تشکیل دولت فراگیر یا ادامه جنگ؟

مهسا مژدهی: با گذشت سه روز از پیروزی طالبان در افغانستان و تسلطش بر افغانستان، هنوز هضم آنچه که بر این کشور در عرض تنها نه روز گذشت، آسان نیست. حالا کسی نمی داند که اشرف غنی کجاست، شایعاتی می گوید که او در دست اینترپل است و برخی هم می گویند به عمان پناه برده. اما هیچ یک از این خبرها تایید نشده است. بسیاری از چهره های افغانستان به دنبال آنند تا بتوانند به کمک سفارت خانه های خارجی باقی مانده در کابل از کشور خارج شوند و تنها تعداد محدودی از آنها موفق به این کار شده اند. تکلیف دولت انتقالی که غربی ها در ساعات اولیه سقوط پایتخت سعی در تشکیل آن داشته نامعلوم است و بعید به نظر می رسد طالبانی که پرچمش را هم انتخاب کرده بخواهد تن به تقسیم قدرت با دیگر گروه های افغان بدهد.

جنگ ادامه می یابد؟

ذبیح الله مجاهد سخنگوی گروه طالبان دیروز برای نخستین بار مقابل خبرنگاران قرار گرفت و در گفتگویی که از تلویزیون ها پخش می شد گفت که طالبان نمی خواهد جنگ در افغانستان ادامه یابد. او تأکید کرد که اشغال ۲۰ساله در افغانستان پایان یافته است و هیچ کسی در این کشور خواستار جنگ نیست.امارت اسلامی پس از این که افغانستان آزاد شد با هیچ کس دشمنی نکرد و دشمنی هم ندارد. افغانستان میدان جنگ دیگر نیست، و ما دیگر نمی‌خواهیم جنگ ادامه یابد، به همین خاطر عفو عمومی اعلام کردیم. او سپس به یکی دیگر از نگرانی ها پاسخ داد و گفت:  زنان افغان نیز می‌توانند همانند مردها کار کنند و در جامعه حضور داشته باشند و طالبان خود را متعهد به رعایت حقوق آنها در چهارچوب اسلام می‌دانند.

هر چند طالبان می گوید عفو عمومی صادر کرده و به دنبال جنگ نیست، اما برای بسیاری از شهروندان این کشور باور چنین چیزی سخت به نظر می رسد. برخی خبرهای تایید نشده می گویند که طالبان در حال شناسایی افرادی هستند که با رسانه ها و ان‌جی‌او ها و خارجی‌ها کار می‌کرده اند و حتی در مقابل خانه برخی از فعالان مدنی علامت گذاشته اند . فیلم هایی هم دست به دست می شود که این گروه به ویژه در شهرهای کوچک تر دست از خشونت علیه شهروندان برنداشته است. اما طالب ها حالا شیوه برخورد با جهان را یاد گرفته اند. از ظرفیت های رسانه آگاهند و توانسته اند تا به سرعت چهره متفاوتی نسبت به دهه نود میلادی از خود بسازند.

در حال حاضر دو کانون مقاومت تشکیل شده است. اولی را پسر احمدشاه مسعود در پنجشیر تشکیل داده. این جوان سی و دو ساله که به تازگی به کشور برگشته در حال یارگیری است تا تنها جایی که در افغانستان از تیررس طالبان به دور مانده را تبدیل به محلی برای مقاومت علیه طالبان کند. او به سرعت توانسته دل رسانه ها را به دست بیاورد و در حالی که لباس هایی مانند پدرش می پوشد، از محبوبیت برخوردار شده است. 

کانون بعدی بر اساس مقاومتی که امرالله صالح تشکیل داده است.امرالله صالح، معاون اول رئیس جمهوری پیشین افغانستان گفته که بر اساس قانون اساسی و در غیاب محمد اشرف غنی، خود را ‘سرپرست مشروع ‘ مقام ریاست جمهوری می داند. او گفت که برای تحکیم جایگاهش با تمام اقشار افغانستان و رهبران قومی در تماس است.

برخی از کارشناسان معتقدند این مقاومت ها می تواند باعث ادامه جنگ در افغانستان باشد. آنها معتقدند که طالبان می تواند طبق قوانین شرع ثبات و صلح را به افغانستان بیاورد و دیگر گروه ها بهتر از تشدید تنش هایی که ممکن است این گروه را بار دیگر به سمت به دست گرفتن سلاح ببرد، پرهیز کنند. اما بسیاری دیگر معتقدند که نمی توان از طالبان انتظار داشت رفتاری عادی از خود نشان دهند. آنها در مورد حکومت داری چیزی نمی دانند و خشونت های گذشته را ادامه خواهند داد و حتی همکاری کشورهای خارجی میتواند با بخشیدن مشروعیت به این گروه باعث بدتر شدن اوضاع برای شهروندان عادی شود. 

تشکیل دولت فراگیر امکان پذیر است؟

چهره های سیاسی باقی مانده در افغانستان به دنبال آنند تا دولتی فراگیر را تشکیل دهند که همه گروه های سیاسی و قومی در آن نقش افرینی کنند و طالبان هم بخشی از آن باشد. پرچم دار این ایده حالا عبدالله عبدالله و حامد کرزای رییس جمهور پیشین افغانستان هستند که برخلاف غنی از افغانستان فرار نکرده اند. آنها مایلند تا گفتوهای بین الافغانی راهی به سوی همکاری ها باز کند. اما طرفداران این ایده تنها این دو چهره سیاسی نیستند. بسیاری از کشورهای همسایه هم مایلند تا به جای اینکه مستقیما با طالبان هم مرز باشند، دولتی فراگیر را در کنار خود داشته باشند. با این حال به نظر می رسد که برای طالبان چنین اتفاقی خوشایند نخواهد بود. احمد جلالی که قرار بود به عنوان چهره ای بی طرف و کارآزموده دولت موقت را به دست بگیرد از پذیرش این موضوع سر باز زده و هر چند عبدالله عبدالله و کرزای و گلبدین حکمتیار می گویند در حال گفتگوهایی با طالبان هستند و حتی پاکستان هم خود را حامی چنین دولتی نشان می دهد اما به نظر می رسد که برای طالبان کار تمام شده است. آنها اشاره ای به انتخابات احتمالی یا شریک کردن دیگر افغان ها در امور ندارند و تنها می گویند که عفو عمومی صادر کرده اند تا افراد بر سر مشاغلشان بازگردند.

آنچه که حالا مشخص شده این است که ایالات متحده در افغانستان شکست سختی خورده است. برخی این شکست را با وضعیت ویتنام مقایسه می کنند و برخی دیگر می گویند این پایانی بر هیمنه امریکاست و این کشور دیگر نمی تواند در مواقع نیاز به کشورها لشکر کشی کند. چرا که آنچه در پشت سر خود باقی می گذارد زمینی سوخته است. با همه اینها بایدن می گوید از تصمیم خود راضی است. نه تنها امریکایی ها که اروپایی ها هم شهروندان افغان و حتی نظامیان، مترجمان و کارمندان سفارتخانه ها را پشت سر خود جا گذاشتند و کشور را با عجله ترک کردند. آنها نه تنها موفق نشدند تا در افغانستان به این کشور برای ساخت دولت ملت کمک کنند که حتی در زمینه کمک های نظامی هم که برای آن میلیاردها دلار خرج کرده بودند، ناکام باقی ماندند.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
از ایدئولوژی و شعائر مذهبی تا خطری که ایران را تهدید می‌کند
کابل هم به‌دست طالبان افتاد؛ما می‌گوییم خیراست شماهم بگویید خیراست
جهان؛در بهت حکومت از دست‌رفته افغانستان

312 310