جای خالی «تعزیه» در فیلم‌تئاترها

از زمانی که کرونا در دنیا شیوع پیدا کرد و اجرای تئاتر در سالن‌های نمایشی متوقف شد، پخش فیلم‌هایی که از تئاترهای ضبط‌شده روی صحنه وجود داشت بازار خوبی در میان مخاطبان پیدا کرد.

 در این بین آن‌چه توسط تئاتر ملی لندن در یوتیوب به صورت رایگان در اختیار مخاطب قرار گرفت بازدیدهای میلیونی داشت بخصوص آن‌که این مرکز تئاتری نمایش‌های خود را به شکل کاملاً حرفه‌ای و سینمایی تصویربرداری کرده بود و این همان نکته مغفول‌مانده در تئاتر ایران است و فقط چند سالی است که آن هم تعدادی از تولیدکنندگان آثار نمایشی به ثبت و ضبط باکیفیت آثاری که روی صحنه برده‌اند توجه کرده‌اند وگرنه آن‌چه از آثار قدیمی وجود دارد نسخه‌هایی بسیار بی‌کیفیت در رنگ و تصویر و حتی صداست.

از آن‌جا که به‌جز لذت تماشای تئاترهایی که دیگر روی صحنه نمی‌روند، تهیه فیلم – تئاتر ابعاد دیگری هم به لحاظ آرشیوی و ماندگاری آثار و هنرمندان حاضر در آن‌ها دارد، بارها بر لزوم توجه بیشتر بر این کار تاکید شده است، اما بخشی از هنرهای نمایشی مثل تعزیه بسیار مهجور واقع شده‌اند.

در میان تعزیه‌خوان‌های قدیمی چند نام پرآوازه مثل مرتضی صفاریان و علاءالدین قاسمی هستند که در یکی دو سال گذشته به‌خاطر شیوع کرونا نتوانسته‌اند همانند گذشته اجرایی با حضور مردم داشته باشند. مرتضی صفاریان سال قبل گفته بود که پس از نزدیک به ۸۰ سال تعزیه‌خوانی، مجبور به خانه‌نشینی شده است اما آن‌چه بیشتر باعث تاسف می‌شود، این است که با وجود نگرانی‌هایی که همین تعزیه‌خوان‌ها بابت تحریف این هنر نمایشی قدیمی و مذهبی دارند، تلاش جدی برای فیلم‌برداری اصولی و حرفه‌ای از مجلس‌های متعدد تعزیه صورت نگرفته و اگر هم کاری انجام شده چیزی برای مخاطب عرضه نشده است تا در این روزها دردسترس و قابل تماشا باشد. 

جست‌وجو در سایت‌ها و پلتفرم‌هایی که فیلم – تئاتر عرضه می‌کنند هم نتیجه‌ای مثبت از تعزیه نمی‌دهد و حتی در «تلویزیون تئاتر ایران» هم که اداره کل هنرهای نمایشی ان را راه‌اندازی کرده مجلس تعزیه‌ای بارگذاری نشده است. البته مشخص هم نیست که در این اداره کل و انجمن تعزیه چقدر نسخه‌ تصویری از تعزیه‌خوانی‌های هنرمندان قدیمی حتی به شکل غیرحرفه‌ای و بی‌کیفیت وجود دارد که امکان پخش در این پلتفرم را داشته باشد.

بی‌توجهی به تعزیه در سال‌های گذشته صدای گله و انتقاد خیلی از تعزیه‌خوان‌های قدیمی را بلند کرد؛ از جمله علاءالدین قاسمی که پیش‌تر گفته بود، در تمام سال‌هایی که مشغول تعزیه‌خوانی بوده به این هنر توجهی نشده است. حتی بعد از این‌که به ثبت جهانی رسید وضعیت آن تغییری نکرد و در تهران حمایت چندانی از اجرای تعزیه انجام نمی‌شود و هیچ جایی برای اجرای تعزیه در طول سال وجود ندارد.

این اعتراض‌ها در حالی بارها مطرح شده که بسیاری از هنرمندان برای زنده نگه داشتن تعزیه بر وجود یک مکان ثابت برای آن تاکید کرده بودند و دو سال قبل هم علی نصیریان در اختتامیه جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی از شهردار تهران تقاضا کرد محلی تابستانی و زمستانی را برای اجرای مستمر این نمایش‌ها اختصاص دهند، اما تاکنون اتفاقی در این زمینه نیفتاده است.

۵۸۵۸