تور مجازی دریاچه بایکال؛ مروارید سیبری

_{نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۹/۰۲/۱۰ منتشر شده و در تاریخ ۱۴۰۰/۰۷/۱۲ به‌روزرسانی شده است.}

«سرگئی رومیانتسف» (Sergey Rumyantsev) از عکاسان سایت «airpano» سفری به دریاچه‌ی بایکال در روسیه داشته و توری مجازی از این سفر تدارک دیده است که علاقه‌مندان می‌توانند در این مقاله به مشاهده‌ی آن بپردازند و چندوچون آن را از زبان خود سرگئی بشنوند.

پنج سال قبل من و همکارم، فرصت عکاسی هوایی از دریاچه‌ی بایکال را به دست آوردیم. این‌ بار که دوباره عازم دریاچه شدیم، هدف اصلی‌مان گرفتن ویدئوهای پانوراما (۳۶۰ درجه) بود؛ هرچند که نیم‌نگاهی هم به ساخت یک تور مجازی جدید داشتیم. خیلی خوش‌شانس بودیم؛ چراکه وضعیت آب‌وهوا هر روز تغییر می‌کرد. ما زیر آسمان آبی و در سکوت مطلق روی یخ‌های شفاف راه می‌رفتیم و راه شیری بالای «جزیره‌ی اولخون» را تماشا می‌کردیم. تمام تلاش کار خود را به کار بستیم تا در دمای منفی ۳۵ درجه‌ی سانتی‌گراد، گرم بمانیم و موفق شدیم از میان برف‌وبوران شدید به محل کمپ برگردیم. ما قدردان طبیعت بودیم که در این سفر کوتاه، چشم‌اندازی خارق‌العاده را پیش روی ما قرار داد.

دریاچه‌ی بایکال، عمیق‌ترین دریاچه‌ی کره‌ی زمین و یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی روسیه و دنیا است که در جنوب سیبری و بین استان ایرکوتسک و جمهوری بوریاتیا قرار دارد. این شگفتی طبیعی در سال ۱۹۹۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. مساحت این دریاچه به ۳۱,۷۲۲ کیلومتر مربع می‌رسد که از نظر مقیاس، به بزرگی کشور بلژیک و دانمارک است. طول ساحل آن، ۲۰۰۰ کیلومتر و حداکثر عمق آن، ۱,۶۴۲ متر است.

به‌غیر از بایکال، فقط دو دریاچه‌ی دیگر در دنیا با عمق بیشتر از ۱۰۰۰ متر وجود دارد که عبارت‌اند از دریاچه‌ی تانگانیکا در مرکز آفریقا و دریاچه‌ی خزر که عمق‌شان به‌ترتیب به ۱,۴۷۰ و ۱,۰۲۵ متر می‌رسد. به همین دلیل دریاچه‌ی بایکال درست مثل دریاچه‌ی خزر، به‌خاطر وسعت و اهمیتش، به‌عنوان «دریا» شناخته می‌شود.

دریاچه‌ی بایکال، بزرگ‌ترین مخزن آب شیرین دنیا به حساب می‌آید و تقریبا ۲۰ درصد تمام آب شیرین غیرمنجمد سطحی روی کره زمین در این دریاچه قرار دارد. بایکال توسط ۳۳۶ رودخانه تغذیه می‌شود و تنها خروجی آب آن، «رودخانه‌ی آنگارا» است.

دانشمندان بر این باورند که اگر جریان همه رودخانه‌های تغذیه‌کننده‌ی بایکال به‌یک‌باره متوقف شود، رودخانه‌ی آنگارا قبل از تخلیه‌ی کامل دریاچه، برای ۴۰۰ سال جریان خواهد داشت. در صورتی که کل آب دریاچه را منجمد کنیم، سپس برش‌هایی به بزرگی یک کیلومتر مکعب از این یخ‌ها بزنیم و آن‌ها را کنار هم قرار دهیم، این قطعه‌های یخ از قطب شمال تا قطب جنوب و ۲٫۵ هزار کیلومتر آن‌طرف‌تر از قطب جنوب امتداد خواهند یافت.

در فصول سرد سال عمق یخ‌های سطح دریاچه بایکال به ارتفاع حدود ۱٫۵ تا دو متر می‌رسند و در نتیجه می‌توانند وزنی معادل ۱۵ تن و بیشتر را تحمل کنند. گاهی وقت‌ها در سطح یخ‌های دریاچه، تَرک‌های عمیقی ایجاد می‌شود که از این طریق اکسیژن از سطح آب به درون دریاچه راه پیدا می‌کند و از مرگ ماهی‌ها به‌دلیل کمبود اکسیژن جلوگیری می‌شود.

قدمت دریاچه‌ی مذکور، ۲۵ تا ۳۵ میلیون سال برآورد شده است؛ هرچند درباره‌ی منشأ آن هنوز بحث و گمان‌ها علمی وجود دارد. متوسط عمر اکثر دریاچه‌های جهان، به‌خصوص آن‌هایی که در طول عصر یخبندان شکل گرفته‌اند، به حدود ۱۰ تا ۱۵ هزار سال می‌رسد که در ادامه با رسوب‌های گلی پر شده و به‌تدریج باتلاقی شده‌اند. با این همه در دریاچه‌ی بایکال هیچ اثری از قدمت چند هزار ساله به چشم نمی‌خورد. علاوه بر این، بایکال هر سال دو سانتی‌متر بزرگ‌تر می‌شود و این فرضیه مطرح است که این دریاچه در واقع یک اقیانوس در حال شکل‌گیری است.

دریاچه‌ی بایکال میزبان حدود ۲,۶۰۰ گونه‌ی جانوری است که بیشترشان بومی هستند و دوسوم از آن‌ها در هیچ‌جای دیگر جهان یافت نمی‌شوند. از آنجایی که این دریاچه خیلی قدیمی و دورافتاده است، جانورانی دارد که فقط در این دریاچه زندگی می‌کنند. این جانوران شامل تعداد زیادی از بی‌مهرگان، چندین گونه از ماهی‌ها و فک آب شیرین می‌شوند.

فک بایکال تنها فک آب شیرین جهان است و دائماً در آب شیرین زندگی می‌کند. دانشمندان بر این عقیده هستند که خوک‌های آبی این دریاچه در زمان‌های قدیم از اقیانوس شمالی (شمالگان) آمده و بعد از سفر به‌سمت بالای رودخانه، به این دریاچه رسیده‌اند. همچنین روباه، عقاب، گوزن، خرس و جانوران و گیاهان مختلف دیگر نیز در اطراف دریاچه زندگی می‌کنند.

علاوه بر تنوع زیستی بی‌نظیر و زیبایی طبیعی مناظر اطراف، این دریاچه به‌دلیل شفافیت آب خود نیز مشهور است؛ به‌طوری که می‌توان جزئیات جسمی در عمق ۴۰ متری را به‌وضوح مشاهده کرد. فیتوپلانکتون‌های ساکن در این دریاچه به‌عنوان یک فیلتر بیولوژیکی عمل می‌کنند و به همین دلیل آب موجود در اینجا حاوی اکسیژن زیادی است که باعث می‌شود آب دریاچه، زنده و شفاف باشد.

با اینکه بایکال، یک دریاچه است؛ طوفان‌هایی درست مشابه اقیانوس‌ها در این محل رخ می‌دهد و گاهی وقت‌ها امواج آن به چهار تا پنج متر می‌رسد. تاکنون هیچ شناگری نتوانسته است کل این دریاچه را شنا کند؛ زیرا میانگین دمای آب حدود ۱۰ درجه‌ی سانتی‌گراد است. با این حال، تعداد روزهای آفتابی در این منطقه بیشتر از مناطق جنوبی روسیه است. به‌عنوان مثال، جزیره‌ی اولخون که بزرگ‌ترین جزیره‌ی این دریاچه به شمار می‌رود، در طول سال بیشتر از ۳۰۰ روز آفتابی و صاف دارد.

از عصر حجر، انسان‌های زیادی در نزدیکی دریاچه زندگی می‌کردند و آب آن را نمادی از تقدس می‌دانستند؛ ولی مهاجرت اصلی بعد از کشف دریاچه توسط ایوانف روسی در قرن هفتم اتفاق افتاد. کمی بعد به‌دلیل ماهیگیری و شکار فراوان، این ناحیه از نظر اقتصادی بسیار رونق گرفت و به یکی از مناطق مهم تجارت در روسیه تبدیل شد. در قرن نوزدهم با احداث راه‌آهن سیبری، اکتشافات جغرافیایی و زمین‌شناسی مختصری در این ناحیه انجام گرفت و بعد‌ها با پیشرفت علم، این منطقه بیشتر شناخته شد؛ تا اینکه در سال ۱۹۷۶ اولین عکس ماهواره‌ای از دریاچه گرفته شد؛ اما با وجود کاوش‌های فراوان، هنوز هم راز‌های بسیاری در مورد این دریاچه وجود دارد.

گردشگرانی که با تور روسیه برای بازدید از دریاچه بایکال می‌روند، می‌توانند لذت اسکی و دوچرخه‌سواری روی آب‌های منجمد را در فصل زمستان تجربه کنند؛ در فصل تابستان و بهار نیز که یخ‌های دریاچه آب می‌شوند، کشتی‌های تفریحی امکان گشت‌وگذار در دریاچه را برای گردشگران فراهم می‌کنند.

تمامی حقایقی که از دریاچه‌ی بایکال ذکر شد و همین طور زیبایی طبیعی و خارق‌العاده‌ی آن باعث شده است که این دریاچه در میان جاذبه‌های منحصر به‌فرد دنیا قرار بگیرد. بدون شک، حس‌وحال زمستان که در فضای تصاویر به چشم می‌خورد، جذابیتی دوچندان به این دریاچه بخشیده‌ است. مطالب مختلف روزانه با محوریت تور مجازی را به‌صورت روزانه در کجارو دنبال کنید.