توضیح دهنده- بحران مالی لبنان و چگونگی وقوع آن

بانک‌ها، مرکزی برای اقتصاد خدمات‌محور، فلج شده‌اند. پس‌اندازکنندگان حساب‌های دلاری را قفل کرده‌اند یا به آنها گفته شده است که وجوهی که می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند اکنون کسری از ارزش اصلی خود ارزش دارند. ارز سقوط کرده است و جمعیتی را به فقر سوق داده است.

کجای کار خراب شد؟

سقوط مالی لبنان از سال 2019 حکایتی از این است که چگونه چشم انداز بازسازی کشوری که زمانی به عنوان سوئیس خاورمیانه شناخته می شد، به دلیل سوء مدیریت به عنوان نخبگان فرقه ای که با محدودیت های کمی وام گرفته بودند، از مسیر خارج شد.

مرکز شهر بیروت که در جنگ داخلی با خاک یکسان شده بود، با آسمان‌خراش‌هایی که توسط معماران بین‌المللی ساخته شده بودند و مراکز خرید شیک مملو از بوتیک‌های طراحان که پرداخت آن‌ها به دلار یا پوند لبنان بود، بالا آمد.

اما لبنان چیز دیگری برای نشان دادن یک کوه بدهی معادل 150 درصد تولید ملی، یکی از بالاترین بارهای جهان در آن زمان نداشت. نیروگاه های برق آن نمی توانند برق 24 ساعته ارائه دهند و تنها صادرات قابل اعتماد لبنان سرمایه انسانی آن است.

چگونه آنقدر وام گرفته است؟

برخی از اقتصاددانان سیستم مالی لبنان را به عنوان یک طرح پونزی تحت نظارت ملی توصیف کرده اند که در آن پول جدید برای پرداخت طلبکاران فعلی قرض می شود. تا زمانی که پول تازه تمام شود کار می کند. اما ملت حدود 6.5 میلیون نفری چگونه به آنجا رسیدند؟

پس از جنگ داخلی، لبنان حساب‌های خود را با دریافت‌های گردشگری، کمک‌های خارجی، درآمدهای حاصل از صنعت مالی خود و انبوه کشورهای عربی خلیج فارس که با تقویت ذخایر بانک مرکزی دولت را حمایت مالی کردند، متعادل کرد.

یکی از معتبرترین منابع دلاری آن، حواله های میلیون ها لبنانی بود که برای یافتن کار به خارج از کشور رفتند. حتی در سقوط مالی جهانی در سال 2008، آنها پول نقد را به خانه فرستادند.

اما از سال 2011 و به دلیل کشمکش های فرقه ای لبنان که منجر به اسکلروز سیاسی بیشتر شد و بسیاری از خاورمیانه، از جمله سوریه همسایه، دچار هرج و مرج شد، وجوه ارسالی از سال 2011 کاهش یافت.

کشورهای مسلمان سنی خلیج فارس که زمانی حامیان قابل اعتمادی بودند، به دلیل افزایش نفوذ ایران در لبنان، از طریق حزب الله، یک گروه شیعه لبنانی به شدت مسلح که قدرت سیاسی آن افزایش یافته است، شروع به روی گردانی کردند.

کسری بودجه به شدت افزایش یافت و تراز پرداخت‌ها عمیق‌تر به قرمزی فرو رفت، زیرا نقل و انتقالات با واردات همه چیز از مواد غذایی اصلی گرفته تا خودروهای پر زرق و برق مطابقت نداشت.

این تا سال 2016 بود، زمانی که بانک‌ها شروع به ارائه نرخ‌های سود قابل توجه برای سپرده‌های جدید دلار – یک ارز رسمی پذیرفته‌شده در اقتصاد دلاری‌شده – و حتی نرخ‌های فوق‌العاده‌تر برای سپرده‌های پوندی لبنان کردند.

در جاهای دیگر جهان، پس انداز کنندگان بازده اندکی داشتند.

با توجه به اینکه پوند لبنان برای بیش از دو دهه به 1500 دلار متصل شده بود و می توانست آزادانه در بانک یا صندوقدار سوپرمارکت مبادله شود، چه چیزی برای از دست دادن وجود داشت؟

دلارها دوباره به جریان افتاد و بانک‌ها می‌توانستند به تامین مالی این مخارج ادامه دهند.

چگونه بانک ها می توانند چنین بازدهی بالایی را ارائه دهند؟

لبنان همچنان از نظر سیاسی ناکارآمد بود و رقابت‌ها باعث شده بود که در بیشتر سال 2016 رئیس جمهور بدون رئیس جمهور باقی بماند.

اما بانک مرکزی، Banque du Liban، به رهبری ریاض سلامه، بانکدار سابق مریل لینچ از سال 1993، «مهندسی مالی» را معرفی کرد، مجموعه‌ای از مکانیسم‌هایی که به بانک‌ها بازدهی هنگفت برای دلارهای جدید ارائه می‌کرد. این تاکتیکی بود که بانکداران می گویند اگر اصلاحات به سرعت دنبال می شد، ممکن بود مناسب باشد – اما اگر به اندازه کافی اتفاق نیفتاده باشد، نه.

بهبود جریان دلار در افزایش ذخایر خارجی نشان داد. آنچه کمتر آشکار بود – و اکنون محل بحث است – افزایش بدهی ها بود. بر اساس برخی حساب‌ها، دارایی‌های بانک مرکزی بیش از بدهی‌های بانک مرکزی از بین رفته است، بنابراین ممکن است زیان زیادی داشته باشد.

در همین حال، هزینه خدمات بدهی لبنان به حدود یک سوم یا بیشتر از هزینه های بودجه افزایش یافت.

چه چیزی باعث فروپاشی شد؟

زمانی که دولت نیاز داشت هزینه‌ها را مهار کند، سیاستمداران پیش از انتخابات 2018 دستمزد بخش دولتی را افزایش دادند. و ناکامی دولت در انجام اصلاحات به این معنی بود که کمک‌کنندگان خارجی میلیاردها دلار کمکی را که تعهد کرده بودند، عقب انداختند.

جرقه نهایی ناآرامی ها در اکتبر 2019 با طرحی برای مالیات بر تماس های واتس اپ رخ داد. با وجود مهاجران زیاد و رژیم مالیاتی کم لبنان که به نفع ثروتمندان است، پرداخت هزینه در مسیری که بسیاری از لبنانی‌ها در تماس بودند فاجعه‌بار بود.

تظاهرات توده‌ای، که توسط یک جوان افسون‌شده که خواستار تغییر کلی بود، هدایت می‌شد، علیه نخبگان سیاسی، از جمله رهبران پیر شبه‌نظامی که رشد می‌کردند در حالی که دیگران در تلاش بودند، به راه افتاد.

جریان ارز خارجی خشک شد و دلار از لبنان خارج شد. بانک‌ها دیگر دلار کافی برای پرداخت به سپرده‌گذارانی که در بیرون صف ایستاده بودند نداشتند، بنابراین درهای خود را بستند. دولت همچنین بدهی خارجی خود را نپذیرفت.

این ارز در اواخر ژانویه 2022 پس از رسیدن به 34000 در اوایل ماه، سقوط کرد و از 1500 به دلار قبل از بحران کاهش یافت و به نرخ خیابانی حدود 23000 در اواخر ژانویه 2022 رسید.

تشدید مشکلات، انفجار در اوت 2020 در بندر بیروت 215 کشته و میلیاردها دلار خسارت به بار آورد.

پس از یک انقباض سریع اقتصادی، بدهی دولت بر اساس برخی برآوردها 495 درصد از تولید ناخالص داخلی در سال 2021 بود – بسیار بیشتر از سطوحی که یک دهه پیش برخی از کشورهای اروپایی را فلج کرد.

حالا چه اتفاقی می افتد؟

فرانسه رهبری تلاش‌های بین‌المللی را برای سوق دادن لبنان به مقابله با فساد و اجرای اصلاحات خواسته شده توسط اهداکنندگان بر عهده داشته است. دولت جدیدی در اواخر سال 2021 تشکیل شد و وعده احیای مذاکرات با صندوق بین المللی پول را داد. هنوز هیچ سیاست اصلاحی مهمی را اجرا نکرده است.

بسیار مهم است که سیاستمداران و بانکداران باید در مورد میزان خسارات گسترده و آنچه اشتباه رخ داده به توافق برسند، بنابراین لبنان بتواند مسیر خود را تغییر دهد و زندگی فراتر از توان خود را متوقف کند.

(نوشته ادموند بلر، ویرایش توسط تیموتی هریتیج و مایک کولت وایت)