تاریخچه کهن محمودآباد، بانی ثبت ملی ۹ اثر تاریخی است

گردشگری تاریخی یا گردشگری میراث به‌ معنای سفر با هدف کاوش در تاریخ و میراث یک مکان یا مقصد است و مقاصدی که در خود آثار تاریخی و باستانی دارند و در عین حال زیرساخت‌های گردشگری مناسبی را طراحی کرده‌اند تا بتوانند به نیازهای تمام گردشگران پاسخ دهند، در دسته‌ی محبوب‌ترین مقاصد گردشگری قرار می‌گیرند.

تاریخچه محمودآباد

شهرستان محمودآباد از استان مازندران علاوه بر اینکه در مجاورت دریای کاسپین قرار گرفته و با سابقه کهن بندری، جانشین تمدن منطقه ای به نام اهلم در تاریخ است و بنا به گزارش محققین، تا قبل از سلطنت ناصر الدین شاه قاجار؛ محمودآباد قصبه‌ای از مالکان تلیکسری بود و تا به امروز هیچ نوع شاهد تاریخی در رابطه با زمان نام گذاری این منطقه وجود ندارد.

وجه تسمیه محمودآباد

محمد حسن خان امین الضرب اصفهانی، با هدف ایجاد یک راه آهن و بندرگاه این منطقه را از مالکین تلیکسری خریداری کرده و به نام فرزند خود ( محمود) محمودآباد نام گذاری کرده است که این رویداد به سال ۱۲۴۷ هجری قمری، یعنی ۱۷۰ سال پیش بر می گردد.

ایجاد راه آهن محمودآباد

در سال ۱۳۰۸ هجری قمری؛ با دستور ناصرالدین شاه، راه آهنی به طول ۲۱ کیلومتر بین آمل و محمودآباد دایر شد و هدف نهایی امین الضرب ، برقراری ارتباط راه اقتصادی با تهران بود که در کتب تاریخی هم به آن اشاره شده است و البته ناگفته نماند که این راه آهن از قدیمی ترین راه آهن های تاریخی کشور است.

ایجاد بندرگاه محمودآباد

در پی احداث خط آهن آمل_محمودآباد، خواسته اصلی امین الضرب که تاسیس بندر بود تحقق پیدا کرد و وی قصد داشت مواد خام کوه های البرز را از طریق این بندر به جمهوری آذربایجان فعلی بفرستد.

اسکله بزرگی در قسمت مرکز کنونی شهر احداث و این اسکله که راه آهن آمل_محمودآباد به آن منتهی می شد برای بارگیری کشتی های روسی آماده شد.

پس از آن امین الضرب در قطعه زمینی که اکنون محل تقریبی آن در کنار مزار شهدای آهو محله است، ساختمان بزرگ مسکونی و تجاری بنا نمود و در محل فعلی دبیرستان امام خمینی (ره) انبار کالایی بود که فعلاً اثری از آن نیست.

عاقبت راه آهن و بندرگاه چه شد؟

منطقه آمل از لحاظ فرهنگی و اجتماعی استعداد پذیرش چنین تمدنی را در آن موقعیت نداشت و مالکان منطقه، راه آهن را با منافع خود در تضاد می دیدند؛ در نتیجه امین السلطان شاه را ترغیب به لغو امتیاز کردند و به دنبال آن امتیاز استخراج معادن آهن هم لغو شد.

با از بین رفتن طرح خط آهن، امور بندری در محمودآباد از بین نرفت و این امر تا زمان رضاخان ادامه داشته اما در سال ۱۳۲۰ به دلیل برکناری رضاخان از سلطنت در ایران ، مبادلات بندر کاهش یافت و رونق اقتصادی گذشته این شهر دچار رکود شد.

با توجه به سابقه بندری محمودآباد و کوتاهی مسافت آن تا پایتخت، به نظر می رسد این منطقه پذیرش تأسیس و یا به زبان دیگر احیای بندر گذشته را دارد.

۹ مکان تاریخی، مذهبی و گردشگری محمودآباد که ثبت ملی شده‌اند

سقانفار علی آباد

این بنا در روستای علی آباد بخش سرخ رود شهرستان محمودآباد و در بخش میانی روستای مذکور قرار دارد و متعلق به اواخر دوران قاجاریه بوده و که ثبت در فهرست آثار ملی به شماره ثبت ۱۷۸۰۵ مورخ ۱۴/۱۲/۱۳۸۵ است.

پلان این بنا به صورت مستطیل شکل و فاقد هر نوع نقش ، تزیین و کتیبه است و مصالح اصلی به کار رفته در بنا از چوب است که با میخ به یکدیگر متصل شده اند و این اثر یک مرتبه توسط اداره کل میراث مرمت گردید.

سقانفار عبدالله آباد

این بنا در روستای عبدالله آباد در بخش سرخ رود شهرستان محمودآباد و در بخش میانی روستای مذکور قرار دارد و متعلق به اواخر دوران قاجاریه بوده که ثبت در فهرست آثار ملی شهرستان به شماره ثبت ۱۸۶۹۴ مورخ ۲۸/۱۲/۱۳۸۵ است.

پلان این بنا به صورت مستطیل شکل و فاقد هر نوع نقش، تزیین و کتیبه است و مصالح اصلی به کار رفته در بنا از چوب است که با میخ به یکدیگر متصل شده اند.

تپه قلاکتی

این تپه در روستای گل محله بخش سرخ رود شهرستان محمودآباد و در فاصله ۲ کیلومتری شمال روستای مذکور قرار دارد.

تپه گل محله به صورت دو برآمدگی همجوار دیده می شود که در بررسی های به عمل آمده هر دو تپه در اصل یکی بوده و به مرور زمان از یکدیگر مهجور مانده‌اند و مردم منطقه به تپه مرتفع‌تر (شاه نشین) و به تپه کوتاه تر (قلاکش) می گویند.

تپه گل محله به شماره ۳۰۷۴۳ به تاریخ ۸/۱۰/۱۳۹۰ ثبت در فهرست آثار ملی می باشد و براساس گمانه زنی و دو فصل کاوش از تپه مذکور آثار معماری ارزشمندی از دوران تاریخی (ساسانی و اشکانی) و دوران اسلامی به دست آمده است.

سقانفار اورطشت

بنای مذکور در بخش میانی روستای اورطشت بخش سرخ رود شهرستان محمودآباد قرار گرفته است و قدمت بنا متعلق به دوران قاجار بوده و به شماره ۱۷۷۹۴ مورخ ۱۴/۱۲/۱۳۸۵ ثبت در فهرست آثار ملی شهرستان قرار گرفت .

مصالح به کار رفته در بنا چوب است که با میخ و پرچ های فلزی به یکدیگر متصل شده اند و سقانفار اورطشت در زمره ی سقانفارهای منقوش است و نقوش به کار رفته در آن عبارتند از اشکال گیاهی ، جانوری ، هندسی ، ترکیبی و صور انسانی که با الوان زرد ، قرمز ، سیاه و قهوه ای مزین شده اند.

سقانفار گلیرد

بنای مذکور در روستای گلیرد بخش مرکزی شهرستان محمودآباد، در جوار امامزاده عبدالله و در یک محوطه نسبتاً وسیعی در داخل روستا واقع شده است.

از نقطه نظر معماری و قدمت بنا، سقانفار گلیرد به دو دوره کاملاً مجزا تقسیم می‌شود که بخش غربی که قدیمی تر است و تاریخ احداث آن به دوران قاجار برمی‌گردد و بخش شرقی که جدیدتر است و در سال‌های اخیر به آن افزوده شده است.

سقانفار گلیرد جزء آن دسته از سقانفارهای منقوش منطقه است، که طرح و نقش‌های نوشتاری در آن دیده نمی‌شود و فاقد هرگونه نوشتار است و مصالح این بنا از چوب است که با میخ و بست‌ها فلزی به یکدیگر متصل شده اند.

طرح و نقش‌های به کار رفته در بنا شامل نقوش هندسی، گل و گیاه ترکیبی است و با رنگ های زرد، سبز، سیاه، قهوه‌ای و قرمز منقوش شده اند و سقانفار گلیرد به شماره ۱۷۸۰۳ در تاریخ ۱۴/۱۲/۱۳۸۵ به ثبت آثار ملی رسیده است.

امام زاده هفتاد تن شومیا

این بنا در روستای شومیا بخش مرکزی شهرستان محمودآباد و با فاصله تقریبی ۲۰۰ متری شمال شرقی روستا در گوشه محوطه ای که امروزه از آن به عنوان گورستان استفاده می شود واقع شده است.

امامزاده هفتادتن شومیا فاقد هرگونه نقش و تزئین است و مصالح به کار رفته در بنا آجر و ملات گچ و ساروج است و گنبد بنا ۲ پوسته است که از داخل دایره و از بیرون مخروطی از نوع گنبدهای رُک است.

تاقچه هایی در بدنه داخلی بنا موجود است و در میان بنا ضریح چوبی وجود دارد که در برخی از قسمت های آن کندوکاری هایی به چشم می خورد و امامزاده هفتادتن شومیا فقط از یک فضا تشکیل شده و آن هم فضایی است که ضریح در آن جای دارد و قدمت بنا متعلق به دوران تیموری بوده و این بنا به شماره ۱۷۸۰۵ در تاریخ ۱۴/۱۲/۱۳۸۵ به ثبت آثار ملی ایران رسید.

حمام شومیا

این حمام قدیمی در داخل روستای شومیا، بخش مرکزی شهرستان محمودآباد قرار دارد و پلان بنا که به لحاظ قدمت و نوع معماری در منطقه کم نظیر است، دارای ۲ نورگیر مجزا از یکدیگر از سقف است که یکی از آن بخش سربینه و دیگری فضای گرمخانه را روشن می سازد.

مصالح به کار رفته در آن آجر ، ملات گچ و ساروج است و ورود به داخل بنا از یک راهرویی با تاق هلالی و چند پله که رو به پایین است، میسر می شود.

عناصر تشکیل دهنده ی این حمام عبارتند از ورودی با تاق هلالی و چند پله، سربینه، راهروی ارتباطی با گرم خانه و فضای اصلی گرمخانه و فضای گرمخانه از یک محیط چهارگوش تشکیل شده است و  حمام شومیا فاقد هرگونه طرح، نقش و همچنین ستون است.

سبک و اسلوب این حمام یادآور حمام های دوره صفوی است و این بنا به شماره ۲۹۵۴۷ در تاریخ ۱۰/۹/۱۳۸۹ به ثبت آثار ملی رسید و این حمام از محل اعتبارات کمیته برنامه ریزی شهرستان طی دو مرحله مرمت گردید اما طرح مرمت آن هنوز به پایان نرسیده است.

مدرسه ندای آزادی لاله‌های انقلاب

این مدرسه در داخل شهر محمودآباد و در ضلع شمال شرقی سه راه این شهر قرار دارد و مصالح به کار رفته در ساختمان بنا عبارتند از آجر، در برخی قسمت ها سنگ و ملات سیمان و نوع پوشش سقف مثل دیگر بناهای موجود در این منطقه از چوب است که با حلب و در برخی از موارد با ایرانیت مسقف شده است.

ساختمان این مدرسه که توسط مهندسین آلمانی طراحی و احداث  و متعلق به دوران پهلوی اول است به شماره ۱۶۶۹۵ در تاریخ ۳/۱۰/۱۳۸۵ به ثبت آثار ملی رسیده است.

خانه های سازمانی پارک طاهباز

این خانه های سازمانی پارک طاهباز در خیابان امام خمینی واقع در پارک طاهباز قرار دارند و ۳ واحد ساختمانی با کاربرد مسکونی که بصورت متحدالشکل احداث بنا شده بود و به منظور استراحتگاه و اسکان مهمانان ، مهندسان و کارشناسان عمدتا خارجی که برای تعمیرات دستگاه ها و یا نظارت بر کارخانه گونی‌بافی وقت در سال، ساخته شده بود.

این بنا به شماره ۳۱۲۱۲ در تاریخ ۱۸/۱۱/۱۳۹۳ به ثبت آثار ملی رسیده است و با پیگیری های به عمل آمده با اعتبار شهرداری محموداباد در حال مرمت است.

قابل ذکر است مهدی اختیاری شهردار محمودآباد در سوم شهریورماه ۱۴۰۲ وعده داد تا پایان سال ۱۴۰۲ سه ساختمان مرمت شده به فرهنگ سرای کودک و نوجوان، خانه مردم شناسی، کتابخانه محمودآباد شناسی و خانه فرهنگ‌، هنر و رسانه اختصاص داده خواهد شد.

انتهای پیام