به‌مناسبت بازنشستگی «ژ-۳» در ۵۰‌سالگی

روزنامه خراسان: نه تنها کارمند‌های نیرو‌های مسلح بلکه تمام افرادی که سربازی رفته‌اند، با ژ-۳ بیگانه نیستند. این اسلحه که سال‌هاست به عنوان اسلحه سازمانی ارتش جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود، از جمله نام‌ها و تجهیزاتی است که با خاطرات تلخ و شیرین زیادی در ذهن مردم ایران عجین شده است. یک سلاح انفرادی ساخت آلمان که شاید نزدیک به ۵۰ سال است وارد ایران شده و عمده نیرو‌های ارتش کشورمان را مسلح کرده است.

اما بالاخره قرار است تابوی خروج این سلاح از نیرو‌های ارتش شکسته شود چراکه امیر کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش در روز‌های اخیر اعلام کرده که به دنبال خروج ژ-۳ از خدمت و استفاده از سلاحی بومی و جدید که ساخت وزارت دفاع محسوب می‌شود، است. به همین بهانه و در پرونده امروز زندگی سلام، درباره این اسلحه و ویژگی‌هایش به همراه معروف‌ترین اسلحه‌های سازمانی دنیا، مطالب جالبی را خواهید خواند.

ژ-۳ از کجا آمد؟

رد پای اسپانیا، آلمان و حتی بلژیک در ساخته شدن این اسلحه دیده می‌شود که ۵۰ سال پیش به ایران وارد شد
اگر بخواهیم به ریشه اسلحه ژ-۳ بپردازیم باید به روز‌های پایانی جنگ جهانی دوم برگردیم؛ جایی که بسیاری از دانشمندان و متخصصان علمی و صنعتی آلمان به دنبال فرار از وضعیت‌شان در آن روز‌ها بودند. مهندسان شرکت ماوزر آلمان در آن روز‌ها به دنبال طرحی برای توسعه یک سلاح تهاجمی جدید بودند و برخی از طراحان اسلحه آلمانی موفق شدند به اسپانیا بروند و در سایه حکومت ژنرال فرانکو از تعقیب متفقین در امان باشند.

این مهندسان آلمانی در اسپانیا و در سال ۱۹۴۹ میلادی، شرکت CETME را برای دولت اسپانیا به راه انداختند و توسعه سلاحی جدید برای ارتش آن کشور آغاز شد. در آن زمان با تشکیل پیمان ناتو و مشخص شدن مرزبندی‌های جدید سیاسی و نظامی بین واشنگتن و مسکو، آلمان غربی هم که از خرابه‌های جنگ جهانی دوم در حال سر بلند کردن و در عین حال به دنبال راه اندازی مجدد تشکیلات نظامی خود بود به پیمان ناتو پیوست و در نهایت به دنبال جنگ افزار رفت.

در این بین، آمریکایی‌ها به دنبال M۱۴ رفتند، بلژیکی‌ها با FAL و آلمانی‌ها هم در نهایت به ژ-۳ رسیدند؛ بنابراین ریشه ژ-۳ در حقیقت همان سلاح ساخته شده توسط مهندسان آلمانی در اسپانیا بود. در خور ذکر است که این سلاح در کنار FAL بلژیکی، موفق‌ترین سلاح‌های انفرادی جهان غرب در طول جنگ سرد خصوصا از نظر بازار صادرات بوده و تقریبا بیشتر متحدان آمریکا و جهان غرب به نوعی با یکی از این دو سلاح مجهز شدند.

عمر ژ-۳ در ایران بیش از ۵ دهه است

چند دهه قبل سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان به دنبال بحث استاندارد سازی آموزش‌های نظامی و تجهیزات هر سه اسلحه ژ-۳ را برای خدمت به عنوان اسلحه سازمانی در ارتش‌های خود قبول کرده‌اند و البته هر سه کشور تولید تحت لیسانس آن را نیز آلمان دریافت کردند. حالا بیش از ۵ دهه است که این اسلحه انفرادی، مهم‌ترین سلاح سازمانی ارتش ایران محسوب می‌شود که البته در آستانه بازنشستگی قرار گرفته است.

ویژگی‌های کمتر شنیده شده «ژ-۳»

تفنگ «ژ-۳» سلاحی ارتقا یافته و پرطرفدار در دنیاست که به دلیل قدرت فوق‌العاده بالا وبه ویژه دقت مناسب در فاصله بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ متری در سال‌های گذشته برای خود نام و آوازه‌ای ترسناک دست و پا کرده بود. گلوله‌های این اسلحه در زمان برخورد با بدن قربانی بعد از طی مسیر مشخصی به شکلی منهدم می‌شود و اثر تخریبی مرگباری را به جا می‌گذارد. اما وزن به نسبت بالای ژ-۳، لگد زیاد و تقریبا غیر قابل کنترل بودن آن در حالت شلیک رگبار به نوعی از نقاط منفی آن به حساب می‌آید.

نواخت ۶۰۰ تیر در دقیقه

ژ-۳ سلاحی است که قادر به شلیک تک تیر و رگبار در تمامی وضعیت‌های تیراندازی است. این سلاح با فشار مستقیم گاز باروت مسلح شده و مهمات این اسلحه انفرادی از طریق یک خشاب ۲۰ تیری یا به صورت دستی سلاح را تغذیه می‌کند. همچنین برای تداوم عملیاتی بیشتر روی این سلاح خشاب حلزونی شکل با ظرفیت ۱۲۰ تیر نیز نصب می‌شود. دوربین معمولی یا دوربین دید درشب می‌تواند بدون آن‌که نیاز به تغییر و اصلاحی در تفنگ باشد در این اسلحه به کار گرفته شود.

این سلاح در دو مدل قنداق ثابت و کشویی موجود است و قابلیت پرتاب نارنجک تفنگی را دارد. نواخت تیر این سلاح ۵۰۰ تا ۶۰۰ گلوله در دقیقه است و برد موثر این سلاح تا یک کیلومتر و برد نهایی آن ۳۷۵۰ متر است. وزن این سلاح بدون خشاب چهارکیلو و ۳۰۰ گرم و طول آن ۱۰۲۰ میلی‌متر است.

آشنایی با جانشین احتمالی ژ-۳

طبق پیش‌بینی‌ها اسلحه فجر ۲۲۴ از تولیدات وزارت دفاع را می‌توان به عنوان گزینه اصلی نزاجا به عنوان اسلحه سازمانی ارتش اعلام کرد. در این بین از اسلحه مصاف هم نام برده می‌شود با این حال مشخصات اعلام شده فجر ۲۲۴ ایرانی شباهت بسیار نزدیک به ام‌۴ دارد. این سلاح ساخت داخل می‌تواند از خشاب‌های ۲۰ و ۳۰ تیری استفاده کند. سرعت دهانه گلوله‌های این سلاح نیز ۸۸۴ متر بر ثانیه است. وزن این سلاح بدون خشاب سه کیلو و ۲۰۰ گرم است که این عدد برای کلاشینکف روسی سه کیلو و ۴۷۰ گرم و برای ژ-۳ آلمانی بیش از چهار کیلوست.

این کاهش وزن قابل توجه، یکی از مهم‌ترین نکته‌ها در طراحی و ساخت این اسلحه است. سازوکار عملکرد آن به مانند ام ۴ بر اساس گاز مستقیم باروت با قفل چرخشی است. این سلاح همچنین ریل مخصوص انواع دوربین، هدف گیر لیزری، چراغ قوه و دیگر ملزومات مورد نیاز را دارد. قنداق این سلاح نیز از نوع متحرک بوده و با توجه به نیاز ماموریتی و جثه تیرانداز می‌توان اندازه آن را تغییر داد. روی فجر ۲۲۴ ایرانی دو شیوه هدف‌گیری دیده می‌شود که نسبت به مدل نصب شده روی
ام ۴ آمریکایی پیشرفته‌تر است.

از اسلحه سازمانی بی‌مصرف آلمانی تا نامتعادل فرانسوی!

معروف‌ترین سلا‌ح‌های سازمانی ارتش‌های جهان مربوط به کدام کشورهاست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

همه ارتش‌های جهان از تجهیزات سازمان‌دهی شده‌ای برای آمادگی و به کار بردن در جنگ‌ها استفاده می‌کنند. تجهیزات انفرادی مورد استفاده در نیرو‌های زمینی نیز همیشه مورد توجه بوده و استاندارد‌هایی برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. منظور از سلاح‌های تهاجمی سلاح‌های کالیبر متوسطی هستند که به طور گسترده در بین نیرو‌ها استفاده می‌شوند. در این مطلب با سلاح‌های سازمانی تعدادی از ارتش‌های جهان آشنا می‌شویم.

HK G۳۶؛ بی‌مصرف و ناامیدکننده، اما کاربردی!

کشور: آلمان

ارتش آلمان تا سال ۱۹۹۷ از سلاح ژ-۳ به عنوان سلاح سازمانی استفاده می‌کرد تا این‌که شرکت آلمانی هکلر و کخ سلاح تهاجمی ژ ۳۶ را ساخت و بدین‌ترتیب تفنگ جدید جایگزین ژ-۳ شد. خشاب اصلی ژ۳۶ یک خشاب ۳۰ فشنگی است. محل قرارگیری خشاب به عنوان یک بخش جداگانه ساخته شده به‌همین دلیل این سلاح را به‌راحتی می‌توان برای پذیرش خشاب‌های دیگر آماده کرد.

در سال ۲۰۱۲ در جنگ افغانستان گزارش شد ژ۳۶ پس از شلیک چندصد گلوله، دقتش را به شدت از دست می‌دهد. تا جایی که اصابت گلوله به هدفی در فاصله ۱۰۰ متر را «مشکل»، اصابت در فاصله ۲۰۰ متر «نااُمید‌کننده» و در ۳۰۰ متر «غیرممکن» خواندند. در سال ۲۰۱۵ وزیر دفاع آلمان خانم فن‌در‌لین، ژ ۳۶ را تفنگ «بی‌مصرف» نامید و اعلام کرد، این تفنگ به خاطر اشکالاتش، از ارتش آلمان بازنشسته می‌شود، اما وزارت دفاع آلمان، مدرک فنی محکمی برای ارائه به دادگاه نداشت؛ بنابراین دادگاه آلمان رای را به سود هکلر و کخ اعلام کرد و این تفنگ در ارتش آلمان حفظ شد.

HK۳۳؛ بهبودیافته ژ ۳

کشور: ترکیه

سلاح سازمانی نیروی زمینی ترکیه برای چهار دهه سلاح ژ ۳ بود که در این کشور تولید می‌شد، ولی در ادامه ارتش این کشور، دست به تولید سلاح اچ‌کا ۳۳ زد که به نوعی نسخه بهبودیافته همان سلاح ژ ۳ است. این سلاح ۳۰ فشنگی بوده و سرعت آتش بیشتری هم نسبت به سلاح ژ ۳ دارد. این نسخه دارای شباهت‌های زیادی در مکانیزم و ظاهر نسبت به ژ ۳ است، اما علاوه بر تفاوت در کالیبر، سرعت آتش آن به ۷۰۰ تا ۷۵۰ گلوله بر دقیقه می‌رسد و سرعت دهانه نیز ۹۵۰ متر بر ثانیه است. از خشاب ۳۰ فشنگی در آن استفاده می‌شود و به علت پوکه کوتاه‌تر کمتر گیر کرده و اطمینان بیشتری می‌توان به آن داشت. ترکیه در سال‌های اخیر طرح‌هایی برای جایگزینی این سلاح‌ها با سلاح بومی ام پی تی ۷۶ داشته که هنوز عملی نشده است.

AK-۷۴M؛ همچنان محصولات کلاشینکف

کشور: روسیه

سلاحی که در ارتش روسیه به عنوان سلاح سازمانی استفاده می‌شود آکا-۷۴ ام نام دارد که از محصولات شرکت کلاشینکف است. این تفنگ تهاجمی در سال ۱۹۹۱ به عنوان سلاح سازمانی روسیه شناخته شد. برد موثر این سلاح ۸۰۰ متر و حداکثر برد آن به ۳۱۵۰ متر می‌رسد. البته منظور از برد موثر ۸۰۰ متر با نصب دوربین روی سلاح است وگرنه برد موثر با چشم غیرمسلح درنهایت ۴۰۰ متر است یعنی شعاع دیدی که می‌توان با چشم مشاهده کرد. نسبت به نسخه‌های قبلی از توان بالاتری برای نصب سامانه‌های دید در شب بوده و انواع مختلفی از نارنجک‌ها را می‌توان به وسیله آن پرتاب کرد.

QBZ-۹۵؛ سبک و با ارگونومی مناسب

کشور: چین

این تفنگ تهاجمی از سال ۱۹۹۶ وارد خط تولید شد و از آن موقع برای نیرو‌های خط مقدم و از آن به بعد به عنوان سلاح رسمی ارتش چین به کار گرفته شد. وزن این اسلحه ۳.۲ کیلوگرم و طول آن ۷۴۵ میلی متر است که طول لوله آن به تنهایی ۴۶۳ میلی متر است. سرعت شلیک از دهانه آن ۹۳۰ متر بر ثانیه است و دارای برد موثر ۴۰۰ متر است که با دوربین به ۶۰۰ متر ارتقا پیدا می‌کند. در بالای سلاح دارای دستگیره حمل شبیه دستگیره حمل ام ۱۶ است و دو قسمت نشانه‌گیری دارد. از امتیازات این سلاح ارگونومی مناسبش در نسخه‌های جدید آن است.

فاماس اف ۱؛ کم‌لگد، اما نامتعادل!

کشور: فرانسه

در اوایل دهه ۷۰ سلاحی به نام فاماس تولید می‌شد که بعد‌ها در سال ۱۹۷۸ محصولی از آن با عنوان فاماس اف ۱ رسما به طور گسترده وارد ارتش فرانسه شد. دراین نوع سلاح با قرار گرفتن خشاب و گلنگدن پشت سر ماشه بدون نیاز به کوتاه کردن لوله، طول سلاح کاهش می‌یابد و همچنین لگد سلاح کمتر و بهتر کنترل می‌شود. حتی با یک دست هم می‌توان آن را شلیک کرد، اما مشکلات خودش را هم دارد از جمله این که تعویض خشابش در مقایسه با سلاح‌های هم‌رده سخت‌تر است و قرار گرفتن بخش زیادی از تجهیزاتش در انتهای سلاح کمی تعادل گرفتن آن را سخت می‌کند. وزن این سلاح ۳.۸ کیلوگرم است و برد موثر آن ۴۵۰ متر تخمین زده می‌شود.

منابع: جنگاوران، عصرایران، مشرق‌نیوز، تسنیم