تکنولوژی یا پیمانکار خارجی؛ مساله این است

 اولین بار وزیر محترم راه و شهرسازی از برنامه‌ریزی برای حضور پیمانکاران چینی برای ساخت مسکن در قالب نهضت ملی مسکن سخن به میان آورد.

اقبال شاکری، نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو کیسیون عمران از مذاکره با چینی‌ها برای ورود به ساخت مسکن در قالب قانون جهش تولید خبر داده و گفته است وزارت راه و شهرسازی با چهار تا پنج سازنده بزرگ چینی مذاکرات را آغاز نموده و این سازندگان از انبوه‌سازان و شرکت‌های کوچک‌تر برای ساخت واحدها استفاده خواهند کرد.(روزنامه خراسان-۲۱ مهر۱۴۰۰)

گذشته از آنکه افکار عمومی در شرایط فعلی، حساسیت ویژه‌ای را نسبت به چین نشان می‌دهد اما گفته‌های مقامات دولتی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی حکایت از آن دارد که احتمال ورود پیمانکاران ترکیه‌ای در این طرح نیز بالاست. کما اینکه پیش از این نیز پیمانکارانی از کشور ترکیه در دوره ساخت مسکن مهر در ایران حضور داشته‌اند. نکته مهم و اساسی در این میان،کیفیت و چگونگی حضور خارجی‌هاست. چرا که نحوه این حضور می‌تواند سمت و سوی آینده ساخت‌وساز مسکن در کشور را مشخص نماید.

آن‌چه از سوی مدافعان حضور خارجی‌ها مطرح می‌شود، استناد به امکان تهاتر نفت با شرکت‌های سازنده مسکن خارجی است. نکته‌ای که از سوی وزیر راه و شهرسازی نیز اعلام شده است.

 در این میان اما مخالفان هم کم نیستند که اعتقاد دارند با توجه به وجود ظرفیت بسیار بالای کشور در حوزه ساخت‌وساز،اگر بنا باشد به واسطه نبود نقدینگی لازم، پیمانکاران خارجی برای انجام این طرح ملی به کار گرفته شوند، این ظرفیت بلااستفاده باقی خواهد ماند.

طبق اعلام رییس سازمان نظام مهندسی، در حال حاضر بالغ بر۵۵۰ هزار مهندس عضو این سازمان هستند و نکته تاسف‌بار اینجاست که از این تعداد به گواهی احمد خرم، ۲۵۰ هزار نفر بیکار هستند.(احمد خرم،دیدار با استاندار قم- ۳۰دی ۹۹)

 طبق آمارهای ارائه شده ایران سومین کشور در حوزه تربیت مهندس است. اما با توجه به نرخ بالای بیکاری مهندسان، سرمایه‌ی عظیمی که صرف تربیت این نیروها می‌شود به چرخه اقتصاد باز نمی‌گردد.

 نشریه فوربس در سال ۱۳۹۴ آماری را ارائه داد که نشان می‌دهد ایران پس از روسیه و آمریکا، بالاترین نرخ تربیت مهندس را داراست. بر اساس این آمار روسیه سالانه حدود ۴۵۴ هزار مهندس تربیت می‌کند و آمریکا سالی ۲۳۷ هزار و ۸۲۶ مهندس. طبق آمار اعلامی فوربس، در ایران نیز سالی ۲۳۳ هزار و ۶۹۵ مهندس از دانشگاه‌های فارغ‌التحصیل می‌شوند. پس از ایران، کشورهای ژاپن و کره‌جنوبی به ترتیب در رتبه چهارم و پنجم تربیت مهندس جهان قرار دارند. ژاپن سالی ۱۶۸ هزار و ۲۱۴ مهندس و کره جنوبی سالی ۱۴۶ هزار و ۸۵۸ مهندس تربیت می‌کند.

طبق برآوردهای کارشناسی در حال حاضر ظرفیت تولید مواد اولیه ساخت و ساز مسکن نظیر سیمان، گچ، آهن، کاشی و … برای ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی در کشور مهیاست. به طور مثال در حال حاضر از مجموع ظرفیت حدود ۸۸ میلیون تنی تولید سالیانه سیمان توسط ۷۶ کارخانه با ۹۹ کوره فعال، امکان تولید ۷۵ میلیون تن سیمان در کشور وجود داشته است. بنابراین با توجه به ظرفیت تولیدی کشور و اینکه در سال گذشته تنها حدود ۶۴ میلیون تن سیمان در داخل کشور مصرف شده است، می‌توان اطمینان داشت که سیمان لازم برای ساخت سالانه یک میلیون مسکن در کشور قابل تامین می‌باشد. چرا که بر اساس محاسبات فنی و کارشناسی، مقدار سیمان مصرفی برای ساخت یک میلیون واحد مسکونی هشتاد متری، تقریباً برابر با بیست میلیون تن است.

بنابراین در این شرایط آنچه اهمیت دارد نه نیاز به پیمانکار خارجی، که نیاز به تکنولوژی روز دنیاست. تجربه کنونی نیز نشان می‌دهد امروزه ظرفیت تکنولوژیک در کنار ظرفیت انسانی موجود حتی می‌تواند زمینه را برای صادرات خدمات فنی و مهندسی در حوزه انبوه‌سازی فراهم کند و این خود فرصت مقتنمی برای سیاستگذاران کشور در این حوزه است.

نکته مهم اینجاست که ایران با صنعتی‌سازی بیگانه نیست و شهرک اکباتان، نماد صنعتی‌سازی در دوره‌ای است که هنوز کشورهای همسایه ایران چنین تجربه‌ای را نداشتند . آوازه این پروژه چنان در جهان پیچیده بود که مجله‎ی تایم گزارشی در ستایش از آن منتشر کرد . پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، تنها ۲۳۰۰ واحد از ۱۵ هزار واحد شهرک اکباتان در منطقه غرب شهر تهران توسط پیمانکاران و مستشاران خارجی احداث شد و ۱۲ هزار و هفتصد واحد باقیمانده این شهرک، پس از انقلاب و به دست متخصصین داخلی ساخته شده است.

این اتفاق در حالی افتاده است که ظرفیت تولید سیمان کشور در سال ۱۳۵۷، حداکثر ۸ میلیون تن در سال بود و تولید واقعی سیمان در آن سال، معادل ۷/۱۵ میلیون تن برآورد می‌شود. به عبارت دیگر از ابتدای ایجاد خطوط تولید سیمان در کشور تا سال ۱۳۵۷، مجموعا ۵۹ میلیون تن سیمان در کشور تولید شده است. در حالی که صنعت سیمان در سال‌های بعد از انقلاب با رشد قابل توجهی همراه بوده. شاید اشاره به این نکته ضروری باشد که در سال پایانی ساخت شهرک اکباتان، یعنی در سال ۱۳۷۰، ظرفیت تولید سیمان در کشور برابر با ۹/۱۶ میلیون تن بود اما در شرایط کنونی ظرفیت ۸۸ میلیون تنی سیمان در اختیار صنعت ساخت و ساز کشور است.

با توجه به این وضعیت، پیشنهاد می‌شود در شرایط کنونی، تمرکز بر انتقال تکنولوژی در دسترس چین، ترکیه و سایر کشورهای فعال در این حوزه باشد تا از این طریق نیروی انسانی حاضر در ایران که به رغم نیاز کشور، با بحران بیکاری دست و پنجه نرم می‎کند، با تغییر وضعیت روبرو شود.

در این صورت تهاتر نفت با تکنولوژی مدرن و روز ساختمان‌سازی، تضمینی برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور خواهد بود و از یک سو عمر ساختمان‎ها در ایران افزایش می‌یابد و از سوی دیگر نفت در قامت واسطه‌ای برای گذار صنعت ساخت‌ و ساز ایران از دوره سنتی‌سازی به دوره صنعتی‌سازی ظاهر خواهد شد.

* نائب رئیس انجمن کارفرمایان صنعت سیمان 

223223