تخریب سریالی عمارت‌های تاریخی در همدان

به گزارش ایسنا، خانه دکتر شیری که به دوره پهلوی نسبت داده شده است، درحالی که مراحل ثبت در فهرست آثار ملی را می‌گذراند، تخریب شد. حدود یک هفته پیش، همین سناریو در مدرسه‌ تاریخی «ظفر» اجرا شد؛ مدرسه‌ای باقی‌مانده از دوره پهلوی دوم که پرونده ثبتی آن تدوین شده بود و روند اداری برای ثبت در فهرست آثار ملی کشور را می‌گذراند، اما شبانه تخریب شد. شهرداری، مالک را مقصر دانسته که بدون مجوز دست به تخریب این مدرسه زده است. شورای شهر همدان هم جلسه‌ای تشکیل داد تا از تکرار این اتفاق جلوگیری شود، اما هنوز جوهر این حرف‌ها خشک نشده که یک خانه تاریخی دیگر در این شهر تخریب شد.

حسین زندی، فعال و کنشگر میراث فرهنگی درباره تخریب خانه دکتر شیری به ایسنا گفت: این خانه در خیابان جهان‌نمای همدان واقع شده و یکی از عمارت‌های تاریخی هفتادساله است. خانه سرپا بود و هیچ مشکلی نداشت و درحال ثبت بود. نمی‌دانم به چه سرانجامی رسید، اما اطلاع دارم که مراحل ثبت پرونده این خانه در همدان تکمیل شده بود و در تهران هم منتظر جلسات ثبت بود. ظاهرا از جابه‌جایی مدیران شهرداری استفاده کردند و خانه تخریب شد. البته معتقدم بدون چراغ سبز عواملی در شهرداری‌ها این اتفاقات نمی‌تواند رخ دهد؛ چرا که هر نوع ساخت‌وساز و جابه‌جایی آجر، تخریب، خاک‌برداری و ساخت‌وساز با مجوز شهرداری اتفاق می‌افتد.

او اظهار کرد: متاسفانه در همدان باب شده با اسم رمزِ «رفع خطر» آثار تاریخی را خراب کنند. شهرداری گاهی برای این‌که به خانه‌های واجد ارزش تاریخی مجوز ساخت‌وساز بدهد توجیه می‌آورد که برای «رفع خطر» دیوار باید تخریب و حذف شود، اما این بهانه و اسم رمزی است برای تخریب خانه‌های تاریخی.

زندی گفت: خیلی از خانه‌هایی که ۲۰ سال از عمر ساخت‌شان گذشته است، به خاطر ضعف‌هایی که در سازمان نظام مهندسی و شهرداری برای نظارت وجود داشته، اکنون کلنگی شده‌اند و جزو بافت فرسوده حساب می‌شوند، پس برای «رفع خطر» با لودر باید آن‌ها را هم تخریب کرد. نمی‌شود با عنوان و بهانه «رفع خطر»، تاریخ شهر را قربانی کنیم. متاسفانه این روزها فرهنگ و تاریخ قربانی بساز و بفروش‌ها می‌شود و عامل اصلی شهرداری است. اگر شهرداری اجازه ندهد هرگز این اتفاق نمی‌افتد.

این فعال میراث فرهنگی ادامه داد: در دهه ۸۰ یک‌سری استعلام گرفته می‌شد برای این‌که نشان دهند فلان خانه واجد ارزش تاریخی نیست، مثل استعلامی که برای عمارت «نورمهال» گرفته شد. از سال ۹۹ به بعد حدود ۱۸۰ پرونده ثبتی از همدان به تهران رفته، خانه‌های واجد ارزش و تاریخی شناسایی شده، پرونده ثبتی تشکیل شده و به تهران فرستاده شده است. از بین آن‌ها ده‌ها پرونده ثبت شده است، اما چرا اعلام نمی‌کنند نمی‌دانم. میراث فرهنگی موظف است خانه‌ها و آثار تاریخی را که ثبت می‌شود اعلام کند، باید نامه‌هایی که از سال ۹۹ و حتی قبل از آن به شهرداری داده شده، لغو شود. اعتبار این نامه‌ها یک ماه است، چطور می‌شود استعلام‌های شهرداری درباره خانه‌ها و بناهای تاریخی یک دهه اعتبار دارد، اما اگر یک شهروند برای ساخت و هر کار دیگری از شهرداری استعلام بگیرد، فقط بین یک تا شش ماه اعتبار دارد!؟ شاید برخی از عوامل دست به یکی کرده‌اند آن‌چه را از میراث فرهنگی باقی مانده است تخریب کنند.

او گفت: ظاهرا این اتفاق زنجیره‌ای رخ می‌دهد. هفته قبل که بنای مدرسه «ظفر» تخریب شد، اعضای شورای شهر نشست فوق‌العاده تشکیل دادند که جلو ساخت‌وسازها گرفته شود. حال، این سوال مطرح است وقتی شورای شهر، شهرداری و میراث فرهنگی دور یک میز نشسته و بعد از تخریب یک اثر تاریخی جلسه فوق‌العاده تشکیل داده‌اند که این مسائل پیش نیاید، چرا دوباره این اتفاق در همدان تکرار شده است؟

زندی بیان کرد: اگر عامل تخریب مدرسه ظفر معرفی می‌شد و شهرداری پنهان‌کاری نمی‌کرد، امروز این اتفاق برای خانه دکتر شیری رخ نمی‌داد.     

صاحب محمدیان منصور ـ نویسنده کتاب خانه‌های تاریخی همدان ـ درباره ارزش خانه دکتر شیری چنین گفته است: “این خانه-باغ در خیابان جهاد و در شمال خانه حاج علی آقا شیری (محل فعلی مرکز تجاری میلاد) واقع شده است و بر اساس اطلاعات موجود، از خانه باغ‌های دوره پهلوی است و به خانواده شیری تعلق داشته که به دلیل اقامت دکتر شیری در آن، به خانه دکتر شیری معروف است.

این خانه جزو بناهای گونه برون‌گرای پهلوی است و در مجاورت خیابان قرار گرفته و از این لحاظ کاملا همسان با خانه حاج تقی ایرانی (مدرسه مائده) و عمارت جنانی است و پلان آن نیز شباهت فراوان به پلان خانه حاج علی آقا شیری دارد. این نوع معماری برونگرا در این دوره خاص تحت تأثیر معماری غربی شکل گرفته و رواج یافته است. فضاهای اصلی این بنا در جبهه شرقی، جنوبی و غربی قرارگرفته است، اما جهت‌گیری اصلی خانه به سمت جنوب با ۲ درجه چرخش به سمت غرب است و همانند سایر خانه‌های دوره پهلوی انطباق کاملی با الگوی اقلیمی معماری ایرانی ندارد.

این بنا دارای بالکن ستون‌دار L شکل با سرستون‌های کرنتی در جبهه جنوبی و غربی است.

همان‌طور که در فصل اول، در خصوص ویژگی‌های گونه برونگرای پهلوی گفته شد، در این بنا شاهد شکل‌گیری راهرو به صورت خطی و سقف شیروانی هستیم که از ویژگی‌های گونه برونگرای پهلوی است. زیرزمین بنا ساختار سنتی‌تری دارد و کاربری فضاها و تکنیک‌های معماری بیشتر منطبق با معماری اواخر قاجار است. در زیرزمین هنوز بقایای یک تنور پخت نان دیده می‌شود. “

انتهای پیام