تعیین سرنوشت برجام با ساکن تازه پاستور؛ 23 تیر یا 12مرداد؟

مهسا مژدهی: به نظر می رسد که ابراهیم رییسی معتقد است که احیای برجام کماکان باید پیگیری شود. اما این توافق در دوران تازه چه سرنوشتی خواهد داشت؟ نشست خبری روز دوشنبه رییس جمهور منتخب با اهالی رسانه فرصتی بود تا حجت الاسلام ابراهیم رییسی به برجام و دیپلماسی در دولت اینده بپردازد. او در این نشست خبری به امریکایی ها توصیه کرد تا تحریم ها علیه ایران را لغو کنند. ایده اصلی رییس جمهور دولت سیزدهم، ادامه گفتگوهای برجامی است اما حالا که دولت روحانی تنها دو ماه با پایان فاصله دارد و رییسی در نیمه مرداد ماه به ریاست جمهوری می رسد، اوضاع در وین چطور خواهد بود؟

در خبرانلاین با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل هسته ای و بین الملل به گفتگو نشسته ایم؛

رییس جمهور منتخب می گوید که برجام را ادامه می دهد به شرط اینکه امریکا تحریم ها را لغو کند. طرف امریکایی  معتقد است که برخی از تحریم ها را لغو کرده است. اما ایا واشنگتن به این ایده جواب مثبت خواهد داد؟

یک فرض این است که تا قبل از سالگرد برجام توافق تعیین تکلیف شود و کار به دولت جدید که دوازده مرداد به پاستور می رود، نرسد. خبری امده که کمیته ای تشکیل شود که صحت برجام را تعیین کند. البته خود برجام کمیته نظارتی داشت و من نمی دانم این کمیته جدید چقدر می‌تواند کمک کند. اما الان برجام لنگ این موضوعات نیست. مشکلش این است که دو طرف سر موضع خود محکم ایستاده اند و انعطاف های محدودی دارند.

امریکایی ها اعلام کرده اند که سیاست امریکا با تغییر دولت در ایران تغییر نخواهد کرد. چرا که خود آنها هم گفته اند که این موضوع در سطح بالاتر از دولت در ایران پیگیری می شود. ولی بحث سر این است که کل تحریم ها زمانی لغو خواهد شد که در مورد ایران بی خاصیت یا کم خاصیت شود. وگرنه تا زمانی که تحریم کارآیی دارد ایالات متحده آنها را کاملا لغو نمی کند. پس اگر ما مایلیم که واشنگتن دست به برداشتن همه تحریم ها بزند باید با انجام اصلاحات اقتصادی تحریم ها را کم خاصیت کنیم. از آن طرف مذاکرات هم بسته به این است که دو طرف چقدر حاضرند از خواسته های خود بگذرند. چون هر دو طرف می دانند چه می خواهند اما اینکه تا چه مقدار کوتاه می آیند مساله اصلی است.

یک بخشی که در وین پیگیری می شود همین موضوع مربوط به تضمین امریکاست که تضمین دهد که اقدامات گذشته را تکرار نمی کند. چنین چیزی نمی تواند اعتبار زیادی داشته باشد. نه ایران نه چین و اروپا و… نمی توانند تضمینی بدهند. تضمین قراردادهای بین المللی رضایت دو طرفه است و اگر هر کدام از دو طرف به دلیلی نخواهد آن را اجرایی کند، هزینه های مادی و معنوی اش را می دهد و اجرا را متوقف نمی کند.در روابط بین الملل نمی شود هیچ کشوری را مجبور کرد. ترامپ حتی توافق موشک های میان برد را هم به تعلیق در اورد. این به تصویب سنای امریکا و روسیه رسیده بود. کاری که ترامپ کرد فقط مرتبط با برجام نبود. به همین دلیل ما نمی توانیم بگوییم که اگر تضمینی هم داده شود، دیگر هیچ کس نمی تواند از برجام خارج شود. موضوع دیگری که باید دولت تازه به آن فکر کند این است که اگر برجام نباشد باید به چه مساله ای فکر کنیم. چون نیاز به پیگیری راهکاری است تا فشار تحریم ها از روی دوش مردم برداشته شوند.

اشاره کردید به بخش تضمین؛اقای خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه در مورد اینکه ایران به دنبال تضمین از امریکاست تاکید کرد. پیش از این نیویورک تایمز در گزارشی نوشته بود که ایران چنین تضمینی را گرفته است. ایا چنین روندی می تواند به تندتر شدن این پروسه کمک کند؟

ایران به دنبال درخواست تضمین گرفتن است. اما باید ببینیم چه تضمینی است که دولت بایدن بتواند بدهد. چون چنین مواردی تضمین بردار نیست و تا زمانی که جزییات مشخص نشود نمی توانیم در موردش نظری بدهیم. اما همانطور که گفتم در مسائل بین المللی اصل بر رضایت دو طرف است. 

اقای رییسی در مورد احتمال دیدار با رییس جمهور آمریکا گفت که چنین اتفاقی نمی افتد. این مساله اینده را به کدام سو می برد؟

 البته ایشان فقط جواب خیر به این سوال دادند و توضیح دیگری ارائه نکردند. این حرف مهمی است که می شد در موردش بیشتر توضیح داد. رییس جمهور ایران نماینده کل ملت ایران است و ما باید برای پیشبرد مسائلی مانند برجام کمک کنیم چرا که برجام نباید تبدیل به موضوعی جناحی و گروهی شود. هر کاری که انجام می شود در این خصوص بهتر است که ملت و دولت با هم دیگر انجام دهند.

اتحادیه اروپا می گوید فرصت زیادی باقی نمانده و باید هر چه زودتر توافقی در وین حاصل شود. به نظر می آید که غرب حالا ترجیح می دهد با دولت فعلی اوضاع را سر و سامان بدهد. ایا چنین احتمالی با وجود اختلافات باقی مانده، امکان پذیر است؟

من بعید می دانم که قضیه برجام در ایران در اختیار شورای امنیت ملی و… است. البته برای آنها راحت تر است تا با کسانی که قبلا مذاکره کرده اند مذاکره کنند. چون الان نگران این هستند که اگر الان تیم جدیدی وارد شود، باید دوباره از اول چرخ را اختراع کنند و همه چیز را از روز نخست پیگیری کرده و روند را دوره کنند. برای جلوگیری از این موضوع است که آنها ترجیح می دهند و مایلند که زودتر با همین دولت به نتیجه برسند تا دیگر مباحث گذشته تکرار نشود.

تصور عموم این است که اگر دولت فعلی امضا کند احتمالش بیشتر است و غربی ها هم چنین تمایلی دارند. باید دو طرف را در نظر بگیریم که ایا اماده هستند که به توافق برسند یا نه. مثلا این ماجرای تضمین دادن و یا لغو کل تحریم ها ممکن است یا نه. چون دست کنگره امریکاست. چاله چوله هایی مثل این وجود دارد که باید ببینیم چه اتفاقی می افتد. امریکایی ها چیزی نشان نمی دهند که اراده ای این چنینی دارند یا نه. انچه که علنی است ما نشانه ای از انعطاف از سوی آمریکایی ها در مواضعشان فعلا شاهد نیستیم.

موضوع کارگروه نظارت بر برجام هم مطرح است که در دولت فعلی فعال شده است. ایا در دولت جدید چنین امکانی ادامه خواهد داشت؟

جزو قانون و تصویبات مجلس است که برجام اگر بخواهد اجرا شود، یک گروهی باید برای بررسی برجام باشند تا نظارت کنند براجرای درست برجام. اقایان شمخانی، ولایتی و جلیلی و… گروه نظارت بر اجرای برجام هستند. این که دولت جدید چیز تازه ای اضافه کند یا نه را نمی دانیم. اما این کارگروه که قرار است سایر نهادها را در جریان قرار دهد و گروهی کارشناسی است ، هنوز نمی دانیم که چه کارهایی را دقیقا پیش برده و آیا در دولت تازه همین مسیر را طی می کند یا نه؟

>>> این مطالب را هم بخوانید:

سیاست‌خارجی یک‌شبه تغییر نمی‌کند

ماموریت دستگاه دیپلماسی پس از انتخابات

مذاکرات برجامی در دولت رئیسی ادامه دارد؟

312 310