشه) وارد مراحل حساس و خطرناکی شده است. تراشه‌ها را می‌توان به نفت خام تشبیه کرد که همچون خون در شریان‌های اقتصاد جهانی در جریان است. جهان مدرن به شدت به این کامودیتی محتاج است. امروزه، تراشه‌های رایانه، پایه‌های قدرت نظامی، اقتصادی و ژئوپلیتیک را تشکیل می‌دهند.

در این گزارش، نگاهی به ارزش بازار و غول‌های این صنعت داریم.

ارزش بازار

بر پایه تازه‌ترین بررسی‌ها، در حال حاضر ارزش بازار نیمه‌رسانا یا تراشه‌های رایانه جهان معادل ۸ هزار و ۵۵۰ میلیارد دلار است. این رقم از مجموع تولید ناخالص داخلی دو غول اقتصادی جهان یعنی ژاپن و آلمان (به میزان ۸ هزار و ۱۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴) بیشتر است. برای درک بهتر ارزش بازار تراشه‌ها می‌توان آن را با بازار کریپتوکارنسی مقایسه کرد. بر اساس داده‌های موجود، ارزش بازار بزرگترین تولیدکننده تراشه جهان (انویدیا با ۳ هزار و ۲۹۰ میلیارد دلار) به تنهایی بیش از کل ارزش بازار کریپتوکارنسی (۳ هزار و ۱۸۰ میلیارد دلار) است. در سال‌های اخیر ارزش بازار صنعت تراشه‌های رایانه با رشد چشمگیری روبه‌رو بوده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهند، در پایان سال ۲۰۲۴ (۳۰ دسامبر) بیش از ۷۱ درصد از کل ارزش بازار این صنعت مربوط به شرکت‌های آمریکایی بوده است. البته باید تاکید کرد که پیشرفته‌ترین تراشه‌ها لزوما در این کشور تولید نمی‌شوند. نقش مهم و تخصص شرکت‌های آمریکایی در طراحی تراشه، رعایت مالکیت معنوی و برخورداری از ابزارهای نرم‌افزاری موجب شده تا این کشور رهبری صنعت جهانی تراشه را در اختیار داشته باشد. این حوزه‌ها، زنجیره ارزش صنعت را شکل می‌دهند.

نمودار زیر، نمای کلی بازار تراشه و ارزش بازار غول‌های آن را نشان می‌دهد (منبع: Visual Capitalist)

تولیدکنندگان بزرگ

در مجموع، ۱۳۷ شرکت در سراسر جهان در حوزه تولید تراشه‌های رایانه فعالیت می‌کنند که تعداد زیادی از آنها در آمریکا، چین، تایوان و اروپا حضور دارند. جدول زیر نشان‌دهنده ارزش بازار و قیمت سهام تعدادی از این شرکت‌ها در میانه ماه جاری (فوریه ۲۰۲۵) است.

.

پردرآمدها

میزان درآمد ۱۳۷ شرکت فعال در حوزه تراشه‌ رایانه در یک سال گذشته اندکی بیش از یک هزار میلیارد دلار بوده است. گرچه شرکت Nvidia از نظر ارزش بازار، رتبه نخست را دارد اما از نظر میزان درآمد در جایگاه دوم نشسته است.

جدول زیر پردرآمدترین شرکت‌های تولیدکننده تراشه جهان را نشان می‌دهد:

.

غول‌های صنعت تراشه جهان از نظر سود سهام، نسبت قیمت به درآمد سهام، حاشیه سود عملیاتی و تعداد کارکنان نیز رتبه‌های متفاوتی دارند. به عنوان مثال، در رتبه‌بندی سود سهام پرداختی، شرکت تایوانی UMC با ۷.۱۷ درصد در جایگاه نخست قرار دارد. قیمت هر سهم این شرکت ۶.۴۸ دلار است. نکته جالب توجه اینکه هیچیک از غول‌های بازار تراشه در میان ۲۰ شرکت دارای بیشترین سود سهام قرار ندارند.

از نظر حاشیه سود عملیاتی، شرکت Nvidia با بیش از ۶۴.۵ درصد، رتبه نخست را در اختیار دارد. پس از آن، دو شرکت تایوانی eMemory Technology با ۵۷.۶۴ درصد و TSMC با ۵۰.۵۳ درصد قرار دارند.

از نظر سود خالص نیز شرکت Nvidia با بیش از ۷۳ میلیارد دلار در صدر قرار دارد. شرکت TSMC تایوان با ۳۷.۳ میلیارد دلار و Samsung کره جنوبی هم با ۲۴.۷ میلیارد دلار در رتبه‌های بعدی حضور دارند.

از نظر تعداد کارکنان، شلوغ‌ترین شرکت تراشه جهان، شرکت Intel با بیش از ۱۲۴ هزار کارمند است. شرکت ASE Group تایوان با ۹۴ هزار و ۴۵۶ کارمند و شرکت Infineon آلمان با ۵۹ هزار و ۳۶۴ کارمند در رتبه‌های بعدی جای دارند.