جایگزینی ظالم و مظلوم در جنگ اسرائیل و فلسطین/ نقش مجریان صدا و سیمای ایران در توسعه اخبار جعلی علیه حماس چه بود؟

رسول سلیمی: از همان آغاز تهاجم حماس علیه اسرائیل برای بازپس گیری مواضع قانونی توافق شده در سال — که اسرائیل را به بازگشت به مرزهای بین المللی و احترام به دولت مستقل فلسطینی وادار می کرد، انتشار اخبار و تصاویر از حمله حماس، حکایت از آغاز جنگی موازی در رسانه ها داشت. به مرور انتشار اخبار جنگ، نشانه های برجسته جنگ روایت ها را برجسته تر می کرد. اخباری از جمله:

۱.تجاوز به دختر اسرائیلی

۲.سر بریدن کودکان اسرائیلی

۳.نگهداری کودکان در قفس

۴.کشته شدن زنان و کودکان

۵.دخالت ایران در حمله حماس به اسرائیل

این اخبار که همراه با تصاویر دستکاری شده ای در شبکه های اجتماعی همراه بود، کوشش می کرد با بازنمایی دو واقعه تاریخی ۱۱سپتامبر و حملات داعش، نیروهای حماس را در نقش تروریست های مهاجم و خون ریز که پایبندی به اعتقادات اولیه مسلمانان ندارند، بازنمایی کند. موضوعی که از سوی برخی تحلیلگران سیاسی به جابجایی ظالم و مظلوم تعبیر شد.

این در حالی است که برابر اعلام وزارت بهداشت غزه نیز اعلام کرد که حملات هوایی اسرائیل که از روز شنبه آغاز شده، به کشته شدن نزدیک به 4هزار نفر انجامیده است. چه آنکه جنبش بین المللی نجات کودکان اعلام کرد که در طی ۱۶ سال گذشته ۲ هزار و ۱۲ کودک فلسطینی توسط نیروهای اسرائیلی و یهودیان شهرک نشین کشته شده اند.

>>>بیشتر بخوانید:

تحلیل سردار علایی از آینده عملیات طوفان‌الاقصی/ جنگ تمام‌عیار حزب‌الله با صهیونیست‌ها در راه است؟

تلاش واشنگتن برای حفاظت از تل‌آویو/ صهیونیست‌ها توانایی رویایی مستقیم با مقاومت را ندارند

یک احتمال درباره نقشه بعدی نتانیاهو/ چه مواردی به نقش روسیه در عملیات حماس قوت می‌بخشد؟

چگونه اخبار جنگ برای تخریب رقیب، دستکاری می شوند؟

کارشناسان علوم ارتباطات، انتشار اخبار کذب در مورد جنایات حماس و پخش آن در رسانه‌ها را «پروپاگاندای فجایع» می نامند که در جنگ‌های جهانی اول و دوم و همچنین در جنگ یوگسلاوی و حمله به عراق در سال ۲۰۰۳ استفاده شد. موضوعی که به قتل‌عام‌های انجام شده در نوار غزه «مشروعیت» بخشید.

نمونه های کاربرد پروپاگاندای فجایع در اخبار مرتبط با حماس و ایران

۱. تجاوز به دختر اسرائیلی: در همان ساعات اول حمله حماس،فیلمی از نیروهای این گروه که سوار بر خودرویی بودند، در حالی که یک زن جوان بی‌هوش را با لباس زیر حمل می‌کردند، پخش شد. بدون اینکه هیچ اطلاعات کافی درباره این ویدئو منتشر شود، هزاران نفر خبر عریان‌سازی زن جوان اسرائیلی-آلمانی به نام شانی لوک، سپس تجاوز گروهی و قتل او توسط حماس را پخش کردند. این خبر در ادامه در روزنامه آمریکایی لس آنجلس تایمز در ۹ اکتبر در مقاله‌ای با عنوان «چه کسی مسئول حمله حماس به اسرائیل است؟» منتشر شد.

در همین ارتباط، در نسخه اصلی مقاله، «جونا گلدبرگ» در مورد جنایات تجاوز جنسی توسط حماس صحبت کرده اما در عصر همان روز، روزنامه اشاره به تجاوز جنسی را حذف کرد و یادداشت جانبی را منتشر کرد که در آن می‌گفت: «نسخه قبلی این مقاله به تجاوز جنسی در این حملات اشاره کرده اما چنین گزارش‌هایی تایید نشده است.» دو روز بعد و با آزادی آن دختر آلمانی، مادرش در اظهاراتی در شبکه اجتماعی خود، هر گونه خبر تجاوز به دخترش را تکذیب کرد.

۲. سر بریدن کودکان: کانال اسرائیلی آی ۲۴ نیوز، در نسخه انگلیسی سپس نسخه فرانسوی، ادعا کرد که جنگجویان حماس در حمله‌ای ۴۰ نوزاد اسرائیلی را کشتند و اکثر آنها را در شهرک کفارعزا واقع در مرز با نوار غزه سر بریدند. «بیل ترو»، خبرنگار روزنامه انگلیسی ایندیپندنت ابتدا در حساب کاربری خود در صفحه توییتر نوشت: «سربازان امروز در حال نبش قبر اجساد از خانه‌های کفارعزه در نزدیکی حصار مرزی با غزه بودند. یکی از افسران به من گفت که آنها اجساد زنان و کودکان سر بریده را پیدا کردند.

اما در ادامه، خبرگزاری آناتولی ترکیه از ارتش اسرائیل درباره حقیقت اجساد این کودکان سوال کرد که سخنگوی ارتش با رد اطلاع از این حادثه تاکید کرد که هیچ اطلاعاتی در این باره ندارد. یک روز بعد، «اورن زیو»، روزنامه‌نگار اسرائیلی که در این شهرک‌ حضور داشت نیز این موضوع را تکذیب کرد و افزود: خبرنگاران هیچ جنازه‌ای را ندیده‌اند و ارتش هم اطلاع از چنین گزارشی ندارد.در همین راستا،خبر دستکاری شده ای از مصاحبه بایدن رئیس جمهور امریکا مبنی بر تایید بریدن سر کودکان توسط حماس منتشر شد.

این در حالی است که بایدن در اظهارات خود صراحتا گفته بود اخبار و تصاویر مربوط به این موضوع را صرفا دنبال می کرده است.در ادامه، روزنامه گاردین، در واکنش به اظهارات مقامات اسرائیلی و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این کشور که گفته بود «حماس در حمله به اسرائیل به زنان تجاوز کرده و سربازان و کودکان را گردن زده و مردم را زنده به آتش کشیده است»، گفت که مقامات آمریکایی هنوز این تصاویر را ندیده‌اند و تایید نکرده‌اند.» مجری اسکای نیوز نیز در برنامه زنده تلویزیونی گفت «سه بار از اسرائیل خواسته‌ایم مدارک ادعای بریدن سر کودکان توسط حماس را به ما بدهد اما هیچ مدرکی ارائه نکردند»

۳. کودکان اسرائیلی در قفس: تصاویر قدیمی و نادرست با عنوان نگهداری کودکان در قفس در جنگ اسرائیل و حماس، خشم افکارعمومی از عملکرد حماس را به دنبال داشت. در همین راستا ویدئویی قدیمی در شبکه‌های اجتماعی، با عنوان حبس کودکان فلسطینی و هم با عنوان حبس کودکان اسرائیلی در قفس منتشر شد.

اما بررسی این ویدئو نشان داد که تاریخ انتشار آن دست‌کم چند روز پیش از جنگ اسرائیل و حماس است و قطعا ارتباطی با درگیری‌های اخیر ندارد. تلویزیون فرانسه نیز اعلام کرد ویدئوی “نگهداری کودکان اسرائیلی در قفس” که ادعا می شد مربوط به غزه است جعلی و مربوط به سوریه ۲۰۱۵ است. اگرچه روایت دقیق فیلم مشخص نیست، اما گفته می‌شود پدری از گیر افتادن کودکانش در قفس مرغ‌ها فیلم گرفته در قالب یک ویدئوی طنز از بازی کودکانش در شبکه‌های اجتماعی منتشر و بعدا حذف کرده است.

۴. دخالت ایران در ماجرای حمله حماس به اسرائیل: این خبر که از همان ساعات اول حمله تلاش شد به ایران نسبت داده شود. این خبر که عناصر خبری آن با واقعه ۱۱ سپتامبر،تطبیق داده می شد کوشش می کرد دامنه جنگ را با دخالت امریکا، به ایران و سایر کشورهای منطقه بکشاند. موضوعی که در سخنرانی اخیر رهبرانقلاب، با تاکید سه باره تکذیب شد و در ادامه مقامات امریکایی نیز دخالت ایران را تکذیب کردند.

در همین راستا امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه گفته که کشورش هیچ مدرکی ندارد که ایران به طور مستقیم در حمله حماس به اسرائیل دست داشته است. در همین حال و برای چندمین بار از روز آغاز جنگ، مقامات امریکایی، دخالت ایران در حمله حماس را انکار کردند. در جدیدترین نمونه، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در یک نشست خبری بر موضع دولت امریکا مبنی بر در دست نداشتن اطلاعات «مستقل» و موثق برای اثبات ادعای «نقش مستقیم» ایران در حمله حماس علیه رژیم صهیونیستی صحه گذاشت.

چگونه مجریان صداوسیما به توسعه اخبار جعلی علیه حماس کمک کردند؟

بررسی ها نشان می دهد منشا اولیه اخبار جعلی متاثر از رویکردهای غیرحرفه ای رسانه های داخلی و اشتباه در عملکرد برخی نیروهای حماس در ساعات اولیه حمله به اسرائیل بوده است. در همین راستا ویدئوی یکی از مجریان صداوسیمای جمهوری اسلامی در برنامه صبحگاهی شبکه سه که گفته بود «با حمایت از حملات شبه‌نظامیان حماس گفت که نباید به زنان، پیرزنان، مجروحان و تک تک افرادی که در اسرائیل زندگی‌ می‌کنند رحم کرد» به زبان انگلیسی ترجمه و در شبکه های اجتماعی منتشر شد. ویدئویی که بازنمایی آن در رسانه های حامی اسرائیل به تایید اخبار جعلی درباره حماس انجامید.

انتشار اظهارنظر این مجری رسانه ملی ایران در حالی بود که اخبار جعلی درباره کشتار زنان و کودکان توسط حماس در رسانه های انگلیسی زبان برجسته بود و تقارن آن با اخبار جعلی دخالت ایران، علاوه بر اینکه صحت اخبار دخالت ایران را برجسته می کرد بر نفرت افکارعمومی از حماس می افزود و مسلمانان را افرادی خون ریز و حامی کشتار زنان و کودکان در تطبیق با داعش نشان می داد. در همین حال تصاویر توئیتی محمدرضا شهبازی مجری شبکه سه که بعد از انتشار تصاویر کشته های اسرائیلی نوشته بود « به به! سگ کشی شروع شد، جانم فلسطین»، در شبکه های اجتماعی بازنمایی وارونه داشت و به نفع تبلیغات اسرائیل علیه حماس انجامید. چه آنکه بسیاری از حامیان حماس، ادبیات مجری صداوسیما را خارج از اخلاق نامیدند و از صدا و سیما برای حضور مجریان غیرحرفه ای در رسانه ملی، انتقاد کردند.

ناظران سیاسی می گویند در موقعیت های بحران، کنترل غرایز طبیعی و خشم درونی از سوی صاحبان رسانه و کنشگران شبکه های اجتماعی در شکست پروژه پروپاگاندای سیاه، موثر است. چه آنکه در جریان انتشار اخبار جعلی علیه حماس و ایران، برخی افراد با اقدامات خلاف شرع ، تصویر نادرستی از اکثریت مسلمانان ارائه کردند که پیامد آن جایگزین شدن جایگاه ظالم و مظلوم بوده است. موضوعی که تا به امروز، صداوسیمای ایران به آن بی تفاوت بوده و رویکرد تشویقی را در بکارگیری افراد تندرو و غیرحرفه ای به کار برده که نتیجه آن خودتخریبی رسانه ای بوده است.